دکتر قره یاضی رئیس انجمن ایمنی زیستی ایران: برای ملل مسلمان ضرورت دارد که از فناوری مهندسی ژنتیک بهترین بهره برداری را کنند.

برای ملل مسلمان ضرورت دارد که از فناوری مهندسی ژنتیک بهترین بهره برداری را کنند وطبق بررسیهای به عمل آمده به وسیله متخصصان و علمای دین یک هم آوایی و همراهی بین دین مبین اسلام و استفاده از مهندسی ژنتیک وجود دارد و دستیابی به این فناوری یک واجب کفایی است و باید با اطلاعرسانی صحیح به جامعه از رواج اطلاعات نادرست که بر پایه دانایی ستیزی و فناوری هراسی استوار است جلوگیری کرد.

برای ملل مسلمان ضرورت دارد که از فناوری مهندسی ژنتیک بهترین بهرهبرداری را کنند وطبق بررسیهای به عمل آمده به وسیله متخصصان و علمای دین یک همآوایی و همراهی بین دین مبین اسلام و استفاده از مهندسی ژنتیک وجود دارد و دستیابی به این فناوری یک واجب کفایی است و باید با اطلاعرسانی صحیح به جامعه از رواج اطلاعات نادرست که بر پایه دانایی ستیزی و فناوری هراسی استوار است جلوگیری کرد.

