آمار رسمی میزان کشت محصولات تراریخته دردنیا؛ آمریکا بزرگترین تولیدکننده، اروپا بزرگترین واردکننده
براساس آخرین آماری که سرویس بین‌المللی دستیابی و استفاده از بیوتکنولوژی در کشاورزی منتشر کرده است، کشور آمریکا کماکان بزرگترین تولید کننده محصولات تراریخته در دنیاست و کشورهای اروپایی همچنان بزرگترین مصرف کننده این محصولات هستند.
به گزارش مرکز اطلاعات بیوتکنولوژی ایران به نقل از خبرآنلاین، قرن بیست و یکم را قرن مهندسی ژنتیک می‌خوانند و گفته می‌شود در این قرن پیشرفت‌های این علم به جایی می‌رسد که می‌تواند ابعاد مختلفی از زندگی انسان در زمین را بهبود ببخشد و همزمان باعث حفاظت بیشتر از زمین شود. در ایران پیشرفت در زمینه‌های مهندسی ژنتیک بیشتر در حوزه‌های ژنتیک انسانی و گیاهی و کشاورزی بوده و همزمان نگاه‌های غیر علمی و مستند به این فناوری باعث شده مختصصان در این حوزه دست به عصا حرکت کنند.
در حوزه ژنتیک کشاورزی، عمده پیشرفت‌های مهندسی ژنتیک مربوط به فناوری گیاهان تراریخته می‌شود که در ایران منتقدان خاص خود را دارد. متخصصان مهندسی مهندسی ژنتیک دل پری از این منتقدان دارند، می‌گویند منتقدان از پیچیدگی‌های این علم اطلاعی ندارند و همزمان مافیای واردات محصولات تراریخته در ایران که به طور عمده مربوط به غذای دام و کلزا، ذرت و دانه‌های روغنی می‌شود، مانع تولید این محصولات در ایران می‌شود.
مهم‌ترین اتهام منتقدان تراریخته در ایران نیز مربوط به سرطان‌زا بودن است که به گفته متخصصان مهندسی ژنتیک در ایران این ادعا بارها رد شده و در سازمان بهداشت جهانی نیز بارها سلامت این محصولات تایید شده است. از طرف دیگر، منتقدان دیگر این فناوری گروه‌های افراطی محیط زیست در اروپا هستند که در انجمن صلح سبز در کشورهای اروپایی دور هم جمع شده‌اند و رفت و آمد هایی طی سالهای اخیر به ایران داشته اند. این نکات در شرایطی است که براساس آمار رسمی سرویس بین‌المللی دستیابی و استفاده کاربرد بیوتکنولوژی در کشاورزی سطح زیر کشت جهانی این محصولات در سال ۲۰۱۷ رکورد زده و به ۱۸۹.۹ میلیون هکتار در دنیا رسیده است که عدد قابل توجهی است.
همچنین ۲۴ کشور جهان که برخی از آنها مانند آمریکا، برزیل و هند غول‌های کشاورزی جهان هستند، بیشترین تولید کننده این محصول هستند. همزمان بهزاد قره‌یاضی رییس انجمن ایمنی زیستی کشور و پژوهشگاه بیوتکنولوژی کشاورزی ایران معتقد است، انتقادها به تراریخته مانند انتقادهای اولیه نسبت به حضور فناوری انرژی هسته‌ای در ایران است. با این حال آمار رسمی نشان می‌دهد رکورد سطح زیر کشت جهانی محصولات تراریخته بار دیگر در سال ۲۰۱۷ شکسته شد و از ۱۸۱.۵ میلیون هکتار در سال ۲۰۱۵ به حدود ۱۸۹.۹ میلیون هکتار رسید.
این آمار براساس تازه ترین گزارش وضعیت جهانی محصولات تراریخته تجاری که توسط سرویس بین‌المللی دستیابی و استفاده از بیوتکنولوژی کشاورزی (ISAAA) منتشر شده با توسعه کشت محصولات تراریخته که درحال حاضر در ۲۴ کشور کشت می شوند، سطح زیر کشت محصولات تراریخته نسبت به سال میلادی گذشته حدود سه درصد افزایش یافته است.
