برنج تراریخته ایرانی، سالم­ترین برنج جهان

به گزارش مرکز اطلاعات بیوتکنولوژی ایران به نقل از شعار سال رئیس دانشگاه علوم پزشکی یزد طی مصاحبه‌ی رادیویی با اشاره به اینکه فاز اول تحقیقات در مورد برنج تراریخته در یزد انجام شده است، گفت: بر اساس پژوهش‌های انجام شده، این محصول عارضه‌ای روی حیوانات نداشته است.

طبق پیش‌بینی‌های انجام شده تا سال ۲۱۰۰ میلادی جمعیت جهان به بیش از یازده میلیارد نفر می‌رسد. به منظور تغذیه مناسب این جمعیت،کشاورزی جهان باید تولید غذایش را به سرعت افزایش دهد. بدیهی است که تامین مقادیر کافی غذای مورد نیاز این جمعیت تنها با استفاده از روش‌های سنتی ممکن نیست و بنابراین به کارگیری فناوری‌های نوین در کشاورزی اجتناب‌ناپذیر است. این فناوری‌ها فرایند‌های پیشرفته‌ی زیست‌فناوری و مهندسی ژنتیک را شامل می‌شود. مهندسی ژنتیک دقیق‌ترین فناوری زیستی است که دانشمندان از آن برای اصلاح گیاهان زراعی استفاده می‌کنند و ارقام تراریخته را به وجود می‌آورند که ضمن داشتن تولید بیشتر، به سموم شیمیایی هم نیاز ندارند و بنابراین باعث محافظت از محیط زیست در برابر سم‌پاشی و آفت‌کش‌ها می‌شوند. فناوری تراریخته می‌تواند محصولاتی را تولید کند که در برابر شرایط نامساعد محیطی مقاوم هستند و در محیط‌های سخت رشد می‌کنند. بنابراین به کارگیری این فناوری برای نقاطی مانند کشور ما که در منطقه‌ی خشک و نیمه خشک جهان قرار گرفته است که غیر از حاکم بودن خشکی، بخش قابل توجهی از آن یعنی در حدود بیست و پنج میلیون هکتار را زمین‌های شور به خود اختصاص داده است از اهمیت حیاتی‌تری برخوردار است.

اولین گیاه تراریخته در سال 1996 به صورت تجاری تولید شد اما با توجه به تاثیر شگرف این فناوری نوین در بازار تجارت مواد غذایی کشاورزی، تولید این محصولات به سرعت در سرتاسر جهان گسترش یافت. امروزه تعداد 18 میلیون کشاورز در 28 کشور دنیا مساحتی در حدود 181.5 میلیون هکتار رابه کشت محصولات غذایی تراریخته اختصاص داده‌اند که سطح زیر کشت آن در مقایسه با سال 1996 بیشتر از 100 درصد افزایش یافته است. می‌توان گفت که هیچ فناوری دیگری در جهان این سطح از پیشرفت و مقبولیت را نداشته است. از محصولات تراریخته‌ای که در بازار جهانی موجود هستند می‌توان به ذرت، سویا، کلزا، چغندر قند، یونجه، خربزه درختی، کدوو پنبه اشاره کرد. برنج تراریخته هنوز به مرحله تولید انبوه در سطح بین‌المللی نرسیده است. اولین برنج تراریخته مقاوم به آفات به نام طارم مولایی در کشور ایران تولید شده که در مقابل کرم ساقه خوار مقاوم است.

برنج قوت غالب بیش از 3.5 میلیارد نفر در جهان است که حدود نیمی از جمعیت کنونی دنیا را تشکیل می‌دهد. حدود 21 درصد از سرانه جهانی انرژی مورد نیاز جوامع انسانی از برنج تامین می‌شود که این ارقام در کشورهای در حال توسعه بیشتر است. در ایران برنج یکی از اقلام پرمصرف در سبد کالایی خانوار ایرانی محسوب می‌شود. سرانه مصرف برنج در ایران چهار برابر میانگین جهانی یعنی حدود چهل کیلوگرم برای هر نفر است. بنابراین سالیانه مجبور به واردات بیش از یک میلیون تن از این کالای پر مصرف به کشور هستیم. استفاده از فناوری مهندسی ژنتیک و تولید ملی محصولات تراریخته‌ای همچون برنج تراریخته ما را قادر خواهد ساخت که با تولید انبوهاین محصول اتکا به واردات برای تامین امنیت غذایی را کاهش دهیم.

