تبدیل ایران به صادرکننده داروهای زیستی

به گزارش مرکز اطلاعات بیوتکنولوژی ایران به نقل از ایرنا، به عقیده کارشناسان دانش زیست فناوری، در شب پیروزی انقلاب اسلامی در سال 57 و حتی پیش از اعمال تحریم های نظامی و اقتصادی و سایر تحریم ها، اولین تحریمی که علیه کشورمان اجرا شد، تحریم های مربوط به بانک سلول بود؛ دشمن این حوزه را خط قرمز اول خود تلقی کرده بود، تا ایران به دانش زیستی دست پیدا نکند.

تا پیش از پیروزی انقلاب اسلامی، دانش زیست فناوری در دنیا نهادینه شده بود اما ایران حتی یک داروی زیستی در کشور نداشت؛ از طرفی فناوری کسب این داروها سخت و دانش آنها بسیار پیچیده بود و حتی تولید این داروها قوانین سختی داشت اما ایران توانست با کمک پژوهشگران خود در فناوری های نوین گام های بلندی بردارد به طوری که اکنون علاوه بر حوزه زیست فناوری در حوزه نانو تکنولوژی، بایو تکنولوژی و انرژی اتمی از بسیاری از کشورها جلو زده و در برخی از حوزه ها صادر کننده است.

دکتر مصطفی قانعی دبیر ستاد ویژه توسعه زیست فناوری معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری روز دوشنبه در گفت و گو با خبرنگار علمی ایرنا در سالروز پیروزی انقلاب اسلامی در خصوص دستاوردهای چهل ساله انقلاب اسلامی در این حوزه گفت: با توجه به تحریم هایی که در ابتدای پیروزی انقلاب اسلامی در این عرصه ها اعمال شد، اما توانستیم در حوزه تولید واکسن، داروهای زیستی و کشاورزی زیستی جایگاه خوبی در منطقه و جهان داشته باشیم.

وی بیان کرد: این موفقیت ها به حدی رسیده که در سال 85 توانستیم نخستین داروی زیستی را عرضه کنیم و در 10 سال گذشته در مجموع هر سالی متوسط 2 داروی جدید به فهرست داروها اضافه شده است.

«در حال حاضر 22 داروی زیست فناوری در داخل کشور تولید می شود؛ در حالی که در آسیا فقط ژاپن از ایران به لحاظ تولید داروهای زیستی جلوتر است؛ نکته حایز اهمیت این است که در خصوص داروی زیستی در منطقه ایران هیچ رقیبی ندارد.»

به گفته این مسئول در معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، در سند چشم انداز ایران 1404 بنا بود ایران به رتبه نخست در عرصه های زیست فناوری دست یابد اما باید گفت در همان سال های نخستین اجرای این سند، این موفقیت کسب شده است.

 فروش داروهای زیستی ایران به 17 کشور 

وی رشد علمی کشور در حوزه داروهای زیستی را قابل توجه توصیف کرد و گفت: کسی تصور نمی کرد ایران که روزی یک کشور وارد کننده بود، اکنون به یک صادرکننده داروی زیستی شود و در 17 کشور فروش داشته باشد.

دبیر ستاد ویژه توسعه زیست فناوری معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، صرفه جویی ارزی ناشی از تولید این داروها در کشور را حدود یک میلیارد دلار در سال برآورد کرد و افزود: اکنون داروهای زیستی در صدر داروهای وارداتی به کشور قرار دارند و برنامه ما این است که تا سه سال آینده همین میزان واردات هم با تولید داخل تامین شود.

قانعی گفت: وقتی از یک محصول صحبت می کنیم یعنی دانش مربوط به آن نیز در کشور شکل گرفته است و وقتی از دانش صحبت می کنیم یعنی نیروی انسانی دانشمند را در کشور در اختیار داریم.

وی یادآور شد: در سندی که برای زیست فناوری تهیه شد، قرار بر این بود که در سال 1404 خورشیدی 15 هزار نیروی فارغ التحصیل زیست فناوری داشته باشیم در حالی که اکنون همین میزان نیروی متخصص را در اختیار داریم ضمن آنکه از لحاظ رتبه علمی در دنیا رتبه 13 قرار گرفته ایم.

قانعی افزود: در حال حاضر از لحاظ پیچیدگی داروهای زیستی چند دارو هستند که در قله دانش زیستی کشورمان قرار دارند که در ایران تولید شده است و پیش از ما تنها یک کشور آنها را تولید کرده بود و ایران دومین کشور تولیدکننده به شمار می رود.

