متخصص کشاورزی و علوم باغبانی:
در ایران محصول کشاورزی ارگانیک وجود ندارد
شاید این سوال برای خیلی از ما پیش بیاید که آیا ما هم در ایران محصول کشاورزی یا دامی ارگانیک داریم؟ آیا نمایشگاه‌های محصولات ارگانیکی که در ایران برگزار می‌شوند، واقعا محصولاتی ارگانیک و مطابق با استانداردهای جهانی ارائه می‌دهند؟ دکتر رضا صالحی محمدی، متخصص کشاورزی، در گفت و گویی به این پرسش‌ها پاسخ داده است. وی در این گفتگو با اشاره به اینکه شرایط تولید محصولات کشاورزی ارگانیک بسیار سخت و پیچیده است، گفت: ما محصولی کاملا ارگانیک و مطابق با استانداردهای ارگانیک جهانی در ایران نداریم.
شاید این سوال برای خیلی از ما پیش بیاید که آیا ما هم در ایران محصول کشاورزی یا دامی ارگانیک داریم؟ آیا نمایشگاه‌های محصولات ارگانیکی که در ایران برگزار می‌شوند، واقعا محصولاتی ارگانیک و مطابق با استانداردهای جهانی ارائه می‌دهند؟ آیا شرایط تولید محصولات ارگانیک در ایران فراهم است؟ در این خصوص، گفت‌وگویی با دکتر رضا صالحی محمدی، متخصص کشاورزی، علوم باغبانی، فیزیولوژی و اصلاح سبزی انجام داده‌ایم تا به این پرسش‌ها پاسخ داده شود.
** از نظر شما، مهم‌ترین ویژگی یک محصول ارگانیک در حوزه کشاورزی چیست؟
یک محصول کشاورزی ارگانیک، محصولی است که در فرایند کاشت، داشت و برداشت آن به‌هیچ عنوان از هیچ گونه کود شیمیایی، سم یا آفت‌کش استفاده نشده باشد. علاوه بر این، یک محصول کشاورزی کاملا ارگانیک که مطابق با استانداردهای جهانی باشد باید در مزرعه‌ای رشد کند که تا شعاع 30 کیلومتری آن مزرعه، هیچ مزرعه دیگری از سم یا کود استفاده نکند. گاهی در قوانین محصولات ارگانیک می‌بینیم که حتی زمین کشاورزی یک محصول تماما ارگانیک باید حداقل حدود 10 سال از هر گونه سم و کودی دور مانده باشد. ضمن اینکه علاوه بر نهاده‌ها و شرایط زمین کشاورزی، آب مورد استفاده در تولید محصولات کشاورزی ارگانیک هم باید بدون هر گونه ترکیبات شیمیایی احتمالی باشد. با این‌حساب، می‌بینید که تولید محصولات ارگانیک، کار چندان ساده‌ای نیست.
** اگر قرار باشد از کود یا سمی برای تولید محصولات ارگانیک استفاده نشود، پس نیازهای تغذیه‌ای گیاه برای رشد بهتر چگونه تامین می‌شود؟
معمولا برای تولید محصولات ارگانیک از کودها یا ترکیباتی که پایه آنها آلی است، به‌جای کودهای شیمیایی استفاده می‌کنند. این ترکیبات آلی شامل موادی مانند پودر استخوان، پودر ماهی، خون خشک‌شده، کود مرغی یا کود دامی می‌شوند.
**با این حساب، آیا می‌توان بالا بودن قیمت محصولات ارگانیک را با توجه به شرایط سخت تولید آنها توجیه کرد؟
کاملا درست است. شرایط تولید محصولات کشاورزی ارگانیک بسیار سخت و پیچیده است و اگر از فراهم‌سازی شرایط سخت محیطی بگذریم، باید به قیمت‌های بالای نهاده‌های آلی هم توجه داشته باشیم.
