محصولات تراریخته تحولی عظیم را در کشاورزی جهان پدید آورده است.

بوروکراسی حاکم بر برخی وزارتخانه‌ها: غیبت ایران دربرخی از مذاکرات ایمنی زیستی.
دكتر غلامرضا صالحي جوزاني رييس بخش تحقيقات بيوتكنولوژي ميكروبي و ايمني زيستي پژوهشكده بيوتكنولوژي كشاورزي با اعلام این مطلب در مصاحبه اختصاصی با خبرنگار مرکز اطلاعات بیوتکنولوژی در مورد پنجمین اجلاس متعاهدین پروتکل کارتاهنا به سوالات ما پاسخ گفت. بنفشه درویش روحانی

دكتر غلامرضا صالحي جوزاني رييس بخش تحقيقات بيوتكنولوژي ميكروبي و ايمني زيستي پژوهشكده  بيوتكنولوژي كشاورزي با اعلام این مطلب در مصاحبه اختصاصی با خبرنگار مرکز اطلاعات بیوتکنولوژی در مورد پنجمین اجلاس متعاهدین پروتکل کارتاهنا به سوالات ما پاسخ گفت. وی که عناوین اجرایی متعددی را  در زمينه ايمني زيستي و بيوتكنولوژي در رزومه خود دارد و به نظر می‌رسد از سال 1384 به این سو نقش موثری را در سطح کارشناسی ایمنی زیستی  وزارت جهاد كشاورزي ایفا می‌کند، بر ضرورت توسعه كشت محصولات تراريخته و تسريع در تدوين آيين نامه هاي روبه جلو در مورد قانون ايمني زيستي تاكيد داشت. مصاحبه ایشان در بردارنده نکات مفیدی است که با وجود اينكه ممكن است در برخي موارد با  با دیدگاه‌های مرکز اطلاعات بیوتکنولوژی ایران مغايرت داشته باشد  مطالعه آن را به کلیه علاقمندان توصیه می‌کنیم. مركز اطلاعات بيوتكنولوژي ايران امادگي خود را براي درج ساير نظرات و ديدگاه هاي متخصصين و علاقمندان در همين صفحه اعلام مي نمايد.  جا دارد از این دبير كارگروه ايمني زيستي وزارت جهاد كشاورزي به دلیل تصریحی که در "مفید بودن" محصولات تراریخته و اذعان به واردات این قبیل محصولات توسط ایران داشته و وقت مبسوطی را در اختیار ما قرار دادند تشکر و قدردانی کنیم.
بنفشه درویش روحانی
                        
سوال: جناب دکتر، پروتکل ایمنی زیستی کارتاهنا چیست و انگیزه پدید آمدن آن کدام است؟
پاسخ: تولید موجودات تراریخته (دستکاری شده ژنتیکی) اعم از محصولات کشاورزی، میکروارگانیسمها و جانوران با اهداف مختلف از دهه 90 شروع شد. در بخش كشاورزي تولید تجاری اينگونه محصولات بهطور رسمی از سال 96 در دنیا شروع شد و بر ميزان توليد آنها سالانه درصد قابل توجهي افزايش مشاهده ميشود بطوريكه سطح زير كشت آنها در سال 2009 بيش از 50 برابر شده است و توانسته تحولي عظيم در بخش كشاورزي از نظر كاهش مصرف سموم و برخي نهادههاي كشاورزي داشته باشد. این محصولات توانستهاند در زندگی بشر از نظر افزایش تولیدات، حفظ محیطزیست با کاهش مصرف سموم و کودهای شیمیایی و همچنین در زیستپالایی برای کاهش آلودگیهایی که در طبیعت وجود دارد، نقش بسزایی داشته باشند. در كنار گسترش روز افزون فناوري مهندسي ژنتيك و دستكاري ژنتيكي موجودات زنده مختلف ٬ ملاحظاتی هم در سطح عمومي ابراز شد که بعضی از آنها به صورت علمی قابل اثبات و برخی دیگر به شکل فرضی و خیالی مطرح شده بود. به همین دلیل سیاستمداران و مسئولان تصمیمگیرنده تولید محصولات کشاورزی تراریخته بر آن شدند تا نسبت به تدوین قوانين و مقرراتي منسجم در سطح بینالمللی تصمیمگیری کنند که بعد از سالها بحث پیدرپی در بین کشورهای عضو کنوانسیون تنوع زیستی، پروتکل الحاقی به كنوانسيون تنوع زيستي به نام پروتكل ايمني زيستي کارتاهنا در سال 2000 تصویب شد؛ بعد از آن چند سالی طول کشید تا این