ایران در آستانه حذف از فهرست جهانی تولید کنندگان محصولات تراریخته

به گزارش مرکز اطلاعات بیوتکنولوژی ایران به نقل از ریپورتر، دستاورد منحصر به فرد و بی نظیر پژوهشگران ایرانی در تولید برنج تراریخته و مقاوم در برابر آفت سال هاست که در انبارها بلوکه شده و با بی توجهی مسئولان وزارت جهاد کشاورزی، در حال از بین رفتن است.

دکتر بهزاد قره یاضی، رئیس انجمن علمی ایمنی زیستی و میرتاج الدینی، نماینده مجلس، ضمن اعلام این موضوع می گویند: پروژه ملی تولید برنج تراریخته که شگفتی و تحسین محافل علمی بین المللی را برانگیخت، متوقف شده است، بنابراین کشورهایی که در این عرصه بسیار عقب تر از ما بودند، اکنون ایران را پشت سر گذاشته اند.

به گفته میرتاج الدینی، نایب رئیس کمیسیون فرهنگی مجلس و رئیس انجمن ژنتیک، با این که وزارت بهداشت و بعضی انجمن های علمی بر سالم بودن برنج تراریخته صحه گذاشتند ولی وزارت جهاد کشاورزی مدت ۲ سال است که به بهانه بررسی و مطالعه، ۱۲۰ تن بذر تولید شده را مهر و موم کرده و دستور توقف پروژه را داده است. اهمیت این موضوع به حدی است که واکنش مجلس را نیز برانگیخته و ۱۶۰ نماینده با امضای نامه ای خطاب به رئیس جمهور، خواهان حمایت وی از محصولات بیوتکنولوژی و به ویژه برنج تراریخته شده اند. اکنون معلوم نیست جواب عقب ماندگی ایران در این زمینه را چه کسی باید بدهد.

دکتر بهزاد قره یاضی رئیس انجمن علمی ایمنی زیستی می گوید: محصولات تراریخته جایگاه بسیار ویژه ای در توسعه کشاورزی کشورهای جهان داشته است به طوری که در سال ۲۰۰۶ میلادی بیش از ۱۰۲ میلیون هکتار و سال ۲۰۰۷ حدود ۱۱۰ میلیون هکتار از اراضی دنیا در ۲۳ کشور جهان زیر کشت محصولات تراریخته قرار گرفته که دربرگیرنده حدود ۶ میلیارد دلار تبادلات مالی در سطح جهان و ۲ میلیارد تن محصولات تراریخته است.

وی می افزاید: زمانی که پژوهشگران ایرانی به تولید برنج تراریخته دست یافتند، هیچ نوع محصول تراریخته ای در دنیا زیر کشت نرفته بود و ایران به عنوان اولین کشور در دنیا، با دستیابی به فناوری تولید برنج تراریخته تحسین جهانیان را برانگیخت. ولی متاسفانه در ۲ سال گذشته وزارت جهاد کشاورزی بذر محصول برنج تراریخته را که از ارزش فوق العاده زیادی برخوردار است، در انبارها بلوکه کرده و اجازه کاشت آن را نداده است و در واقع زحمات چندین ساله پژوهشگران ایرانی برای تولید ۱۱۰ تن بذر برنج ترنس ژنیک، در انبارها در حال از بین رفتن است.

قره یاضی توضیح می دهد: بلوکه کردن بذرها و توقف ادامه پروژه به دلیل مطالعات در این زمینه و به گفته مسئولان جهاد کشاورزی و شورای عالی ایمنی زیستی به دلیل مخاطرات بهداشتی و زیست محیطی صورت گرفت ولی قرار بود مطالعات سال گذشته تمام و نتایج آن اعلام شود که هنوز این کار انجام نشده است. از سوی دیگر اگر این محصولات دارای خطرات بهداشتی و زیست محیطی است چرا هم اکنون این محصولات را از کشورهایی مانند برزیل و آرژانتین وارد می کنیم؟

به گفته دکتر فرامرز علی نیا، رئیس سابق موسسه تحقیقات برنج، ۹۰ درصد روغن های خوراکی ما وارداتی است و به جرات می توان گفت ۸۰ تا ۹۰ درصد این روغن ها از پنبه و سویای تراریخته و دیگر محصولات تراریخته تولید شده است.

