چرایی مرزبندی‎ها در محصولات تراریخته

چرایی مرزبندی‎ها در محصولات تراریخته

در تاریخ توسعه علم و نظریه‎های ساختار شکن فلسفی و جامعه شناختی بخصوص درپنج قرن اخیر و در بسیاری موارد، چالش و مقاومت‎هایی رخ داده است. مخالفت‎هایی که تنها شگفتی و چین حیرت بر پیشانی تحلیلگران پس از این رویارویی‎ها به جای گذاشته که در این فشرده به مواردی اشاره می‎ شود:

در سال ۱۶۱۰ انتشار یافته‌های علمی گالیله در تائید نظر کوپرنیک مبنی بر ثابت نبودن زمین و گردش آن به دور خورشید باعث شد تا وی از سوی کلیسا مورد بازجویی و تفتیش عقاید و حکم اعدام و نهایتا به توبه دروغین گالیله بیانجامد. “دنی پاپن” فیزیکدان معروف فرانسوی بود که با وجود تحقیقات و کشفیات فراوان در نهایت تنگدستی زندگی را بسر برد. وی نیز اولین مخترع ماشین بخار است که سرآغاز بزرگی برای عصر صنعتی گردید. اولین دستگاه اختراعی پاپن به تحریک صاحبان ابزاری که توسعه جنین اختراعاتی را در تضاد با منافع حال حاضر خود می‎دیدند و توسط جمعی از مردم و به انگیزه نابودی شیطانی که تصور می‎کردند در این دستگاه حلول کرده تخریب گردید. شروع کار ماشین دودی به عنوان اولین قطار بین تهران و شهر ری نیز با بازتاب‎هایی مشابه روبرو بود. در آغاز دسته دسته از مردم به محل کارماشین که درواقع ایستگاه ماشین دودی بود می رفتند. ولی هیچ کس جرئت و تمایل سوار شدن بر آن را نداشت. مدت ها و به تحریک مالکان عمده درشکه‎های در مسیر تهران – شهر ری، این قطار ابتدایی با سنگ پراکنی و رفتار ایذایی از جانب جمعی از مردم روبرو بود. اولین کاشفان و توصیه‎ کنندگان داروهای بیهوشی نیز که انقلاب بزرگی در جراحی ایجاد نمودند با چنین مقاومت‎هایی روبرو بوده‎اند. مدت‎ها کنگره آمریکا در برابر محافظه‎کاران مخالف از حمایت دستاوردهای این کشف بزرگ طفره می‎رفت. سر انجام در سال 1864 میلادی از طرف انجمن دندانپزشكی آمریكا و در سال 1870 از طرف انجمن پزشكی آمریكا “ولز” (پس از مرگش) به عنوان كاشف داروی بیهوشی در ایالات متحده شناخته شد. و البته که حکایت‎هایی از این دست به خرواری از این مشت می‎ماند.

جالب آنکه در حوزه ادیان آسمانی نیز مواجه منفی با رسالت انبیا الهی همواره رخ داده است. قرآن مجید به طور مکرر و موکد کانون این مخالفت و مقاومت‎ها را در گروه‎های ملاء (آشراف) و مترفین (صاحبان سرمایه) بیان می‎کند که اینکه هیچ پیامبری به فراخوان مردم به سوی آفریدگار یکتا مبعوث نشد مگر که با مخالفت ملاء و مترفین مواجه شده باشد. به نظر می‎رسد این ملا و مترفین که از شرایط موجود بهره بیشتری می‎گیرند در برابر هر دگرگونی تکاملی در جامعه انسانی مقاومت نشان داده و به زعم خود در برابر این دگرگونی‎ها می‎ایستند.