سطح زیرکشت محصولات تراریخته نسبت به سال ۱۹۹۶ که آغاز کشت این محصولات بود بیش از ۱۰۰ برابر افزایش داشته و از ۱٫۷ میلیون هکتار در سال ۱۹۹۶ به ۱۸۹٫۸ میلیون هکتار در سال ۲۰۱۷ رسیده است.
تعداد کشورهای بهره بردار از این فناوری هم طی کمتر از دو دهه با رشد بیش از چهار برابر از شش کشور در ۱۹۹۶ به ۲۴ کشور افزایش یافته است.
طی این ۲۲ سال در مجموع ۲.۲۸ میلیارد هکتار از اراضی کشاورزی دنیا زیر کشت تراریخته ها رفته و طی این دو دهه تنها در سال ۲۰۱۵ بود که سطح زیرکشت محصولات تراریخته در دنیا اندکی کاهش داشت و در بقیه سالها شاهد افزایش مستمر میزان کشت این محصولات در جهان بوده ایم.
نمودار زیر میزان کشت محصولات تراریخته طی ۲۱ سال اخیر را نشان می‌دهد که رنگ آبی نشان دهنده افزایش سالانه سطح زیر کشت این محصولات است.
پنج کشور برتر تولیدکننده محصولات تراریخته
اما در حوزه کشورهایی که این محصولات را کشت می‌کنند، آمار های بین‌المللی نشان می دهد در سال ۲۰۱۷، آمریکا با ۷۵ ملیون هکتار سطح زیر کشت (حدود ۴۰ درصد سطح زیر کشت جهانی محصولات تراریخته) همچنان در جایگاه اول استفاده از فناوری محصولات تراریخته قرار دارد که بیشترین این محصولات ذرت، سویا و پنبه هستند.
رتبه های بعدی را هم به ترتیب برزیل با ۵۰ میلیون هکتار، آرژانتین با ۳۲.۶ میلیون هکتار، کانادا با ۱۳.۱ میلیون هکتار و هند با ۱۱.۴ میلیون هکتار به خود اختصاص داده اند.
در این رابطه دکتر بهزاد قره یاضی، رییس انجمن علمی ایمنی زیستی ایران در مراسم رونمایی از تازه ترین گزارش سالانه ISAAA (آیسا) از وضعیت جهانی محصولات تراریخته تجاری با اعلام این که از حدود ۱.۱ تا ۱.۲ میلیارد هکتار اراضی زیر کشت محصولات زراعی در دنیا حدود ۱۹۰ میلیون هکتار – معادل ۱۷ درصد – زیر کشت محصولات تراریخته رفته رشد مستمر کشت محصولات تراریخته طی ۲۲ سال اخیر را نشان از برتری و مقبولیت بالای این محصولات عنوان کرد و گفت: ۱۰۰ سال است که تبلیغات وسیعی در زمینه استفاده از محصولات کشاورزی ارگانیک صورت می گیرد با این حال سهم این محصولات از اراضی کشاورزی دنیا به یک درصد هم نرسیده است که میزان ناچیز استقبال از این محصولات در مقایسه با تراریخته ها به رغم تبلیغات گسترده و ارزش افزوده بالای محصولات ارگانیک قابل تامل است.
افزایش صد برابری تولید محصولات تراریخته نشان می دهد که این محصولات به دلیل مزایایی که داشته اند، سریعترین فناوری پذیرفته شده در ادوار اخیر بوده اند.
محصولات تراریخته، منبع درآمد ۱۷ میلیون کشاورز خرده پا
در سال میلادی گذشته، ۱۷ میلیون کشاورز که اغلب خرده کشاورزان فقیر بودند، ۱۸۹.۸ ملیون هکتار زمین را در ۲۴ کشور زیر کشت محصولات تراریخته بردند که سویا، ذرت، پنبه و کانولا (کلزا) همچنان مورد توجه ترین محصولات تراریخته هستند.