**آیا ما در ایران، محصول کشاورزی ارگانیک داریم؟
به چند دلیل، نه، اول اینکه فراهم‌سازی شرایط محیطی مانند خاک بدون آلودگی شیمیایی (ناشی از استفاده از کود و سموم شیمیایی)، آب کاملا عاری از آلودگی‌های شیمیایی یا حتی مزرعه‌هایی که بتوان تا شعاع چند10کیلومتری آن را کنترل کرد، تقریبا در ایران عملی نیست. از طرف دیگر، نهاده‌های کشاورزی مانند پودر استخوان، پودر ماهی یا سایر مواردی که به آنها اشاره کردیم، چندان ارزان یا در دسترس نیستند که بتوان در حد وسیع از آنها استفاده کرد. به همین دلیل هم اگر مزرعه یا کشاورزی بتواند از صفر تا صد محصول خود را بدون هیچ گونه دخالت شیمیایی پرورش دهد باید بتواند این محصول را 3 تا 4 برابر بالاتر از قیمت سایر محصولات موجود در بازار به فروش برساند تا ضرر نکند. این در حالی است که شرایط اقتصادی مردم به گونه‌ای نیست که به‌راحتی بتوانند پرداخت 3 تا 4 برابری قیمت را بپذیرند. از این‌رو، با توجه به تمام دلایل ذکرشده، به نظر نمی‌رسد ما هیچ محصول کشاورزی کاملا استاندارد و مطابق با معیارهای جهانی ارگانیکی در ایران داشته باشیم.
**با توجه به نکاتی که به آنها اشاره کردید، پس چرا ما گاهی در کشور شاهد عرضه محصولات کشاورزی ارگانیک یا حتی برگزاری نمایشگاه‌های مربوط به محصولات ارگانیک هستیم؟
واژه ارگانیک در برخی از مناطق ایران یا توسط برخی از تولیدکنندگان مورد سوء‌استفاده قرار گرفته و به‌دلیل کمبود آگاهی مصرف‌کننده از اصول ارگانیک بودن محصول، این سوء‌استفاده‌ها هر روز هم بیشتر می‌شود. برخی کشاورزان ما کمتر از سایرین از کود، سم یا آفت‌کش استفاده می‌کنند. این درحالی است که براساس قوانین تولید محصولات ارگانیک در جهان نه‌تنها استفاده از کود و سم باید به صفر برسد، بلکه شرایط محیطی، خاکی و آبیاری مزارع هم باید کاملا ارگانیک باشد.
متاسفانه، برخی ارگان‌ها در ایران مجوزهایی به مزارعی که سم یا کود کمتر استفاده می‌کنند، برای عرضه محصول ارگانیک می‌دهند.
**این روزها در سطح کلانشهرها یا حتی شهرهای کوچکی که مزارع فراوانی دارند، شاهد مغازه‌های عرضه محصولات کشاورزی ارگانیک هستیم. نظر شما در مورد آنها چیست؟
متاسفانه همان‌طور که گفته شد، از واژه ارگانیک به‌دلیل کمبود آگاهی مردم و نقص سیستم‌های نظارتی، سوء‌استفاده‌های فراوانی در ایران شده است. از این‌رو، شاید برخی از مغازه‌ها را ببینید که با دکورهای چوبی، جعبه‌های سبز یا حتی سبدهای حصیری، ادعای فروش محصولات ارگانیک را دارند. گاهی زمانی که وارد این مغازه‌ها می‌شویم، با میوه‌های درشت و بسیار زیبا از نظر ظاهری مواجه هستیم که همین مساله به‌تنهایی می‌تواند گواهی بر ارگانیک نبودن محصولات آنها باشد. ضمن اینکه براساس دلایلی که پیش‌تر به آنها اشاره کردیم ما محصولی کاملا ارگانیک و مطابق با استانداردهای ارگانیک جهانی در ایران نداریم.
منبع: