انقلابی بزرگ در تولید جهانی گندم با مهندسی ژنتیک

انقلابی بزرگ در تولید جهانی گندم با مهندسی ژنتیک

عبدالحسین طوطیایی^* – در این روز و ماه های اخیر مخالفت های احساسی با فراورده های تجاری بیوتکنولوژی گیاهی بطور سوال برانگیزی راه به گفتمان رایج جامعه برده است. متاسفانه هرازگاه برنامه های صدا و سیما هم در این اوج آلودگی قرمز هوای تهران و حومه به طرح مسائل تراریخته می پردازند. بیم آن می رود این بحث های زودرس و چه بسا غیر ضروری ذهنیت جامعه را از مشارکت در کاهش خطر آلودگی هوا دور بسازد. از مواردی که اکثرا مخالفین به آن اشاره می کنند مخالفت کشور های اروپایی با توسعه و تولید فناوری مهندسی ژنتیک برای تولید محصولات ترا ریخته است.

اما خبر جدید علمی از تیم محققان دانشگاه های Essex, Lancaster و Rothamsted انگلستان در زمینه دستیابی به اولین گندم تراریخته نشان از انقلاب بزرگی را در تولید این محصول استراتژیک و آنهم در قلب قاره اروپا را می دهد. محققان مذکور اعلام کرده اند که بررسی های گلخانه ای این رقم جدید گندم تراریخته با قابلیت بالای ذخیره از فتو سنتز و جذب دای اکسید کربن هوا ضمن آنکه دارای 40 درصد بیشتر عملکرد نسبت به بهترین ارقام اصلاح شده کلاسیک است در کاهش گاز های گلخانه ای هم می تواند نقش تاثیر گذاری داشته باشد. این دانشمندان اظهار امیدواری کرده اند تولید انبوه و مزرعه ای (پس از کسب مجوز از دپارتمان محیط زیست) این رقم از ماه آوریل بهار آینده آغاز خواهد شد.

گندم و پس از ان ذرت و برنج سه غذای اصلی جمعیت انسانی در دنیا بشمار می روند. سطح کشت تولید گندم در حال حاضر 220 میلیون هکتار است که 95 میلیون هکتار آن در کشور های توسعه یافته و 125 میلیون هکتار در مناطق در حال توسعه واقع شده است. تنها 5 میلیون هکتار از اراضی گندم خیز توسعه یافته ها آبی و مابقی بصورت دیم می باشد. این رقم برای در ممالک در حال توسعه 50 میلیون هکتار است. جالب اینست که سطح کشت ده برابری گندم آبی و در کشور های در حال توسعه در شرایطی است که عمده این کشور ها در اقلیم های خشک جهان واقع شده اند. میانگین عملکرد گندم در هر دو اردوگاه جهانی، سه تن در هکتار است. حدود 85 درصد تولید گندم در کشور های فقیر مصرف غذای انسانی می شود که این رقم برای توسعه یا فته ها بیش از 50 درصد نیست. هر کیلو گرم گندم برای تولید به 900 لیتر و ذرت به 1500 لیتر نیاز دارد. پیش بینی نیاز جهانی به تولید گندم در سال 2050 که 34 درصد به جمعیت کره زمین اضافه خواهد شد حداقل 200 میلیون تن بیشتر از 660 میلیون تن حال حاضر دنیا است. چنین چشم اندازی آن زمان با نگرانی همراه می شود که بدانیم حدود 85 تا 90 درصد جمعیت یازده میلیاردی این سیاره در سال 2050 میلادی شهر نشین و در حقیقت مصرف کننده خواهند شد. از سویی منابع محدود آب شیرین برای تولید محصولاتی مانند گندم و ذرت که متحمل به شوری هم نیستند کاهش خواهد یافت.

در چنین دورنمایی خبر دستیابی به اولین رقم تراریخته گندم با ویژگی عملکرد بالا و آنهم در یکی از شاخص ترین کشورهای اروپایی از نگرانی ها می کاهد. محققین مورد نظر ابراز داشته اند که بر خلاف نظر گروهی که تا کنون معتقد بودند دستیابی به محصول گندم تراریخته با قابلیت عملکرد بالا و توسط پلی ژن های کنترل کننده امیدوار کننده نیست به این مهم دست یافته اند. دکتر Malcolm H awkesford رییس دپارتمان  علوم زراعی و زیست گیاهی Rothamsted در این رابطه گفت آنها درخواست بکارگیری این رقم را به سازمان دولتی مسئول در انگلستان ارائه داده تا طرف 6 هفته آینده بتوانند به تولید انبوه این رقم در مزرعه ایزوله و امن مهندسی ژنتیک Rothamsted واقع در مناطق Harpenden   Hertfordshire  مبادرت نمایند. او معتقد است اگر که مجوز های ضمانت سلامت این رقم را دریافت نمایند گام بزرگی در این مسیر برداشته اند. دکتر Malcolm بطور خلاصه سازوکار دستیابی به این رقم را توضیح می دهد که با برش نیمی از بذر گندم و با استفاده از بمباران یون های فلز طلا، ژن SBPase را که آنزیمی حیاتی برای دریافت انرزی خورشید و جذب دای اکسید کربن است به دو و در بعضی لاین ها به شش برابر افزایش داده اند. او اظهار می دارد این تغییر ژنتیکی در گندم هیچ تغییر ناخواسته و مشکلی ایجاد نمی کند. اکنون که جامعه بشری در انتظار دلهره آمیز افزایش 34 درصدی شمار خود ظرف 35 سال آینده است بنظر می رسد که افزایش 40 درصدی  تولید گندم و به واسطه این فناوری در همین آغاز از غلظت نگرانی ها بکاهد.

*پژوهشگر کشاورزی