پروتکل به صورت الزامآور و اجرایی در آمد و از سال 1382 نيز با توجه به عضويت جمهوري اسلامي ايران در اين پروتكل٬ پروتکل ایمنیزیستی مذكور برای ایران نيز الزامآور شد. عضویت در این پروتکل آداب تجارت و حمل ونقل ايمن محصولات دستكاري شده را ارائه ميکند. لذا عضويت در اين پروتكل از اين جهت كه ما برخي از محصولات كشاورزي را از ساير كشورها وارد ميكنيم در صورتيكه در نتيجه حمل و نقل اين محصولات خسارات احتمالی به كشور وارد گردد، كشور ما میتواند حق و حقوق خود را طلب کند و این مفید است. البته با توجه به تجربههایی كه كشور ما در مورد کنوانسیونها و پروتکلهای بینالمللی مختلف دارد همواره بدلايل مشكلات سياسي و دخالتهاي بي مورد تعدادي از كشورها٬ نتوانستهايم بهره كافي را ببريم٬ لذا در خصوص اين پروتكل نيز ممکن است نتوانیم بهره كافي را ببريم؛ به همین دلیل کشور ما باید در عضو شدن و یا نشدن پروتکلهای بینالمللی مخصوصاً در زمینه بیوتکنولوژی بررسی لازم را بکند تا در جایی دچار ضرر و زیان نشویم.
سؤال: شما به همراه دو نفر از اعضای وزارت جهاد کشاورزی به عنوان نماینده جمهوري اسلامي ايران در پنجمین اجلاس متعاهدین پروتکل کارتاهنا شرکت نمودهاید. این اجلاس را چگونه دیدید و آیا نسبت به اجلاسهای دیگر متفاوت بوده است؟
پاسخ: دراجلاس امسال با توجه به این‌که از قبل طي جلسات كارشناسي و كارگروه‌هاي تخصصي، بسیاری از تصمیمات گرفته شده بود برعكس اجلاسهاي قبلي متعاهدين پروتكل (COP-MOPs)٬ اختلافات كشورها در حد بسيار پاييني بود. برای مثال بحث در خصوص رژیم حقوقی مسئولیتپذیری و جبران خسارت محصولات تراریخته از سال 2004 شروع شده بود و چندین جلسه و کارگروه در مورد آن فعالیت داشتند كه به دلايل مختلف از جمله بوروکراسیهاي طولاني و اداري موجود در وزارتخانههای مختلف، هیئتهای ایرانی در همه جلسات حضور نداشتند که این موضوع ميتواند در خيلي از موارد براي كشور خساراتي را بهدنبال داشته باشد. بهطور كلي جو حاکم بر اجلاس امسال نسبت به اجلاسهای گذشته كه در آنها حضور داشتیم مثبت بود در صورتیکه در اجلاس قبلی در بن آلمان که در سال 2008 برگزار شده بود کشورها با هم اختلاف نظر بالایی داشتند. متأسفانه بهدليل بوروكراسيهاي اداري، تيم كامل هيئت جمهوري اسلامي ايران كه شامل نمايندگان وزارتخانههاي اصلي و سازمان حفاظت محيطزيست به همراه دبير شوراي ملي ايمني زيستي بود نتوانست در اجلاس شركت کند و تنها سه نفر از وزارت جهاد كشاورزي با پيگيريهاي جدي مسئولين اين وزارتخانه توانستند در این اجلاس شركت کنند كه جاي تقدير و تشكر دارد. خوشبختانه امسال هیئت جمهوری اسلامی ایران با تلاش دبيرخانه شورای ملی ایمنی زیستی و وزارت جهاد کشاورزی با بررسی کامل وخوب مدارک مرتبط با اجلاس از قبل آمادگي شركت در اجلاس را داشت و هيئت موفق شد چندین پیشنهاد رسمی در طي اجلاس ارائه دهد که سه پیشنهاد اصلي هيئت مورد پذیرش واقع شد. مهمترین پيشنهاد ايران ایجاد شبکه مجازي آزمایشگاههای رفرنس شناسایی محصولات تراریخته جهت تبادل اطلاعات٬ تجربيات و موارد رفرنس تراريخته بود که مورد حمایت نمايندگان اتحادیه اروپا و سایر کشورها قرار گرفت. لازم است دستگاههای اجرایی ذیصلاح مخصوصاً کانون ملی ایمنی زیستی با کمک دبیرخانه ایمنی زیستی واقع در مونترال کانادا، تأسیس آن را پیگیری کنند؛ پیشنهاد دیگر در خصوص برگزاری کارگاه آموزش منطقهای