رییس انجمن علوم زراعت و اصلاح نباتات تصریح کرد: سطح زیرکشت محصولات تراریخته در دنیا از سال ۱۹۹۶ که کشت محصولات تراریخته شروع شد تا سال ۲۰۱۷ هر ساله افزایش داشته است تنها در سال ۲۰۱۵ کاهشی یک درصدی نسبت به سال قبل گزارش شد که علت آن بروز خشکسالی در برخی کشورهای تولیدکننده تراریخته ها بود و البته این افت محصول در مورد محصولات غیرتراریخته ها هم بروز کرده بود. زمانی که گزارش وضعیت جهانی محصولات تراریخته سال ۲۰۱۵ منتشر شد انجمن غیر علمی ارگانیک در ایران جنجال رسانه ای وسیعی راه انداختند که دوره افول تراریخته ها فرا رسیده است حال آن که طی سالهای ۲۰۱۶ و ۲۰۱۷ هر سال سه درصد بر سطح زیرکشت تراریخته ها افزوده شده است.
قره یاضی در عین حال کند شدن شتاب افزایش سالانه سطح زیرکشت محصولات تراریخته در سالهای آینده را نیز دور از ذهن ندانست و البته علت آن را اشباع شدن برخی کشورها از لحاظ میزان تولید این محصولات عنوان کرد.
وی به عنوان نمونه به کشورهای پاکستان و هند اشاره کرد که به ترتیب ۱۰۰ و ۹۳ درصد سطح زیرکشت پنبه در آنها تراریخته است و قاعدتا در سالهای آینده نمی توان انتظار افزایش چندانی در سطح زیرکشت این محصولات در این قبیل کشورها داشت.
به گفته رییس انجمن ایمنی زیستی با ادامه روند کنونی توسعه کشت تراریخته ها، سهم ارقام تراریخته محصولات جدیدی مثل یونجه، چغندرقند، پاپایا (خربزه درختی)، کدو، بادمجان، سیب زمینی و سیب در دنیا رو به افزایش خواهد گذاشت.
وی در مورد سیب (درختی) تراریخته خاطرنشان کرد که تنها یک رقم سیب تراریخته در آمریکا تولید شده و از خبرنگاران خواست این نکته را حتما در گزارش های خود قید کنند تا سوژه جدیدی برای دامن زدن به شایعات و جار و جنجال مبنی بر تراریخته بودن سیب و دیگر میوه های موجود در کشور به دست کسانی که به زعم وی منافعشان در هراس افکنی نسبت به محصولات تراریخته و سلب آرامش روانی جامعه است، نیافتد.
بزرگترین وارد کنندگان تراریخته در دنیا
قره یاضی در ادامه با اشاره به این که یکی از دروغ های جریان فناوری هراس مخالف تولید ملی محصولات تراریخته، ادعای عدم تولید و مصرف این محصولات در کشورهای اروپایی است اظهار داشت: اروپا و چین بزرگترین واردکننده محصولات تراریخته در دنیا هستند.
به گفته وی، حدود ۸۰ درصد پنبه، ۷۷ درصد سویا، ۳۲ درصد ذرت و ۳۰ درصد کانولای تولیدی دنیا تراریخته است و سهم ارقام تراریخته در بازارهای جهانی این محصولات به مراتب بیشتر است به طوری که در مورد محصولاتی مثل سویا اساسا نمونه غیرتراریخته ای در بازارهای جهانی عرضه نمی شود و میزان ذرت غیرتراریخته عرضه شده در بازارهای جهانی هم بسیار اندک است.
