مقاله_فناوری ویرایش ژن کریسپر ـ کَس 9 از منظر حقوق مالکیت فکری و ایمنی زیستی

 در این قسمت از بررسی مقالات مربوط به مهندسی ژنتیک و محصولات تراریخته، به معرفی مقاله فناوری ویرایش ژن کریسپر ـ کَس 9 از منظر حقوق مالکیت فکری و ایمنی زیستی به نویسندگی دکتر محمدرضا پروین – عضو هیات علمی پژوهشگاه بیوتکنولوژی کشاورزی ایران و دکتر علی سیدین پرداخته ایم.

در ادامه چکیده مقاله آمده است:

در چند سال اخیر، فناوری‌های کم‌هزینه و مفید ویرایش ژن مانند کریسپر ـ کَس 9 (CRISPR-Cas 9) و NgAgo توانستند در حوزه زیست‌‌فناوری تحولات خارق‌العاده‌ای را ایجاد کنند. موجود زنده ویراسته ژنتیکی، درمان اختلالات ژنتیکی و بیماری‌هایی چون ایدز و ویرایش سلول‌های انسان تنها بخشی از کاربردهای شگفت‌انگیز این فناوری‌ها هستند، لیکن بهره‌برداری از دستاورد‌ فناوری‌های مذکور در خارج از محیط آزمایشگاهی و پژوهشی و دریافت حقوق انحصاری برای فرآورده‌ها یا روش استفاده از آن‌ها در سلول موجودات زنده، قابلیت به چالش‌کشاندن مبانی و قواعد ایمنی زیستی از یکسو و شروط نظام اختراعات را نیز از سوی دیگر دارا می باشد. هدف از نگارش مقاله حاضر، بررسی این دو بُعد بسیار مهم کریسپر ـ کَس 9 با تکیه بر مطالعات تطبیقی و تحلیلی اسناد بین‌المللی، رویه مراجع ذی‌صلاح در اتحادیه اروپا، آمریکا و قوانین موضوعه ایران است. در بخش اول، از منظر ایمنی زیستی مترصد پاسخ به این پرسش هستیم که آیا فرآورده‌های حاصل از ویرایش کریسپر ـ کَس 9، تراریخته (GMO) محسوب می‌شوند؟ به عبارت دیگر آیا «موجود زنده ویراسته ژنتیکی» همان «موجود زنده تغییر شکل‌یافته ژنتیکی/ تراریخته» می‌باشد؟ پاسخ به این سؤال می‌تواند متناسب با رویکردهای فنی ـ حقوقی ذی‌ربط متخذه تبیین‌گر قابلیت/ عدم قابلیت اعمال مقررات ایمنی زیستی حاکم بر فرآورده‌های تراریخته بر فرآورده‌های حاصل از کریسپر ـ کَس 9 باشد. در بخش دوم، از بُعد مالکیت فکری به مهم‌ترین چالش‌های فراروی ثبت اختراع فناوری کرسپر ـ کَس 9، یعنی احراز شرط گام ابتکاری،کفایت افشا و اخلاق حسنه و نظم عمومی می‌پردازیم. در نهایت با عنایت به بررسی و مطالعات تطبیقی انجام‌یافته در دو بخش یادشده، چنین نتیجه‌گیری می‌شود که عدم لحاظ مفهوم و ماهیت فنی متمایز دو فناوری «ویرایش ژن» و «تراریختگی» و تلاش صرف جهت انطباق شکلی و یا لغوی هر دو اصطلاح به ویژه از طریق پروتکل ایمنی زیستی کارتاهنا و عدم لحاظ شروط رسمی تفسیر معاهدات مندرج در پاراگراف دوم ماده 31 کنوانسیون وین 1969 نتیجه مطلوبی را دربر نخواهد داشت. مضافاً بر این، حمایت از هر اختراعی تحت نظام ثبت اختراع نیازمند تطبیق توامان ماهیت فنی و حقوقی آن اختراع با شروط حمایتی این نظام می‌باشد و فناوری کریسپر ـ کَس 9 نیز از این قاعده کلی مستثنی نیست، لذا آنچه که به طریق اولی می‌تواند به توسعه و تسریع ضابطه‌مندی صحیح از منظر ایمنی زیستی از یکسو و حمایت حقوقی مؤثر از این فناوری از سوی دیگر بیانجامد، توسعه دکترین است.

علاقه مندان می توانند متن کامل مقاله  را از اینجا دریافت کنند