ایمنی زیستی برای کشورهای آسیای غربی در مورد اتاق تهاتر ایمنی زیستی و سایر موارد مرتبط با ایمنی زیستی محصولات تراريخته با همكاري دبيرخانه پروتكل بود كه مطابق اين پيشنهاد ايران ميزبان كارگاه آموزشي مذكور در سال 2011 خواهد بود كه در صورت برگزاري آن توانمندي كشور در زمينه بيوتكنولوژي و ايمني زيستي براي ساير كشورها مشخص خواهد شد. پیشنهاد دیگر در مورد یکی از مباحثی است که کشور خودمان هم گریبانگیر آن است و آن عدم آگاهیرساني و اطلاعرسانی عمومی در مورد محصولات دستکاری شده ژنتیکی است و یکی از دلایلی که کشور ما هنوز نتوانسته آنجنان که باید و شاید دستآوردهای تحقیقاتی محصولات تراریخته خود را مزرعهای کند و به صورت تجاری مورد استفاده قرار دهد همین عدم آگاهیرسانی درست و صحیح به مردم ومخصوصاً مسئولین است؛ متأسفانه به دلیل افراط و تفریطهای موجود عده‌اي با مخالفتهای بیپایه و اساس در روزنامهها و سايتهاي خبري اطلاعاتي غلط را عليه اينگونه محصولات منتشر ميكنند كه منجر به بدبين شدن افكار عمومي و در نتيجه انحراف ديدگاه آن‌ها ميشود. از طرفی عدهای هم دنبال تولید بیقید و شرط این محصولات هستند که این هم منطقی نیست. به همین دلیل پیشنهاداتی برای اجرایی شدن آگاهیرسانی عمومي در سطح بینالمللی از طرف هيئت ايراني مطرح شد كه طي آن الزامات ایجاد مکانیسمي کارا برای مشارکت و آگاهیرسانی عمومی مطرح شد و مورد حمایت کشورهای عضو قرار گرفت. علاوه بر این سه پيشنهاد٬ پیشنهاداتي برای ایجاد دستورالعملهای اختصاصی در بحث بستهبندی و حمل و نقل محصولات تراریخته و همچنین ايجاد دستورالعملهاي اختصاصي برای ارزیابی مخاطرات بعضی از موجودات دستکاری ژنتیکی شده شامل میکروارگانیسمها به ویژه آنهایی که به عنوان سم و کود بيولوژيك مورد استفاده قرار میگیرند، و همچنين براي جانوران تراريخته توسط هيئت ايران ارائه شد که در صورت جلسه اجلاس آمد و با توجه به کارگروهی که در این زمینه تشکیل شده این موضوع هم پیگیری خواهد شد.
سؤال: آقای دکتر شما در صحبتهایتان اشاره به اینکه "تولید بیقید و شرط محصولات تراریخته منطقی نیست" داشتید؛منظور شما در مورد آن چیست؟
پاسخ: برخي از متخصصين و كارشناسان معتقدند كه هیچگونه نگرانی و مخاطرات احتمالي در خصوص محصولات دستکاری شده ژنتیکی وجود ندارد و بايد مثل ساير محصولات عادي كشاورزي با آن‌ها برخورد شود. اين موضوع ممكن است واقعاً صحیح هم باشد و در چند سال آينده ايمني كامل آن‌ها محرز گردد ولي با توجه به ملاحظات ابراز شده در سطح عمومی و مخصوصاً در بین سیاستگذاران و مسئولان کشورهای مختلف، باید به این ملاحظات احترام گذاشته شود و سعي شود با ارزيابي مخاطرات احتمالي و همچنين مديريت مخاطرات احتمالي در چارچوب قوانين و مقررات بين المللي و ملي٬ این محصولات را به صورت ایمن و مدیریت شده مورد استفاده قرار دهیم تا اگر هم خطری احتمالي وجود دارد به حداقل برسد؛ بنابراین پیشنهاد شفاف بنده به عنوان کارشناس این زمینه استفاده ایمن و مجاز این محصولات در چارچوب مقررات ملي و بينالمللي است که آن هم نیاز به ظرفیتسازی و آموزش کافی دارد، خوشبختانه در کشور کمکم ظرفیتها و مقررات لازم ایجاد میشود وتنها اشکال موجود عدم آگاهیرسانی صحیح و کافی به مردم ومسئولین است تا اگر محصولات تراریخته وارد مزرعه شد و به تولید تجاری رسید مردم بدون دغدغه و نگرانی از آنها استفاده کنند.
سؤال: مصوبات این اجلاس چه بوده است؟
پاسخ: به غیر از مصوبات پیشنهادی ایران که ذکر کردم مهمترین مصوبه این اجلاس تصویب نهایی پروتکل الحاقی ناگویا-کوالالامپور بود که رژیم حقوقی مسئولیتپذیری و جبران خسارت ناشی از محصولات دستکاری ژنتیکی شده را ارائه كرده است. با توجه به 6 سال کار کارشناسی، بحث و تبادل نظر در جلسات و کارگروههای مختلف که در اين خصوص انجام شده بود٬ در طي اجلاس بین کشورها یک اجماع جدی وجود داشت و هیچ کشوری عملاً مخالف تصويب آن نبود. در طي مذاكراتي كه با كشورهاي مختلف داشتيم آن ها معتقد بودند كه اين رژيم حقوقي عملاً حداقلهاي لازم و چارچوب بيمه و تضمين پولي را براي جبران خسارات در نظر گرفته است. خوشبختانه مطابق مقررات پروتكل ايمني زيستي كارتاهنا٬ براي كشورهاي عضو پروتكل ايمني زيستي، جهت عضویت و امضاي پروتکل الحاقی جدید اجباری وجود ندارد و کشورها در صورت علاقهمندی در سال 2011 میتوانند آن را امضاء کنند. به همین دلیل پیشنهاد شفاف بنده این است که دانشمندان و کارشناسان این زمینه و مسئولین امر به دور از هرگونه جار و جنجال سیاسی و افراط و تفریط در طی جلسات کارشناسی نشستهایی داشته باشند و مزایا ومعایب عضو شدن در این پروتکل الحاقي جديد را بررسی کنند٬ سپس با مقایسه فوايد ومعايب و همچنین با در نظر گرفتن تجربیات قبلی خود در مورد پروتکلهای دیگر تصمیم صحیحی در مورد عضويت يا عدم عضويت در اين پروتكل جديد گرفته شود. از مصوبات دیگر تدوین و تصویب نقشه راهی برای اجرایی شدن پروتکل ایمنی زیستی کارتاهنا بود که در آن تلاش میشود کشورهای عضو بیشتر از آنچه که تاکنون عمل نموده اند جدیت به خرج دهند و ظرفیتسازیها و مقرراتی را که در سطح ملی برای اجرایی شدن پروتکل لازم دارند را تدوین کنند. نظر شخصی من این است که پروتکل ایمنی زیستی کارتاهنا از سال2000 تاکنون آنچنان که باید و شاید در 160 کشور عضو آن اجرایی نشده است و خیلی از کشورها فقط اسمشان به عنوان عضو است و هنوز کاری در این خصوص انجام ندادهاند. بنابراین این نقشه راه یکی از مهمترین مصوبات بود. همچنین برنامه چند سالهای برای اجرایی شدن آگاهی و مشارکت عمومی کشورهای عضو تصویب شد که ما هم باید طبق اين برنامه٬ برنامههایی را براي آگاهيرساني عمومي تدوين کنیم و سطح آگاهی عمومی را در مورد محصولات دستكاري شده ژنتيكي بالا ببریم. از مصوبات مهم دیگر این اجلاس ادامه کار و تصویب دو کارگروه تخصصی در زمینه ایجاد دستورالعملها برای استانداردهای بستهبندی و حمل و نقل محصولات تراریخته و همچنین برای ارزیابی مخاطرات احتمالی بعضی از موجودات دستکاری ژنتیکی شده مختلف با صفات متفاوت است که ما هم باید تلاش کنیم در این کارگروههای تشکیل شده مشارکت جدی داشته باشیم و از مسئولین امر هم انتظار میرود که تلاش کنند تا کارشناسان و نمایندگان کشور بتوانند راحتتر در این اجلاسها و کارگروهها شرکت کنند؛ چنانچه حضورموثر و موفق 3 نفر از كارشناسان وزارت جهاد کشاورزی در اجلاس اخير نشان داد که حضور نمایندگان کشور چقدر مي تواند تأثیرگذار باشد. بهطوريكه مي‌توان به جرأت اعلام کرد امسال یکی از مؤثرترین حضورهاي نمايندگان جمهور ي اسلامي ايران را داشتیم که امیدواریم در اجلاسهای آتی اعضای وزارتخانههای دیگر مخصوصاً اعضای دبیرخانه شورای ملی ایمنی زیستی که در سازمان وزارت محیط زیست قرار دارد بتوانند مشارکت کنند و هیئت ایرانی به عنوان یک تيم کامل شرکت کند و بتوانیم از تمامی حقوق کشورمان دفاع کنیم در غیراینصورت عدم شركت نمايندگان كشور در اينگونه اجلاسها٬ بدین معناست که با همه مصوباتی که در آنجا تصویب میشود كشور ما موافق است و در آینده نيز حق مخالفت نخواهیم داشت.