دکتر قره یاضی می افزاید: کشورهایی که بسیار عقب تر از ما بودند، با توقف این پروژه در ایران، در حال سبقت گرفتن از ما هستند. با این روند احتمال حذف نام ایران از فهرست کشورهای دارای فناوری کشت محصولات تراریخته بسیار زیاد است. به واقع جوابگوی این همه عقب افتادگی، اتلاف سرمایه و منابع انرژی انسانی چه کسی است.

وزیر علوم به تازگی اعلام کرد که در فناوری هسته ای و نانو مقام اول منطقه را داریم ولی در بیوتکنولوژی -که یکی از فناوری های جدید است- جایگاه سوم را کسب کرده ایم در حالی که اگر پروژه تولید برنج ترنس ژنیک متوقف نمی شد، اکنون نه تنها مقام اول را در منطقه داشتیم بلکه در سطح جهان هم جزو معدود کشورهای صاحب فناوری در این زمینه بودیم.

وی می گوید: وزارت جهاد کشاورزی خود را موظف به پاسخگویی در این زمینه نمی داند، این وزارت خانه حتی جواب نمایندگان را نیز نداده است و به تقاضای انجمن های علمی در عرصه بیوتکنولوژی و زیست فناوری برای توضیح و پاسخگویی در مورد ادامه روند توقف این پروژه بزرگ ملی اعتنایی نکرده است.

قره یاضی در ادامه به صحبت های وزیر بهداشت اشاره می کند که چندی پیش در گردهمایی بین المللی بیوتکنولوژی گفته بود: ما نه تنها برای توسعه کمی و کیفی کشاورزی نیاز به محصولات تراریخته داریم، بلکه در پزشکی هم به آن نیازمندیم.

وی می افزاید: در حال حاضر ۷ محصول تراریخته در دنیا تولید می شود که ۳ محصول ذرت، سویا و پنبه تراریخته در قالب روغن به ایران وارد می شود. این بی توجهی ها در حالی صورت می گیرد که سازمان بهداشت جهانی اعلام کرده تمام محصولات تراریخته موجود در بازار از نظر بهداشتی هیچ خطری ندارد.

دکتر سیروس زینلی رئیس انجمن ژنتیک نیز در این مورد می گوید: حدود ۳ سال پیش گروهی متشکل از ۳ انجمن ژنتیک، بیوتکنولوژی و ایمنی زیستی پس از ۸ ماه تحقیق و بررسی، برنج تراریخته را عاری از هرنوع خطر زیست محیطی و پزشکی تشخیص دادند و رهاسازی و کشت آن را در طبیعت بدون اشکال عنوان کردند. بنابراین توقف این پروژه افتخارآمیز در کشور تنها ثمره ای که تاکنون داشته، دست نیافتن به نوآوری ها و نتایج بهتر در سطح جهان بوده است

خانم دکتر خوش خلق سیما عضو انجمن بیوتکنولوژی ایران نیز در این مورد می گوید: این محصولات با فناوری های بسیار پیشرفته تولید شده و در برابر آفات مقاوم است. از این رو پس از کاشت نیازی به استفاده از سموم شیمیایی که سرمنشاء بسیاری از بیماری ها و سرطان ها و مخاطرات زیست محیطی است، وجود ندارد.

ارزان تر بودن و بازده و بهره وری بیشتر این محصولات و مقاوم بودن این گیاهان در برابر خشکی و شوری از جمله عواملی است که دنیا را به سمت تولید محصولات تراریخته ترغیب کرده است. وی می افزاید: برنج تراریخته یکی از دستاوردهای مهم و برجسته ملی و بین المللی پژوهشگران ایرانی است، در واقع محققان کشورمان با وجود مانع تراشی ها و مسائل ایجاد شده از سوی کشورهایی که مایل به دستیابی ایران به این فناوری نبودند، با تلاش بسیار به این فناوری دست یافتند.

یکی از ویژگی های بی نظیر برنج تولیدی محققان ایرانی، مقاومت در برابر شوری و خشکی زمین زراعی است و امکان تولید برنجی که بتوان آن را در مناطق خشکی مانند مشهد، یزد و دیگر مناطق کاشت، می تواند باعث توسعه کشاورزی و افزایش قابل توجه سطح تولید مواد غذایی در کشور شود. اکنون دنیا به سمت استفاده از محصولات تراریخته می رود ولی ما که آغازگر چنین تولیدی بوده ایم، به طورکامل متوقف شده ایم. 

دکتر قره یاضی که مجری برنج تراریخته است، می گوید: برنج تراریخته با استفاده از فناوری های پیچیده و نوینی مانند نانوفناوری، زیست فناوری و ژنتیک تولید شده است. طی این فرآیند ژن مقاوم به آفات از باکتری خاصی جدا، به برنج منتقل و باعث مقاومت برنج به کرم ساقه خوار می شود، در نتیجه دیگر نیازی به استفاده از سموم ضدآفات نخواهد بود.

