گزارش دبیر شورای ملی ایمنی زیستی از وضعیت محصولات تراریخته

به‌ گزارش مرکز اطلاعات بیوتکنولوژی ایران، نیراعظم خوش‌خلق سیما، دبیر و سخنگوی شورای ملی ایمنی زیستی، در نشست خبری شورای ملی ایمنی زیستی که روز چهارشنبه در سازمان حفاظت محیط زیست برگزار شد، با اشاره به وظایف شورای ملی ایمنی زیستی گفت: شورای ملی ایمنی زیستی سیاست گذاری، تعیین و تصویب راهبردها در حوزه ایمنی زیستی و نظارت بر اجرای این راهبردها را پیگیری می‎کند.

خوش‌خلق سیما ادامه داد: طبق قانون ملی ایمنی زیستی وزارت جهاد کشاورزی بر تولیدات کشاورزی تراریخته، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی بر تولیدات مواد غذایی آرایشی، بهداشتی و مواد پزشکی تراریخته و سازمان حفاظت محیط زیست بر رهاسازی موجودات تراریخته در حیات وحش نظارت می‌کنند. همچنین بررسی ارزیابی مخاطرات زیست محیطی در دو وزارتخانه جهاد کشاورزی و وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی توسط سازمان حفاظت محیط زیست پیگیری می شود.

وی افزود: قانون ملی ایمنی زیستی در سال 88 به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید. تشکیل شورای ملی ایمنی زیستی در این قانون در نظر گرفته شده است. رئیس این شورا معاون اول رئیس جمهور است. نمایندگانی از وزارت جهاد کشاورزی، وزارت علوم تحقیقات و فناوری، وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی، دو نفر از نمایندگان مجلس شورای اسلامی از کمیسیون های کشاورزی و بهداشت و دو نفر از انجمن های علمی مرتبط در این شورا عضو هستند.

سخنگوی شورای ملی ایمنی زیستی گفت: تصویب راهبردها و سیاست های ایمنی زیستی یکی از مصوبات شورای ملی ایمنی زیستی بوده است. این سیاست ها در دوره قبل تدوین و در دولت دوازدهم تصویب شد. تاکید بر تولید محصول از منابع داخلی و خودکفایی با استفاده از ظرفیت های موجود در کشور، تامین و تقویت زیرساخت‎های لازم برای تولید، واردات و صادرات محصولات تراریخته با هدف حفظ سلامت و بهداشت و ارتقا ارزیابی مخاطرات احتمالی از مصوبات این شورا در قالب راهبردها و سیاست های ایمنی زیستی در کشور بوده است.

وی با اشاره به وظایف و اقدامات شورای ملی ایمنی زیستی تأکید کرد: یکی از سیاست های مصوب شورای ملی ایمنی زیستی که لازم است برای دست یابی به آن اقداماتی انجام شود افزایش سطح آگاهی و مشارکت عمومی برای استفاده از فناوری جدید تولید محصولات تراریخته و توسعه نظام مند فناوری اطلاعات برای بهره برداری ازاین فناوری جدید در جامعه است. برای اینکه دستگاه ها بتوانند این سیاست‌ها و راهبردها را اجرایی کنند شورای ملی ایمنی زیستی مصوباتی داشته است. یکی از این مصوبات تدوین دستورالعمل های اجرایی است در هر دستگاه است. وزارت بهداشت قبلا یک آیین نامه اجرایی را تدوین کرده است. اما وزارت جهاد کشاورزی و سازمان حفاظت از محیط زیست چنین دستورالعمل هایی را نداشتند. در حال حاضر با مصوبه شورای ملی ایمنی زیستی این دستورالعمل ها در سازمان حفاظت محیط زیست و وزات جهاد کشاورز تدوین شد.

وی از تشکیل کمیته صدور مجوز محصولات تراریخته در وزارت جهاد کشاورزی خبر داد و افزود: در این کمیته نمایندگانی از وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و معاونت های مختلف وزارت جهاد کشاورزی عضو هستند. ریاست این کمیته بر عهده رئیس سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی است.

سخنگوی شورای ملی ایمنی زیستی با اشاره به اقدامات صورت گرفته برای نظارت بر واردات محصولات تراریخته گفت: تا قبل از سال 94 محصولات تراریخته بدون نظارت وارد کشور می شدند. اما در این کمیته دستورالعملی تدوین شده است که در آن بر واردات و مصرف محصولات تراریخته به کشور نظارت می شود. 149 رخداد ذرت تراریخته در دنیا وجود دارد که از این میان وزارت جهاد کشاورزی تنها به 22 رخداد مجوز داده است.

وی افزود: تنها رخدادهایی در کشور مجوز مصرف دریافت می کنند که آنالیز ریسک آن ها در اتاق تهاتر ایمنی زیستی به ثبت رسیده باشد، در چهار کشور اروپایی مجوز مصرف داشته باشند و کشور تولید کننده، مصرف کننده این محصول هم باشد. همچنین این محصولات باید در کشورهای پیشرفته دنیا مثل ژاپن، کانادا، استرالیا، روسیه، آمریکا و آفریقای جنوبی مجوز واردات، کشت و مصرف داشته باشند.