سؤال: نظر شخصی شما در رابطه با پیوستن به این پروتکل چیست و تولید محصولات تراریخته در داخل کشور را چگونه تحت تأثیر قرار میدهد؟
پاسخ: اگر كليه پروتکلها و معاهدات بينالمللي را به صورت كارشناسي نگاه کنیم در اكثر موارد آن‌ها مكانيسم احقاق حقوق كشورها را به شكل قانونمند ارائه نمودهاند و درخصوص پروتكل ايمني زيستي نيز وضع به همين منوال است كه اگر کشور دیگر، به كشور ما لطمه يا خسارتي وارد کند٬ ميتوانیم از حق وحقوق خود دفاع کنیم و كشوري كه خسارت زده است بايد پاسخگو باشد و جبران خسارت کند. برای مثال کشور ما واردکننده دانههای روغنی و روغنهای خام خوراکی است٬ همچنین برخي ديگر از محصولات زراعی دیگر را نيز وارد میکنیم. اگر ما عضو این پروتکل جديد باشيم٬ در صورت ایجاد صدمه و زیان به كشور ما به هنگام واردات اين قبيل محصولات٬ میتوانیم ادعای خسارت کنیم و از طريق ضمانت نامههاي پولي پيشبيني شده ميتوان پيگير جبران خسارت بود. از طرف دیگر با توجه به برنامههای  سند چشمانداز ايران 1404 که در پیشرو داریم كه طبق آن قرار است ايران به یک کشور تولیدکننده و صادرکننده برخي محصولات كشاورزي تبديل شود  لذا عضو شدن در اين پروتكل الحاقي جديد میتواند برای ما مشکلساز شود. از طرف ديگر کشورهای تولیدکننده و صادر كننده محصولات دستكاري شده ژنتيكي معتقدند كه اگر ملزم به اجراي این پروتکل جديد شوند در ازای پرداخت بیمه و ضمانت پولي به كشور وارد كننده برای محصولات صادراتی خود، قیمت تمام شده محصولات كشاورزي بالاتر میرود و در نتیجه چون قیمت محصولات وارداتي بالاتر خواهد بود در نهايت به ضرر ما که واردکننده برخي از این محصولات هستیم٬ تمام میشود. لذا با توجه به جميع جهات در حال حاضر نمیتوان یک جمعبندی مستقیم داشت و باید همانطور که ذکر کردم به دور از هرگونه جنجال سیاسی و افراط و تفریط در طی جلسات کارشناسی و سمپوزيومهاي تخصصي٬ نشستهایی با مسئولین و متخصصان عرصه بیوتکنولوژی و ایمنی زیستی داشته باشیم تا به توانیم تصمیمی درست در خصوص اين پروتكل جديد اتخاذ کنیم؛ كارشناسان و متخصصين اين زمينه ميتوانند به عنوان چراغ راهی برای مسئولان تصميمگير، باشند.