سؤال: آقای دکتر قره‌یاضی لطفاً برای خوانندگان ما توضیح دهید وجه اشتراک دین و علم در زمینه بیوتکنولوژی در چیست که سبب برگزاری نشستی تحت عنوان "بیوتکنولوژی کشاورزی بر طبق شرع" شده است؟
پاسخ: ادیان به صورت عمومی و به طور ویژه دین خاتمالانبیاء محمّد مصطفی (ص) بر استفاده از علم و فناوری تأکید دارند بنابراین یک رابطه معقول، منطقی و مثبتی بین دینی بودن و علمی بودن وجود دارد یعنی هر فردی که بخواهد فردی مذهبی محسوب شود باید به دستور پیامبر عظیمالشأن اسلام تا چین و تا گور به دنبال علم رود و کسب علم را به عنوان یک فریضه تلقی کند مهندسی ژنتیک و تولید محصولات تراریخته هم یک فناوری پیشرفته روز است که دستیابی به آن به استناد وَ اَعِدوا لَهُم مَا استَطَعتُم مِن قُوَه به نظر میرسد که برای مسلمین جنبه اجباری و الزامی دارد. در این میان از گوشه و کنار بعضی از افراد که حتی گاهی دارای برخی از مسئولیتها در حوزه مهندسی ژنتیک هستند متأسفانه با دانایی ستیزی و فناوری هراسی برای اینکه کم کاری چهار پنج ساله گذشته مدیریتی خود را پوشش دهند برروی فقهی بودن یا مجاز بودن مهندسی ژنتیک اگر و امّاهایی را جسته و گریخته در مجالس رسمی و غیر رسمی ذکر میکنند. خوشبختانه مسائل مطرح شده در بین مسلمانان شیعه و یا سنی مذهب به هیچوجه جایگاهی نداشته و ندارد امّا در بین برخی مذاهب که حتی تعویض خون را برای نجات جان انسان مجاز نمیدانند ممکن است که جایگاهی برای خود داشته باشد؛ بنابراین نشست علما برای هماندیشی در مورد همگرایی دین و مهندسی ژنتیک با این هدف برگزار شد که این ملاحظه ابراز شده و این موضوعی که مورد انقلت قرار گرفته بررسی شود و مشروعیت آن مورد داوری قرار بگیرد و تعیین شود که آیا اساساً زیر سؤال بردن یک فناوری با این عظمت برای جامعه بزرگ مسلمین خود وجه علمی و مذهبی دارد یا وجه ضد مذهبی و بازدارندگی برای امّت اسلامی!؟.
سؤال: ملاحظاتی که در مورد محصولات تراریخته از لحاظ شرعی ابراز شده در چیست؟
پاسخ: ملاحظات ابراز شده به طور خلاصه به دو بخش مشروع و نامشروع تقسیمبندی میشوند. عدهای ملاحظاتی را برای تبرئه خود ابراز میکنند به این دلیل که وقتی به آنها گفته میشود شما به عنوان رئییس سازمان و مؤسسهای که وظیفهاش توسعه مهندسی ژنتیک است چرا هیچ محصول مهندسی ژنتیک شده در بازار محصولات ما ارائه نکردهاید؟ میگویند که آنها اشکال شرعی دارند و به همین دلیل پیگیری نشدهاند و یا برخی ممکن است با دریافت مبلغی از شرکتهای تولید کننده سم مانع توسعه این فناوری که قصد جلوگیری از مصرف سم و کود را دارد شوند اینگونه افراد برروی فناوری انقلت میگذارند و این نوع ملاحظات از نوع نامشروع هستند؛امّا گروه دیگر ملاحظات مشروع هستند که خود به دو دسته تقسیم میشوند که دستهای ملاحظات ذاتی است و دسته دیگر ملاحظات عرضی است. ملاحظات ذاتی به آن دسته از ملاحظاتی گفته میشود که برخی معتقد هستند که ممکن است مهندسی ژنتیک به نوعی مداخله در کار خداوند محسوب شود که این ملاحظه بررسی شده و پاسخ آن این است که خیر همانگونه که ساختن یک بنا از سنگ و گل و خاک، یا در اصلاح نباتات تلاقی واریتههای مختلف گندم با یکدیگر و یا حتی جفتگیری خر با اسب و به وجود آمدن قاطر مداخله در کار خداوند محسوب نمیشود مهندسی ژنتیک هم هیچ تفاوتی با این مثالها ندارد و چیزی جزء جابجا کردن آنچه که به اذن خداوند خلق شده و به اذن او میتواند جابجا شود کار جدیدی را انجام نمیدهد بنابراین ما اساساً معتقد هستیم که بدون اذن الهی کاری نمیتوان انجام داد و در واقع انسان توانایی مداخله در امور الهی را ندارد ولی کسانی که تصور میکنند میشود مداخله در کار خداوند کرد خود جایگاه خداوندگاری را پایین میآورند و برای انسان شأنی قائل شدهند که گویا توانایی مداخله در کار خداوند را دارد ولی مجاز به این کار نیست در هر حال مهندسی ژنتیک هم مانند اصلاح نژاد، اصلاح نباتات، تولید دارو ودیگر روشهای موجود است و مداخله در کار خداوند محسوب نمیشود.