این مسئول در معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری کیفیت داروهای تولیدی در ایران را برابر با نمونه مشابه خارجی آن دانست و گفت: برای مثال می توان به داروی فاکتور 7 و 8 که توسط شرکت دانمارکی تولید می شد، اشاره کرد که اکنون ایران دومین کشور تولید کننده است و شاید در کشورهای دیگر تازه تولید در این زمینه را آغاز کرده باشند.

 تجهیزات مورد نیاز تولید دارو در ایران ساخته می شود

دبیر ستاد ویژه توسعه زیست فناوری معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری همچنین گفت: وقتی می خواهیم محصولات و داروهای زیستی تولید کنیم نیاز به تجهیزات تولید آن داریم که پس از برجام نه تنها این تجهیزات همچنان در فهرست تحریم های آمریکا قرار داشت بلکه پس از خروج این کشور از برجام، روند تامین تجهیزات سخت تر نیز شد.

قانعی در عین حال افزود: با توجه به پیشرفت هایی که کشور داشته، خوشبختانه توانستیم تجهیزات مورد نیاز را نیز خود بسازیم البته هنوز بخشی از آنها باید از خارج از کشور وارد شود.

وی تاکید کرد: ایران در حالی با وجود تحریم ها از نظر پیشرفت فناوری های زیستی و ارزش اقتصادی ناشی از آن رشد مناسبی داشته که بسیاری از کشورها با وجود برخورداری از همه امکانات و حتی نزدیکی با آمریکا هنوز نتوانسته اند پیشرفت کنند.
قانعی افزود: اگر دولتی بخواهد جلوی یک میلیارد دلار واردات را بگیرد حداقل باید یک میلیارد دلار هزینه کند؛ در صورتی که در هیچکدام از بودجه های سالیانه کشور و برنامه ها چنین حمایتی از دولت ها را از علوم زیستی در چنین سطحی نمی بینیم و می توان گفت که پیشرفت کشورمان در عین عرصه ها بیش از هر چیز به همت دانشمندان ایرانی و تلاش شرکت ها که خصوصی هستند، بستگی داشته است. وی بیان کرد: اکنون 500 شرکت دانش بنیان در حوزه زیستی در کشور فعال است.

زیست فناوری در حوزه کشاورزی نیز رشد خوبی داشته است 

دبیر ستاد ویژه توسعه زیست فناوری معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری گفت: در حوزه کشاورزی زیستی نیز اکنون کودزیستی در کشور تولید و حتی صادر می شود.
قانعی توضیح داد: کودزیستی نوعی باکتری است که به خاک داده می شود یعنی به جای اینکه مواد شیمیایی به خاک اضافه کنیم، این وظیفه این باکتری است که مواد مغذی را از خاک جذب کند و به ریشه گیاه بدهد.
«با تحقیقاتی که در 40 نقطه کشور انجام داده ایم استفاده از کود زیستی بهره وری و سلامت محصول را در بخش کشاورزی افزایش داده و در مقابل هزینه های کشاورزی را کاهش می دهد.»
وی بیان کرد: حوزه دیگر در زیست فناوری کشاورزی مهارگرهای زیستی هستند؛ اینها یک میکروارگانیسم ها و ریز واره هایی هستند که به جای سم شیمیایی استفاده می شوند که ضمن مهار آفت آسیبی به محصول نمی زنند.
این مسئول در معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری از کشت بافت به عنوان دانش دیگری یاد کرد که ایران توانسته است بهترین محصول را بر اساس دانش کشت بافت رشد بدهد.

فعالیت 10 شرکت در حوزه واکسن 
قانعی گفت: در حوزه واکسن نیز دستاوردهای خوبی در چهل سال گذشته بدست آورده ایم و از سه سال گذشته بخش خصوصی وارد حوزه واکسن شده است.

وی یادآور شد: در گذشته تولید واکسن فقط در اختیار دولت و 2 شرکت پاستور و رازی بود اما تا چند سال آینده بخش خصوصی از بخش دولت جلو می زنند.

«اکنون 10 شرکت در عرصه تولید واکسن ورود کرده اند در حالی که هشت سال قبل یک شرکت خصوصی در حوزه واکسن نداشتیم و می توان گفت شتاب ما در حوزه شرکت و محصول قابل قبول است».

دبیر ستاد ویژه توسعه زیست فناوری معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، نوآوری در حوزه های زیست محیطی، انرژی های نو، جلبک و استخراج دارو و مواد غذایی را از دیگر فعالیت هایی برشمرد که در حال شکل گیری است و انتظار می رود تا 10 سال آینده ایران به رتبه بسیار خوبی در سطح آسیا دست یابد.