سؤال: شما وضعیت ایران را در مورد محصولات تراریخته در بخش کشاورزی نسبت به اعضای دیگر چگونه ارزیابی میکنید؟ آیا محققان ما میتوانند محصولاتشان را تجاریسازی کنند؟
پاسخ: خوشبختانه با توجه به زير ساخت خوب ايجاد شده در زمينه مهندسي ژنتيك در كشور و پرورش متخصصين اين زمينه٬ پيشرفتهاي بسيار خوبي چه از نظر توليد علم و مقاله و چه از نظر دستيابي به دانش فني توليد محصولات تراريخته بدست آمده است. متخصصین کشور ما به ویژه در زمینه بیوتکنولوژی كشاورزي و مهندسی ژنتیک در چند سال اخیر نشان دادهاند که میتوانند کارهای سخت را انجام دهند؛ اگر تنها پژوهشکده بیوتکنولوژی کشاورزی وزارت جهاد كشاورزي را در نظر بگیریم حداقل 6 گیاه دستکاری شده ژنتیکی مقاوم به آفات و بیماریها توسط محققان این مرکز در سطح آزمايشگاهي و گلخانهاي تولید شدهاند كه این خود نشاندهنده این است که محققان ما از نظر مهارت و دانش هیچچیز کمتر از محققان خارجی ندارند و میتوانند محصولات تراریخته را در داخل کشور تولید کنند و ما را از منافع آنها بهرهمند سازند. از مهمترین مشکلاتی که در راه تجاریسازی این محصولات در چند سال اخیر در کشور وجود داشته است عدم وجود مقررات منسجم در رابطه با محصولات تراریخته بوده است که خوشبختانه در سال 1388 پس از سال‌ها كشمكش بين دستگاهي٬ قانون ایمنی زیستی تصویب شد. این قانون دارای مزایای زیادی برای کشور است و در آن ساختار ايمني زيستي٬ دستگاههای ذیصلاح با شرح وظايف مشخص٬ فرآیند کلی تجاریسازی محصولات تراریخته و رژیم حقوقی تقریباً کلی در قانون ذكر شده است.  وجود شورای ملی ایمنی زیستی مصوب، میتواند نقطه امیدی برای کشور تلقی شود كه اين شورا وظيفه سياستگذاري و تدوين مقررات و آيين نامههاي اجرايي قانون را برعهده دارد. از طرف ديگر توليد و رهاسازي محصولات تراريخته در صورتيكه فرآيند مجوزگيري را بهطور كامل طي کند هیچگونه منع قانونی ندارد. خوشبختانه از ابتداي سال 89 كميته تدوين آييننامههاي قانون با حضور كارشناسان مرتبط بطور منظم تشكيل شده و اخيرًا نيز با حضور دبير جديد شوراي ملي ايمني زيستي جلسات با جديت بيشتري در حال تشكيل ميباشد. ابهامات و اشكالاتي نيز در ساختار قانون وجود دارد  كه بايد تلاش شود در طي تدوين آيين نامهها به آنها رسيدگي شود؛ برای مثال روند رسیدگی به شکایات و جرایم احتمالی علیرغم اینکه به شکل کلی گفته شده ولی تعریفی از خسارت، تخلف و جرم در آن ذکر نشده است از طرف دیگر ساختار حقوقی دقیقی هم تعریف نشده است. با همت دبیرخانه شورای ملی ایمنی زیستی کمیته کارشناسی تدوین این آییننامهها که بنده هم عضو آن هستم تشکیل شده است و هدف اين كميته٬ تدوین آییننامههای مختلف شامل: آییننامه تولید و رهاسازی محصولات تراریخته، آییننامه صادرات و واردات٬ آييننامه آزمايشات ميداني و آییننامه حقوقی برای رسيدگي به شكايات و متخلفین خواهد بود. با توجه به روند موجود به احتمال زياد آييننامههاي لازم تا پايان 6 ماه اول سال 1390 تدوين خواهند شد که باید به تصویب شورای ملی ایمنی زیستی نيز برسند. در صورت تصویب آيين نامهها، روند قانونی برای تولید و رهاسازی محصولات تراریخته تسهيل خواهد شد. البته در کنار آن با توجه به اینکه امروزه برخی افراد متأسفانه به شکل ناآگاهانه و یا از روی دلسوزی مطالب غیر علمی و منفی علیه محصولات تراریخته مینویسند و ذهن مردم را خدشهدار و منحرف میکنند؛ باید آگاهیرسانی صحيح عمومی هم در برنامهها قرار بگیرد به همین دلیل باید كارشناسان و متخصصين تلاش نمايند تا اطلاعات صحيحي از تولید، توسعه