دسته دوم ملاحظات مشروع همانطور که گفتم ملاحظات عرضی هستند و آن به این معنا است که افرادی اصل و ذات موضوع مهندسی ژنتیک را قبول دارند ولی میگویند ممکن است در نتیجه این کار محصولی که تولید میشود مثلاً به سلامت انسان ضرر وارد کند خب این ملاحظات قابل بررسی هستند و مورد کنکاش قرار گرفتهاند و نتایج بررسیها نشان داده در حدود 15 سال استفاده از صدها میلیون تن محصولات تراریخته توسط میلیاردها انسان در زمین تاکنون هیچگونه عارضه سوئی نه برای سلامت انسان و نه برای محیط زیست از سوی احدی گزارش نشده است چه برسد به آنکه اثبات شود بنابراین این ملاحظه مشروع هم به این صورت پاسخ داده شده است.
سؤال: آیا بر اساس مسائل دینی موجودات دستکاری شده ژنتیکی (GMOs) طبقهبندی میشوند؟ لطفاً توضیح دهید؟
پاسخ: بله، ببینید ما آنچه که از محصولات تراریخته امروز در بازار مصرف داریم همه حلال هستند و راجع به این تردیدی نداریم امّا طبق نظر برخی افراد که گفتهاند اگر ما به طور فرض "روزی ژنی را از خوک به برنج منتقل کنیم آیا محصول به دست آمده حلال است یا خیر؟" نظر به اینکه فهم تکنیکی و فنی این مطلب یعنی اینکه چه پدیدهای اتفاق میافتد خارج از حیطه عوام است من نمیخواهم وارد آن شوم ولی فرض را بر این میگذاریم که برخی از انواع محصولات مهندسی ژنتیک را ممکن است نتوان برای جوامع مسلمانان استفاده کرد ولی در جامعه مسیحی مورد مصرف قرار میگیرند به هر حال ما با احتیاط با آنها برخورد میکنیم اگرچه برخی از نظریات وجود دارد که اساساً معتقد هستند با توجه به اینکه ما هیچ چیز(قطعه) فیزیکی را جابجا و منتقل نمیکنیم و وقتی که میگوییم ژنی از خوک به برنج منتقل شده است در واقع هیچ چیز(قطعه) فیزیکی از خوک به برنج منتقل نشده است بلکه این یک اصطلاح علمی است که ما آن را مورد استفاده قرار میدهیم و مفهوم آن این است که ما از اطلاعات ژنتیک موجود در خوک استفاده میکنیم برای اینکه بتوانیم نفعی را به بشر برسانیم در این صورت با این توضیحات دانشمندان مسلمان زیادی هستند که معتقد هستند که محصول حاصل کاملاً حلال است در کارگاهی که در شهر penang مالزی برگزار شد علما به این نتیجه رسیدند که محصولات تراریخته و استفاده از آنها نه تنها حلال است بلکه دستیابی به این فناوری یک واجب کفایی است یعنی فراتر از حلال است.
سؤال: چه کشورهایی در این نشست حضور داشتند و نتایج حاصل از آن چه بود؟
پاسخ: کشورهای ایران، مالزی، اندونزی، افغانستان، مصر، پاکستان،عربستان سعودی، فیلیپین و آمریکا در این اجلاس حاضر بودند. مهمترین نتیجهای که از این کارگاه و نشست حاصل شد نشان دهنده یک همآوایی و همراهی بین دین مبین اسلام و استفاده از مهندسی ژنتیک بود. اسلام بر استفاده منطقی از طبیعت و حفاظت از محیط زیست و تنوع زیستی بسیار تأکید کرده است در عین اینکه استفاده از آن و همه آنچه در زمین و آسمان هست را برای بشر مسخّر کرده، دستور آبادانی و عمران را به انسان داده و به همین دلیل برای ملل مسلمان ضرورت دارد که از این فناوری که در اختیار بشر قرار دارد بهترین بهرهبرداری را بکنند به همین دلیل در این اجلاس در قالب قطعنامهای به این موضوع که استفاده از فناوری مهندسی ژنتیک یک واجب کفایی است رأی داده شد.
سؤال: به عنوان آخرین سؤال آیا ضرورتی برای ادامه برگزاری چنین نشست‌هایی در آینده وجود دارد؟ لطفاً توضیح دهید؟
پاسخ: بله، تا موقعی که دانایی‌ستیزان و فناوری هراسان با استفاده از برخی بودجه‌های دولتی به جای توسعه بیوتکنولوژی، توسعه نگرانی و شک و تردید و ابهام را در مورد این فناوری مهم و محصولات تراریخته سرلوحه کار خود قرار داده‌اند و ممکن است برخی از افراد بخواهند از طریق زیر سؤال بردن این نوع فعالیتها از لحاظ فقهی مسائلی را به دروغ به جامعه القاء کنند پس ضرورت دارد که این حرکت ادامه پیدا کند و اطلاعرسانی مناسبی به همه جامعه صورت بگیرد.
بنفشه درویشروحانی

ممکن است شما دوست داشته باشید
ارسال یک پاسخ

آدرس ایمیل شما منتشر نخواهد شد.