گرچه هیچ یک از غذاهای دیگر از جمله محصولاتی که با مصرف فراوان سم شیمیایی خطرناک دیازینون و محصولات ارگانیک (اصیل و تقلبی آلوده به آفلاتوکسین) پیش از ارائه به بازار مصرف مود هیچ گونه آنالیز سلامت قرار نمی‌گیرند، اما محصولات تراریخته پیش از آنکه در سبد غذایی مردم قرار بگیرد مراحل ارزیابی ایمنی و سلامت غذا را طی می کند. برنج ترایخته ایرانی علاوه بر مطالعات گسترده سلامتی که طی 20 سال گذشته آن را به سالم ترین نوع برنج در جهان مبدل کرده است، مورد انواع بررسی‌ های ایمنی و سلامتی غذا از سوی نهادهای حاکمیتی متفاوت از تولید کننده قرار گرفته است که اطمینان مصرف کننده را نسبت به سلامت آن تضمین می‌کند. بعد از مطالعه افراز و همکاران (1)، دانشکده بهداشت دانشگاه علوم پزشکی یزد نیز طی یک متا آنالیز از کلیه برنج‌های تراریخته جهان تحقیقات بین المللی منتشر شده در جهان در ارتباط با ارزیابی ایمنی و سلامت تغذیه‌ای برنج تراریخته را گردآوری و در مجموعه نفیسی منتشر کرده است (2). اما مخالفان فناوری هراس تولید ملی محصولات تراریخته به سرکردگی برنامه پیک بامدادی از صدا و سیما، پژوهشگران مرکز تحقیقات سلامت و ایمنی غذای این دانشگاه را متهم کرد که به انجام یک مطالعه “مروری” بسنده کرده و خودشان تحقیقی را انجام نداده اند. تنها استناد آن‌ها مصاحبه رئیس محترم دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی یزد در مورد ادعای یکی از اعضای انجمن غیرعلمی ارگانیک است که محصولات ارگانیک را به سه برابر قیمت به نام محصولات ارگانیک به فروش می رساند. اما اتمام فاز یک و اخیرا فاز دوی پروژه بررسی ایمنی و سلامت برنج ترایخته ایرانی موجب رسوا شدن هرچه بیشتر این تاجران سفره ارگانیک تقلبی شد. پژوهشگران مرکز ملی تحقیقات سلامت غذا وابسته به این دانشگاه موفق شدندبا انجام آزمایشات متعدد برای چندمین بار سلامت برنج تراریخته ایرانی را تایید کنند. در این طرح تحقیقاتی تمامی زوایای احتمالی اثر مصرف برنج تراریخته ایرانی از قبیل بروز بیماری‌های غیرواگیر و بیماری‌های خونی و جنسی و اثرات روانی و رفتاری بررسی شده است. در این ارتباط و در جهت رفع شبهاتی که از طریق برخی رسانه‌ها در ارتباط با ایمنی برنج تراریخته منتشر می‌شود و شایعات پیرامون آن، رئیس دانشگاه علوم پزشکی یزد طی مصاحبه‌ی رادیویی با اشاره به اینکه فاز اول تحقیقات در مورد برنج تراریخته در یزد انجام شده است، گفت: بر اساس پژوهش‌های انجام شده، این محصول عارضه‌ای روی حیوانات نداشته است. محمدرضا میرجلیلی در بخش‌هایی از مصاحبه رادیویی خود با اشاره به سخنانی که در مورد تحقیقات در مورد برنج تراریخته در یزد انجام شده است، اظهار داشت: نتایج فاز اول مصرف محصولات تراریخته بر روی حیوانات مشخص شد.

