میلیون‌ها دلار صرفه‌جویی ارزی با خودکفایی در تولید بذرهای هیبرید سبزیجات

به گزارش مرکز اطلاعات بیوتکنولوژی ایران به نقل از ایسنا،قرارداد اعطای لیسانس غیر انحصاری حق استفاده از دانش فنی تولید لاین‌های دابل هاپلویید خیار از طریق روش کشت جنین‌های حاصل از گرده‌های پرتو تابی شده و نیز تحویل گیاهچه‌های به دست آمده از روش اصلاح معکوس به منظور تولید و تجاری‌سازی و فروش محصول، همزمان با هفته پژوهش‌وفناوری در جشنواره تقدیر از پژوهشگران و فناوران برتر وزارت جهاد کشاورزی به امضای دکتر نیر اعظم خوش خلق سیما، رییس پژوهشگاه و شمس‌الدینی لری، مدیرعامل یکی از شرکت‌های تولیدی و خدماتی رسید.   

دکتر مهران عنایتی شریعت پناهی، مدیر گروه کشت بافت و سلول پژوهشگاه بیوتکنولوژی کشاورزی در این باره اظهار کرد: در حال حاضر ۹۸ درصد بذور سبزی و صیفی جات کشور وارداتی است که سالانه طبق آمار رسمی حدود ۹۰ میلیون دلار و بر اساس آمار غیررسمی بالغ بر ۲۰۰ میلیون دلار صرف واردات آنها می‌شود. علاوه بر ارزبری، بذرهای وارداتی برای شرایط آب و هوایی ایران اصلاح نشده‌اند و مصرف آب آنها بالاست. 

به گفته وی برای تولید بذرهای هیبرید مورد نیاز در کشور و بی‌نیازی از واردات باید به تکنولوژی تولید لاین‌های مادری بذور دست پیدا کرد که کمپانی‌های خارجی به هیچ وجه چنین تکنولوژی‌ای را به ما نمی‌دهند یا این که با استفاده از روش هاپلوئیدی و اصلاح معکوس به این لاین‌ها برسیم. در این راستا پژوهشگاه بیوتکنولوژی کشاورزی اقدام به تولید بذرهای هیبرید به روش اصلاح معکوس کرده که به تهیه پروتکل‌های تولید گیاهان دابل هاپلویبد
در سبزی‌های مختلف و تولید لاین‌های مادر مورد نیاز تولید بذرهای هیبرید منجر شده است. 

 دکتر شریعت پناهی با اشاره به این‌که تولید گیاهان دابل هاپلوئید از سریعترین روش‌های به‌نژادی و اصلاح نباتات است، خاطرنشان کرد: گیاهان هاپلوئید گیاهانی هستند که تعداد کروموزوم‌های اصلی آنها به نصف کاهش یافته و گیاهان دابل هاپلوئید هم از تولید هاپلوئید و دو برابر کردن کروموزوم‌های آنها ایجاد می‌شوند. 

وی صرفه‌جویی حداقل ۹ میلیون دلاری در سال با کاهش ۱۰ درصدی واردات بذر سبزیجات، تولید بذرهای هیبرید سازگار با آب و هوای ایران و امکان فروش تکنولوژی به خارج را از دستاوردهای اقتصادی این طرح عنوان کرد.

پژوهشگر برتر وزارت جهاد کشاورزی در سال ۹۷ خاطرنشان کرد: در گیاه خیار از روش دیگری برای تولید هاپلوئید استفاده می‌کنیم؛ بدین صورت که دانه‌های گرده را با قرار دادن در معرض پرتوهای گاما در سازمان انرژی اتمی عقیم کرده و آنها را گرده افشانی می‌کنیم، حاصل این فرایند جنین خیار هاپلوئید است که فاقد ژنوم گیاه پدری است. در ادامه جنین را اصطلاحا نجات می‌دهیم و با آن گیاه هاپلوئید تولید می‌کنیم که در تولید لاین قابل استفاده است.

وی تصریح کرد: با تحقیقات انجام شده امکان تولید لاین‌های اینبرد و دابل هاپلوئید کلزا و صیفی‌جات از جمله  گیاه فلفل دلمه‌ای را هم داریم که آماده واگذاری به بخش خصوصی است تا هیبریدهای مناسب مناطق مختلف کشور را معرفی کنند.

مدیر گروه کشت بافت و سلول پژوهشگاه بیوتکنولوژی کشاورزی افزود: اخیرا سیستم جدیدی برای تولید هدفمند لاین‌ها از طریق مهندسی ژنتیک ابداع شده که فرایند مهندسی معکوس را با تعداد کمی لاین دابل هاپلوئید میسر می‌کند که با توسعه آنها درصددیم فرایند به‌نژادی را در مدت زمانی کوتاهتر انجام دهیم.

دانشیار پژوهشگاه بیوتکنولوژی کشاورزی در ادامه درباره این که با توجه به اهمیت توسعه سبزی و صیفی‌جات در تامین نیازهای غذایی آیا امکان انتقال دانش فنی به‌نژادی این محصولات از طریق سازمان فائو وجود دارد یا نه، گفت: تولید بذور هیبرید سبزی و صیفی‌جات با توجه به سودآوری بالای آن برخلاف غلات که اغلب با پشتوانه دولتی تولید می‌شوند در اختیار بخش خصوصی است و امکان انتقال دانش مربوطه از طریق فائو و سازمان‌های بین‌المللی دیگر وجود ندارد. البته تلاش داریم بعد از توسعه فناوری تولید بذور هیبرید در کشور با شرکت‌های خارجی جوین شده و بازار منطقه را در اختیار بگیریم.

بر اساس اعلام پژوهشگاه بیوتکنولوژی کشاورزی، وی خاطرنشان کرد: آزمایشگاه کشت بافت پژوهشگاه بیوتکنولوژی کشاورزی جزو ۱۰، ۱۵ آزمایشگاه پیشرو دنیا در تولید بذرهای هیبرید به روش اصلاح معکوس است و یکی از سازمان‌های بزرگ بین المللی با اختصاص بودجه تحقیقات و تهیه پروتکل تولید گیاهان هاپلوئید برنج و سورگوم را به پژوهشگاه سفارش داده تا در ادامه به کشورهای آفریقایی و بخش‌هایی از آسیا منتقل شود. مراکز تحقیقات کشاورزی از جمله یکی از دانشگاه‌های آلمان هم در زمینه توسعه سیستم‌های هاپلوئید در حوزه تحقیقات از این بخش دعوت کرده‌اند.