و استفاده ایمن اين قبيل محصولات تراریخته را در دسترس عموم مردم قرار دهند. لذا بنده فكر ميكنم اگر تندرویها را کنار بگذاریم آینده محصولات تراریخته و بیوتکنولوژی در کشور روشن خواهد بود. حمایتهای مادی و معنوی دولت برای توسعه بیوتکنولوژی در يك دهه اخير خوب بوده٬ هرچند باید اين حمايتها بیشتر شود. ایجاد پژوهشکدههای مختلف بیوتکنولوژی در دانشگاهها و دستگاههای مختلف اجرايي نشانگر آن است که مسئولین به اهمیت این رشته پی بردهاند٬ لذا مسئولين با اين اقدامات حمايت خود را از اين تكنولوژي اعلام نمودهاند.  در حال حاضر آییننامه صادرات و واردات محصولات تراريخته در دست تدوین ميباشد که تا 1 یا 2 ماه آینده به احتمال زياد جمعبندی خواهد شد. در اینجا این سؤال در ذهن عدهای ایجاد میشود که "چرا صادرات و واردات در اولویت شورای ملی ایمنی زیستی قرار گرفته است٬ و تولید و رهاسازی در درجه بعدی اهمیت قرار گرفته؟" در جواب بايد خدمتتان عرض كنم كه دلیل اين امر واردات برخي از اقلام كشاورزي از ساير كشورها ميباشد كه لازم است در حين واردات محصولات كشاورزي چارچوب مناسبي براي این موضوع در كشور وجود داشته باشد زيرا در حال حاضر كشور در معرض ورود محصولات دستکاری شده ژنتیکی است. در کنار این موضوع٬ بحث تولید و رهاسازی موجودات زنده تراريخته نيز از اهميت بالايي برخوردار است و در آيندهاي نزديك تدوين آن شروع خواهد شد و بنده و ساير اعضاي کمیته تدوين آييننامهها با اهميت اين موضوع كاملاً آشنايي داریم.
سؤال: آقای دکتر به عنوان آخرین سؤال به نظر شما محصولات تراریخته برای حفظ امنیت غذایی کشور چقدر میتوانند مفید باشند؟
پاسخ: در حال حاضر پس از گذشت حدود 15 سال از توليد اولين محصول تراريخته در سطح مزرعه٬ در وجود فواید و مزاياي بسیار محصولات دستکاری شده ژنتیکی ديگر شکی وجود ندارد چنانچه اگر این محصولات درزمینه امنیت غذایی و حفظ محیط زیست نقش نداشتند سال به سال سطح زیرکشت آنها افزایش پیدا نمیکرد و هر سال حداقل چند کشور به کشورهای مصرفکننده این محصولات افزوده نمیشد. این محصولات نشان دادهاند که تا چه حد در کاهش مصرف سموم و کودهای شیمیایی وافزایش عملکرد مؤثر بودهاند. علاوه بر اين هر ساله با پيدايش فناوريهاي جديد در مهندسی ژنتیک امكان ايجاد صفات جديدتر افزوده میشود همانطور که در حال حاضر محصولات دستکاری شده ژنتیکی ایجاد شدهاند که چندین صفت را به طور همزمان دارند به طور مثال هم مقاوم به آفت و هم مقاوم به بیماری هستند و کیفیت محصول افزایش پیدا کرده است؛ حتي برخي از گياهان زراعي در حال به عنوان كارخانههاي توليد داروها و واكسنهاي مختلف تراريخته شدهاند. همه اینها نشاندهنده تأثیر این محصولات در توسعه صنعتی و امنيت غذايي کشورهاست منتهی در کنار این فواید و مزایای موجود برای محصولات دستکاری شده ژنتیکی باید تلاش کنیم زیرساختها و مقررات لازم را نيز در سطح کشور ایجاد کنیم تا بتوانیم به شکل ایمن از این محصولات استفاده کنیم. خوشبختانه 14 سال است که این محصولات به شکل انبوه در کشورهای مختلف تولید و مصرف شدهاند و خسارت و مخاطره جدی از این نوع محصولات دیده نشده كه این خود امیدبخش است٬ لذا لازم است تا با شجاعت بیشتری به این محصولات نگاه کنيم و به طورحتم کشور ما میتواند در آینده از فواید آنها بهرهمند شود به شرط آنکه همدلی بین کارشناسان، متخصصان، مسئولان، دستگاههای اجرایی و انجمنهای علمی بیشتر شود و از افراط و تفريط ها كاسته شود.
ممکن است شما دوست داشته باشید
ارسال یک پاسخ

آدرس ایمیل شما منتشر نخواهد شد.