وی عنوان کرد: انجام آزمایش بر روی برنج تراریخته در این دانشگاه، ابهامات و شبهاتی در برخی از رسانه‌ها مطرح شده که لازم است در این زمینه اطلاع‌رسانی لازم انجام شود.

میرجلیلی بیان کرد: مرکز تحقیقات سلامت و ایمنی غذای این دانشگاه گزارشی مروری با ارزیابی مقالات متعدد علمی معتبر داخلی و خارجی منتشر کرده که حاکی از عدم مشاهده عوارض مضر و نامطلوب ناشی از مصرف برنج تراریخته است.

وی افزود: علاوه بر آن، آزمایش‌های جداگانه ای روی حیوانات آزمایشگاهی توسط این مرکز انجام شده که طبق نتایج فاز یک، تاکنون هیچ عارضه سوء یا مضری در حیوانات تغذیه شده با برنج تراریخته مشاهده نشده، همچنین نتایج فاز دو در دست تکمیل بوده که در آینده نزدیک منتشر می‌شود.

میرجلیلی خاطرنشان کرد: لازم است اهالی رسانه که عهده‌دار روشنگری و آگاهی‌بخشی به مردم هستند در مقوله‌های مهمی از این دست، فارغ از جوسازی‌هایی که بدون مستندات و نتایج حاصل از پژوهش، به گمانه زنی می‌پردازند، مراکز علمی و پژوهشی را منبع کسب اطلاعات خویش قرار دهند.

وی تصریح کرد: بدیهی است حفظ و ارتقای سلامت مردم در صدر اولویت‌ها و رسالت اصلی دانشگاه بوده و در صورت دستیابی به هرگونه نتایج مغایر با نتایج اولیه در هر مقطع از پژوهش نسبت به نشر و اطلاع رسانی آنها اقدام می‌شود (3).

برنج قوت غالب بسیاری از مردم جهان است و از طرفی کشت آن به آب زیاد احتیاج دارد که با وضعیت کم‌آبی و خشکسالی رو به افزایشدر بسیاری از مناطق دنیا از جمله ایران تولید برنج به طریق کشت سنتی در آینده‌ای نزدیک باکاهش چشمگیری رو به رو خواهد بود که این مسئله امنیت غذایی مردم را به شدت به خطر می‌اندازد وتولید برنج تراریخته راه حل مناسبی برای افزایش تولید و رفع مشکل سوء تغذیه در جهان است.

باید توجه داشت که در طول تاریخ ورود هر فناوری،‌ با مخالفت فناوری هراسان و تردیدهای ایجاد شده توسط آنان در مردم با مشکلات فراوانی مواجه بوده است. اما این فناوری‌ها پس از گذشت زمان به طور گسترده مورد پذیرش همگان قرار گرفته‌اند. محصولات تراریخته بیش از بیست سال است که در سراسر جهان از جمله در اروپا و ایران مورد مصرف تغذیه‌ای می‌شوند و هیچ گزارشی مبنی بر مضر بودن آن‌ها منتشر نشده است. نباید اجازه داد تاجران سودجوی ارگانیک تقلبی و فناوری‌هراسان خصلتی موجب تعلل بیش از این در بهره‌برداری از ایندانششوند و کشور را متکی به واردات نگه دارند.

تهیه و تنظیم: شقایق فکوری- کارشناس ارشد بیوتکنولوژی

منابع

• افراز، ف.، قره ياضی، ب.، لطف اللهيان، ه.، خوش‌خلق سيما، ن.، حسینی، ع.، نعمتی، ا. (1378). ارزيابي تأثير برنج تراريختة مقاوم به آفات طارم مولايي بر رشد، پارامترهاي شيميايي خون و سلامت جوجه هاي گوشتي تجارتي. مجله ایمنی زیستی. دوره اول، شماره دوم.
• حاجی محمدي، ب.، اسلامی، گ.، زندي.، ه.ارزیابی ایمنی و سلامت تغذیه اي برنج تراریخته (مروري جامع بر کلیه تحقیقات بین المللی منتشر شده در جهان). (1395).
• http://press.jamejamonline.ir/Newspreview/299746690188514186