نقدی بر جریان داخلی فناوری‌هراسی در حوزه زیست‌فناوری

به گزارش خبرنگار پایگاه اطلاع رسانی بیوتکنولوژی ایران محمد مهدی صدیقی، فعال نوگرای محیط زیست، در سومین همایش بین المللی و یازدهمین همایش ملی بیوتکنولوژی گفت: فناوری هراسی به معنی زیر سوال بردن ابزارها به جای فرآیندها است. در سال‌های گذشته موج خزنده فناوری‌هراسی کشورهای مختلف، به ویژه کشورهای اروپایی، هند و ایران را در نوردیده است. محور‌های جریان فناوری‌هراسی طیف گسترده‌ای از دستاوردهای بشری، از علم شیمی، تا فناوری هسته‌ای و در جدیدترین شکل خود فناوری زیستی را در بر می‌گیرد. بسیاری از فعالان رسانه‌ای در جهان، تلاش کرده‎اند با روشنگری و پاسخ به شبهات با این جریان مقابله کنند. بررسی دقیق تاکتیک‌ها و پس‌زمینه فکری جریان فناوری هراس می‌تواند به مقابله موثر با این جریان کمک کند.

صدیقی افزود: شیمی هراسی (برای مثال واکسن هراسی)، پرتو هراسی زیست فناوری هراسی از مصادیق فناوری هراسی هستند. هراس افکنی ها در قالب تاکتیک های هوشمند و پرتکرار و به پشتوانه الگوهای فکری و مبانی نظری پنهانی انجام می شود. تاکتیک های هوشمند شامل ساخت روایت های تایید کننده تئوری توطئه، بهره گیری از ترس های موجود و سوء استفاده از موج ترسی که بعد از حوادث وحشتناک ایجاد می شود، بومی سازی ترس، اشاعه هوشمندانه شایعات با القای فرضیات در ذهن مخاطب و بازی با آمار هستند.

وی تشریح کرد: فعالان ضد فناوری زیستی معمولا می‎کوشند با مغالطه، سودمندی‎های این فناوری را از دید مخاطب پنهان کنند. تحلیل اظهارات برخی از فعالان ایرانی ضد کشاورزی مدرن و به خصوص محصولات کشاورزی تراریخته ویژگی‎های مشترکی را به دست می‎دهد. استناد به شایعات و پژوهش‌های تخیلی با موضوعات عجیب؛ نشان دادن بیوتروریسم به عنوان یک تهدید جدی و همه‌جانبه با شایعه‌سازی صریح، شکاکیت نسبت به سایر تحقیقات پزشکی، نقل‌ قول‌های ناصحیح از افراد معتبر، بومی‌سازی ادبیات ترس و تهدید، تولید واژگان عوامانه موهوم از نظر علمی (ژن بیگانه، ژن سمی)، تعبیر اشتباه آمارهای درست، استناد به معلول به جای علت (استناد به ترس سایرین) از روش های فعالان ضد فناوری برای هراس افکنی و ترویج فناوری گریزی است.

ریشه‌شناسی فناوری‌هراسی و واپسگرایی در جنبش‌های محیط‌زیستی و غذای سالم

صدیقی گفت: مطالعه تاریخچه نسبتا مشابه شیمی‌هراسی، هسته‌ای هراسی و زیست‌فناوری‌هراسی به خوبی پس‌زمینه فکری و فلسفی توجیه‌کننده فناوری هراسی و واپسگرایی، که تاثیر شگرفی بر جریان‌های محیط‌زیستی و غذای سالم فعلی گذاشته اند را نشان می‎دهد.

وی ادامه داد: کوربینی نسبت به ریسک‌های طبیعی و ریسک راهکارهای جایگزین، فراموش کردن اهمیت میزان اثربخشی (Effectiveness) راهکارها، گفتمان کمبود منابع و لزوم مهار بشر، ایدئولوژی حجاب طبیعت و القای حس گناه به خاطر کشف حجاب طبیعت، مرزکشی‌های متعصبانه (طبیعی-شیمیایی، تراریخته-غیرتراریخته، ارگانیک-غیرارگانیک)، مینیمالیسم، شهرزدگی و فانتزی‌سازی گذشته موهوم از مولفه های فناوری هراسی در جنبش های محیط زیستی هستند.

وی تاکید کرد: متاسفانه جنبش غذای خوب و از جمله کشاورزی ارگانیک با ترویج برنامه‌ای متشکل از القای حس گناه با مرزبندی متعصبانه و تبلیغ شیوه‌های نوستالژیک و بدوی روشی را تبلیغ می کنند که به کلی با نیازهای عصر امروز بیگانه است.

تهدیدات واقعی /تهدیدات خیالی

صدیقی گفت: در حالی که در حال حاضر تهدیدهای جدی و واقعی برای سلامت بشر وجود دارد، فعالان ضد فناوری تلاش می کنند با طرح تهدیدهای واهی بهره برداری از فناوری های نو را متوقف کنند؛ برای مثال کمبود ویتامین آ بزرگترین عامل مرگ و میر و نابینا شدن کودکان در جهان است. کمبود ویتامین آ سالانه باعث مرگ یک تا دو میلیون کودک و نابینا شدن نیم میلیون کودک می شود. برنج طلایی غنی از بتا کاروتن، تنها راه حل موثری است که برای مبارزه با کمبود ویتامین آ طی دو دهه گذشته ارائه شده است، اما مخالفت فعالان ضدتراریخته روند تولید تجاری این محصول را کند کرده است.

وی با نقل قول از پاملا رونالد استاد دانشگاه کالیفرنیا و مبتکر برنج مقاوم به سیلاب گفت: «آنچه که برای من در مورد این همه سر و صدای مخالفت با تراریخته وحشتناک است این است که مردم گرسنه‌ای که بیش از همه به فناوری اصلاح ژنتیکی نیاز دارند، به خاطر ترس‌ها و پیش‌داوری‌های مردمی که به قدر کافی غذا دارند، از این فناوری محروم می‌شوند.»

این فعال نوگرای محیط زیست ادامه داد: اکومدرنیسم تغییر پاردایم ها و جدا کردن فرایند توسعه از تزاحم با طبیعت است. بازگشت فلّه‌ای به طبیعت برای رویارویی با مسئله پیچیده تامین غذای جمعیت در حال رشد جهان، دیگر یک گزینه نیست. شاید این حرکت باعث شود حس خوبی پیدا کنیم ولی به این معنی نیست که کار خوبی کرده‌ایم. ما نیاز داریم تا بهترین‌های همه منظومه‌ها را ترکیب کنیم، از جمله ارگانیک، سنتی و بیوتکنولوژی.