خوش‌خلق سیما ادامه داد: در زمینه ردیابی محصولات تراریخته هیچ مشکلی نداریم. وزارت جهاد کشاورزی و وزارت علوم، تحقیقات و فناوری دارای آزمایشگاه‌های پیشرفته برای آنالیز محصولات تراریخته هستند.

وی با اشاره به انتقال مرجعیت کنوانسیون تنوع زیستی از وزارت امور خارجه به وزارت جهاد کشاورزی تأکید کرد: انتقال مرجعیت با این فرض صورت گرفت که ماموریت هایی که در سازمان محیط زیست در این کنوانسیون ها دیده شده به محیط زیست داده می‌شود. مرجعیت تسهیلات جهانی محیط زیست (GEF) بودجه خوبی را برای حفظ زیر ساخت‌ها و انجام پروژه توانمندسازی ایمنی زیستی در اختیار می‌گذارد. فاز 7 این پروژه در حال انجام است ولی ما فقط توانسته ایم در کشور فاز یک و چهار را داشته باشیم.

وی ادامه داد: اگر مرجعیت علمی قبلا بر عهده محیط زیست بوده است چرا نتوانسته‌ایم فازهای دیگر را دریافت کنیم. برای این دریافت حمایت مالی، سازمان محیط زیست باید به تسهیلات جهانی محیط زیست پروژه ارائه کند. خانم ابتکار یکی از مخالفین انتقال مرجعیت تسهیلات جهانی محیط زیست به سازمان حفاظت محیط زیست بودند. ایشان معتقد بودند که چون وضعیت سیاسی ما خوب نیست بهتر است این مرجعیت در وزارت امور خارجه بماند.

خوش‌خلق سیما با اشاره به آسیب‌های این روش در جلوگیری از جذب تسهیلات جهانی محیطی زیست گفت:  چون محیط زیست سیاسی نیست راحت تر قادر به استفاده از تسهیلات جهانی خواهد بود تا وزارت امور خارجه. ماموریت های هر دستگاهی باید به همان دستگاه برگردد. ما معتقدیم چون این مرجعیت ماموریت اصلی وزارت امور خارجه نبوده و وظایف دیگری داشته است نتوانسته است آنطور که باید و شاید از این مسائل استفاده کند. از زمانی که ما به این کنوانسیون ملحق شدیم این مرجعیت در دست وزارت خارجه بوده است.

وی افزود: ایران تا کنون 170 میلیون دلار از تسهیلات جهانی محیط زیست دریافت کرده است. برزیل، 836 میلیون دلار، فیلیپین، 592 میلیون دلار، هند، 741 میلیون دلار، مصر، 484 میلیون دلار، آرژانتین 394 میلیون دلار، ترکیه 319 میلیون دلار و افغانستان، 196 میلیون دلار گرفته است. این مبالغ نشان می دهد ما از این پتانسیل به عنوان بودجه ای برای حفظ محیط زیست کمتر استفاده کرده ایم. اگر دستگاه ها، ماموریت های خود را به درستی به عهده بگیرند نتایج خوبی حاصل می شود.

دبیر شورای ملی ایمنی زیستی به دو مأموریت سازمان محیط زیست اشاره کرد و گفت: اول اینکه سازمان محیط زیست مرجعیت تسهیلات بین المللی محیط زیست را دارد. ماموریت هایی که در کنوانسیون تنوع زیستی وجود داشته و تا الان در اختیار وزارت امور خارجه بوده به محیط زیست داده شده. به این دو مورد در رسانه به تازگی بسیار پرداخته شده و برخی صداهایی که قبلا از بی بی سی شنیده می شد را از خبرگزاری های داخلی شنیدیم که مدعی بودند که این مرجعیت از سازمان محیط زیست به جهاد کشاورزی منتقل شد در حالی که این درست نیست. در واقع به مسولیت های محیط زیست اضافه شد و چیزی از آن کم نشد. وظایف از وزارت امور خارجه به دستگاه های مسئول منتقل شد.

وی ادامه داد: کنوانسیون تنوع زیستی مهمترین کنوانسیون بین دول است که هدف آن حفاظت و بهره برداری از تنوع زیستی و استفاده پایدار در راستای حفظ منافع نسل های کنونی و آینده است. ما 22 سال است که عضو کنوانسیون تنوع زیستی هستیم و مسئولیت آن را وزارت امور خارجه بر عهده داشته است. در این مدت اجلاس های کنوانسیون به طور مرتب برگزار شده است و هرگز از محیط زیست نماینده ای نداشته ایم نه در اجلاس کره و نه در زمان خانم جوادی کسی در اجلاس کنوانسیون شرکت نمی‎کرد. صندلی محیط زیست از سال 2007 تا 2016 در این اجلاس خالی بود. در سال 2016 گروهی به این اجلاس اعزام شدند که افرادی از محیط زیست هم در آن عضو بودند. چون نمایندگان محیط زیست خلاف مقررات جمهوری اسلامی در محیط زیست مشغول به کار بودند از کار برکنار شدند.