دکتر صادق زاده، نایب رئیس کمیسیون صنایع مجلس نیز در مورد برنج تراریخته می گوید: این برنج که برای اولین بار در کشور ما تولید شده است، باعث افزایش کیفیت و کمیت برنج می شود ولی متاسفانه اکنون وزارت جهاد کشاورزی مانع ادامه پروژه و تولید این برنج شده است و در مورد دلیل توقف آن هم توضیح نمی دهد. این فناوری ها به سرعت در حال پیشرفت است و اگر وزارت جهاد کشاورزی همچنان در این زمینه تعلل کند، عقب خواهیم ماند.

دکتر صادق زاده می افزاید: به همین دلیل ۱۶۰ نماینده مجلس طی نامه ای خطاب به رئیس جمهور خواهان حمایت دولت از محصولات تراریخته شدند.

محمدرضا میرتاج الدینی نایب رئیس کمیسیون فرهنگی نیز در مورد نامه نمایندگان مجلس به رئیس جمهور می گوید: دانشمندان، محققان و پژوهشگران کشور در زمینه بیوتکنولوژی به پیشرفت های خوبی نایل شده اند و یکی از دستاوردهای بسیار مهم ملی و بین المللی در این عرصه، تولید محصولات تراریخته از جمله برنج است. زمانی که ایران موفق به تولید این محصول شد، در فهرست ۵ کشور دارای این فناوری جای گرفت، یعنی ما پنجمین کشور تولیدکننده محصول تراریخته و اولین کشور تولیدکننده برنج ترنس ژنیک بودیم ولی متاسفانه اکنون در این بخش متوقف مانده ایم. برنج محصولی مهم و استراتژیک در سطح جهان است که موفق شده بودیم رهبری جهان را در فرآیند تولید نوع تراریخته آن به دست آوریم اکنون توقف این پروژه بسیار تاسف انگیز است.

وی می افزاید: حدود یک سال پیش علت توقف پروژه را از وزیر محترم کشاورزی جویا شدیم ولی جواب ایشان قانع کننده نبود. به عبارت دیگر چون از توضیحات وزیر قانع نشدیم، الان این سوال در نوبت طرح در صحن علنی مجلس است. ما می خواهیم که شورای ایمنی زیستی زودتر نتیجه مطالعات خود را اعلام و وزیر محترم جهاد کشاورزی تکلیف برنج تراریخته را مشخص کند. در حال حاضر بخشی از محصولات جهان را محصولات تراریخته تشکیل می دهد. در کشور ما نیز این امر یک مسئله ملی است که باید حل شود تا زحمات چندین ساله پژوهشگران کشور چنین به هدر نرود.

میرتاج الدینی می گوید: براساس قانون باید تا پایان برنامه چهارم توسعه حدود ۵/۰ درصد از محصولات تراریخته جهان را در کشور تولید کنیم که تحقق این امر با روند طی شده به هیچ عنوان امکان پذیر نیست.

وی می گوید: ۱۶۰ نماینده مجلس با توجه به اهمیت این موضوع به رئیس جمهور نامه نوشتند تا تکلیف روشن شود. به ویژه که وزارت بهداشت ۲ سال پیش مجوز سلامت این محصول را صادر کرده و از نظر بهداشتی هیچ منعی برای تولید آن مشاهده نکرده است.

یک مقام آگاه در شورای عالی ایمنی زیستی درمورد علت توقف پروژه تولید محصولات تراریخته می گوید: تا زمانی که قوانین مربوط به محصولات تراریخته نهایی نشود و به تصویب نرسد، مسلما شورا نمی تواند در مورد برنج تراریخته نظر بدهد. شایان ذکر است که شورای عالی ایمنی زیستی مدت ۲ سال است که در حال کار برای تدوین و تصویب قوانین مربوط به محصولات تراریخته است اما تاکنون در این زمینه کاری از پیش نبرده است. 

به گفته دکتر مقصودی دبیر سابق ستاد فناوری های نوین وزارت بهداشت، پیش نویس قوانین مربوط تهیه شد ولی در کمیسیون شورا که متشکل از چند وزارتخانه است با آن مخالفت هایی شد بنابراین قوانین برای اصلاح برگردانده شد و متاسفانه اکنون مدت چند ماه است که در این زمینه جلسه ای تشکیل نشده است.