دریکی دو قرن اخیر و در شتاب روند مدرنیته، مخالفت‎ها در حوزه علم راه خودرا از فناوری‎ها جدا کرده است. اساسا اختلاف نظرات علمی به عنوان یک اصل پذیرفتنی در مناسبات بین دانشمندان هر حوزه نه تنها مردود نبوده بلکه به مثابه الزامی برای توسعه آن پذیرفته شده است. بدیهی است دستگاه‎های نظارتی و برخاسته از اراده آگاهانه هر جامعه‎ای، دستاورد فناوری‎های نوین را و در رابطه با نقش مثبت و یا منفی بر زندگی مردم رصد کرده و با وضع قوانین متناسب به آن‎ها سامان می‎بخشند. با چنین مقدمه‎ای این پرسش متبادر می‎شود چرا دستاورد‎های مهندسی ژنتیک و در حوزه غذا، در جامعه جهانی گروه‎ها و حتی کشور‎های مخالفی را ایجاد کرده است؟ آیا ریشه مخالفت‎های زنجیره‎ای که اخیرا در ایران نیز مشاهده می‎شود از جنس آنچه است که در کشور‎های عضو اتحادیه اروپا بعضا وجود دارد؟ چرا در آمریکا و با وجود دستگاه قدرتمند “اف بی ای” برای نظارت بر سلامت تولید و تجارت غذا و با وجود دو حزب حاکم رقیب اما اختلاف نظری به چشم نمی‎خورد؟ دو حزب سیاسی که بر سر مساله ساده‎تری مانند ممنوعیت و یا قانونی بودن سقط جنین تضاد اساسی دارند.

“جان انتاین” سر دبیر وبسایت ” Genetic Literacy Project” در خصوص وفاق عمومی نهادهای علمی-نظارتی در کشورهایی مانند آمریکا برای محصولات تراریخته و در مقایسه با مخالفت‎ها در استرالیا و بعضی کشورهایی اروپایی معتقد است که مخالفین عمدتا بر ریسک در مرحله فرایندهای تکنیکی و خطرات احتمالی و در صورت اهداف خاصی تاکید دارند. اما دستگاه‎های دقیق نظارتی در امریکا تنها این خود فراورده ها هستند که از نظر سلامت مورد بررسی قرار می‎دهند. مقاله مندرج در این وبسایت به ریسک‎های بزرگتری اشاره می‎کند که در دهه 1930 و با پرتوتابی و مواد شیمیایی موتاسیون‎زا برای تولید واریته‎های برتر محصولات کشاورزی وجود داشته است. آنتاین می‎پرسد گرچه در این روش پر خطر تا کنون سه هزار رقم زراعی بدست آمده است اما  چرا حساسیت‎ها بسیار کمتر از فراورده‎های مهندسی ژنتیک بوده است؟ جان انتاین در این مقاله نتیجه می‎گیرد اگر به جای احتمالات خطر در خلال فرایند تولید و در شرایط بدون کنترل و در نتیجه پاک کردن صورت مساله تنها سلامت محصولات تراریخته را بعد از تولید مورد ارزیابی قرار دهیم بطور قطع کاربرد این محصولات گسترده بیشتری را در جهان در بر خواهد گرفت. او می‎افزاید که به استناد بررسی آکادمی آمریکایی “”Advancement of Science  88 درصد از دانشمندان مرتبط بر سالم بودن محصولات تراریخته تاکید دارند.

نگارنده نیز البته به طور خاص بر این باور است که فناوری مهندسی ژنتیک پاسخی به کمبود‎های خیره کننده مواد غذایی در آینده نزدیک و محتوم جوامع انسانی است. در حال حاضر کشورهایی مانند استرالیا و بعضی اروپایی‎ها هنوز به دلیل میزان تولیدات کلاسیک خود، کمبود قابل توجهی ندارند. بنابراین بنظر می‎رسد ضرورت تاکید بر توسعه و تولید محصولات تراریخته نیز در حال حاضر در اولویت‎های آنان به چشم نمی‎خورد.

البته نوع مخالفت‎هایی که در ماه‎های اخیر در کشورمان شدت گرفته است بنظر می‎آید که از جنس و رنگ دیگری باشد. از آنجا که مخالفت‎های زنجیره‎ای اخیر عمدتا از جانب کسانی است که از تخصص مهندسی ژنتیک و یا دانش‎های تکمیلی آن به کفایت برخوردار نیستند هنوز برای ریشه‎یابی دلایل آن نیاز به ارزیابی بیشتری به چشم می‎خورد. شاید که در حال حاضر مهمترین پرسش و ابهام در خصوص این مخالفت‎های عجولانه آن است که با وجود اینکه این محصولات به مرحله تولید و توزیع قرار نرسیده است پس چه انگیزه‎ای اینگونه به ناشکیبایی مخالفان افزوده است؟ آیا این مخالفت‎های زود هنگام در حقیقت آدرس‎های انحرافی برای دور ساختن اذهان جامعه از بعضی ناکار آمدی‎هاست؟ پرسشی است که به زمان بیشتری برای پاسخ به آن نیاز داریم.

عبدالحسین طوطیایی

پژوهشگر کشاورزی

منبع: تعادل