خوش‌خلق سیما افزود: صندلی محیط زیست همیشه در این اجلاس خالی بود تا امسال که دکتر امیدی نیا به عنوان نماینده محیط زیست در این کنوانسیون شرکت کرد. پروتکل کارتاهنا و پروتکل ناگویا ذیل کنوانسیون تنوع زیستی هستند. مرجع ملی پروتکل کارتاهنا در قانون به وزارت جهاد کشاورزی سپرده شده است. هرچه در این کنوانسیون ها فعال‌تر شرکت کنیم قادر به دفاع از حقوق کشور خود خواهیم بود.

وی اقدامات صورت گرفته برای تقویت نظارت بر واردات و رهاسازی محصولات تراریخته در سازمان محیط زیست را تبیین کرد و گفت: کارگروه ایمنی زیستی سازمان محیط زیست، مقررات و آیین نامه های نظارت بر واردات و رها سازی محصولات تراریخته را تدوین کرده است. محصولاتی وارد کشور می‌شوند که ارزیابی ریسک شده باشند. در کارگروه ایمنی زیستی مستندات این ارزیابی ریسک بررسی می‌شود و پس از بررسی نتیجه را اعلام می کنند. در مورد رها سازی در حیات وحش نظارت کامل با کارگروه ایمنی زیستی است. برای این کار آیین نامه ای را تدوین می‌کنند. همچنین طبق قانون سازمان محیط زیست بر ارزیابی های وزارت جهاد نظارت دارد.

خوش‌خلق سیما با اشاره به ترکیب کمیته شیوه نامه صدور مجوز واردات و رها سازی محصولات تراریخته جهاد کشاورزی افزود: معاونت زراعت، نماینده سازمان حفظ نباتات، نماینده معاونت امور دام، نماینده دامپزشکی، رئیس موسسه تحقیقات ثبت و گواهی بذر، رئیس موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر و رئیس پژوهشگاه بیوتکنولوژی دراعضای کمیته شیوه نامه صدور مجوز واردات و رها سازی محصولات تراریخته جهاد کشاورزی هستند.

وی درباره برچسب گذاری محصولات تراریخته خاطرنشان کرد: وزارت بهداشت از دی ماه سال 96 طبق بند ب ماده هفت آیین نامه اجرایی قانون ملی ایمنی زیستی موظف به برچسب گذاری شده است. برای اجرا شدن این قانون زیرساخت هایی باید تغییر کنند و کارخانه‌دارها موظف به برچسب گذاری شوند. در مصوبه جدید شورای ملی ایمنی زیستی حد آستانه به صفر رسیده است. یعنی اگر فراورده ای به کمترین مقدار ممکن هم حاوی محصول تراریخته باشد برچسب تراریختگی می خورد.

سخنگوی شورای ملی ایمنی زیستی درباره صدور مجوز پنبه تراریخته گفت: تضمین سلامت محصولات وظیفه ما است. ریز بینی و بررسی بیشتر باعث می شود که محصولی سالم را بدون دغدغه در اختیار قرار دهیم. به همین منظور محصول پنبه دو مرتبه به خارج از کشور برای توالی یابی ارسال شده است.

وی افزود: محیط زیست نتایج ارزیابی ایمنی زیستی پنبه تراریخته را اعلام کرده است و در انتظار نتایج وزارت بهداشت هستیم. و بعد از جمع بندی این نظرات در کمیته ایمنی زیستی وزارت جهاد کشاورزی نتیجه برای رها سازی پنبه تراریخته اعلام خواهد شد. دکتر جهانگیری فرمودند که دستگاه ها باید آگاهی بخشی و اطمینان بخشی را در زمینه کاری خود به مردم بدهند. وظیفه شورای ملی ایمنی زیستی هم این است که با دستگاه‌هایی که ممکن است دغدغه‌ای داشته باشند مذاکره کند نظرات کارشناسی را تبادل کند. با تعامل و هم‌فکری هم مسائل به زودی زود حل خواهد شد.

وی ادامه داد: وزارت بهداشت هم در بررسی های اولیه برای مصارف بهداشتی هیچ مخاطره‌ای ندارد. مستنداتی هم برای ارزیابی‌های پنبه برای مصرف خوراکی از وزارت جهاد کشاورزی درخواست شده است. نتایج ارزیابی های وزارت جهاد و سازمان محیط زیست مثبت بوده است.

دبیر شورای ملی ایمنی زیستی با اشاره به شبهه‌ای که درباره جایگزینی دیگر روش‌های مهندسی ژنتیک با فناوری کریسپر مطرح شده است گفت: الان دانشگاه ها و مراکز تحقیقاتی به فناوری کریسپر روی آورده‌اند و در حال گسترش در کشور است ولی نمی‌تواند جای همه مهندسی ژنتیک را بگیرد. ما به فناوری کریسپر دست یافته‌ایم و به زودی محصولات آن هم مورد بهره برداری قرار خواهند گرفت.