رییس انجمن ایمنی زیستی با بیان این که تقریبا تمام روغن ها و دانه های روغنی وارداتی (شامل سویا، کلزا و ذرت) و بیش از ۹۰ درصد خوراک دام وارداتی تراریخته هستند اظهار داشت: ارزش بازار جهانی بذر تراریخته در سال ۲۰۱۷ بالغ بر ۱۷ میلیارد دلار است و جای تاسف است که با وجود دستیابی دانشمندان ایرانی به فناوری تولید محصولات تراریخته، نه فقط سهمی از بازار چند میلیارد دلاری این محصولات نداریم که بیش از پنج میلیارد دلار در سال صرف واردات محصولات کشاورزی کنیم.
رییس اتحادیه انجمن های علوم کشاورزی کشور خاطرنشان کرد: در حال حاضر امکان تولید برنج و پنبه تراریخته و بذور آنها در کشور وجود دارد و با قطعیت اعلام می کنم که به زودی مجوز رهاسازی پنبه تراریخته را از هر سه مرجع قانونی (سازمان حفاظت محیط زیست، وزارت بهداشت و وزارت جهاد کشاورزی) خواهیم گرفت و از سال آینده کشت تجاری این محصول را در کشور آغاز می کنیم.
تراریخته چه مزیت‌هایی می‌تواند داشته باشد؟
در همین رابطهِ، دکتر «بهزاد قره‌یاضی» رئیس انجمن علمی ایمنی زیستی و رئیس انجمن علمی علوم زراعت و اصلاح نباتات می‌گوید: محصولات تراریخته نتیجه پیشرفته‌ترین تحقیقات علمی هستند. این محصولات به نحوی اصلاح شده‌اند که صفت مطلوبی به آنها اضافه شود یا صفت نامطلوبی حذف شود و درنهایت دارای فواید بیشتری باشند.
برای مثال، گاه این محصولات در مراحل تولیدشان به هیچ‌وجه از سموم شیمیایی استفاده نمی‌شود و بنابراین فاقد بازمانده سموم هستند. از طرف دیگر این محصولات آمده‌اند که هزینه‌های تولید را کاهش دهند و درواقع، دسترسی مردم را به غذای سالم و ارزان فراهم کنند. برخی از این محصولات کیفیت‌های غذایی بالاتری دارند و مثلا دارای ویتامین آ و آهن بیشتر هستند. برخی دیگر به‌گونه‌ای اصلاح شده‌اند که می‌توانند در شرایط خشکی مقاوم باشند تا بدون اینکه ما این همه آب‌شیرین را در کشاورزی از دست بدهیم، بتوانیم بذرهای مقاوم به کم‌آبی را در کشاورزی داشته باشیم.
او می‌افزاید: اگر دسترسی به غذای کافی و مغذی را امنیت غذایی بدانیم، در حال حاضر در ایران امنیت غذایی داریم؛ ولی این امنیت به‌طور فزاینده‌ای وابسته به بیگانگان است و پایدار نیست. سالانه ۱۲ میلیارد دلار محصولات غذایی به کشور وارد می‌شود درحالی‌که سال ۱۳۸۴ وابستگی غذایی کشور ۲٫۴ میلیارد دلار بود. هم‌اکنون بیش از نیمی از کالری مصرفی کشور از محل واردات تأمین می‌شود و ۸۵ درصد علوفه و خوراک دام کشور وارداتی است؛ بنابراین در تولید پروتئین و مواد لبنی هم به کشورهای دیگر وابسته هستیم.
جریان فناوری‌هراس در کشور، همواره تأکید می‌کند در حوزه مصرف محصولات تراریخته، کشورهای اروپایی مانع تولید و ورود این محصولات می‌شوند؛ اما سالانه تنها ۳۳ میلیون تن سویای تراریخته با مجوز رسمی وارد اتحادیه اروپا می‌شود و جالب است که معدود کشورهایی مثل ترکیه که ادعای عدم مصرف تراریخته در مورد آنها مطرح می‌شود، سویای خود را از کشورهایی مثل برزیل، آمریکا و آرژانتین تأمین می‌کنند که تقریبا هیچ سویای غیرتراریخته ندارند!