تجاری‌سازی محصولات تراریخته در ایران، گرفتار شایعات رسانه‌ای و گفتمان های غیر علمی

به گزارش پایگاه اطلاع رسانی بیوتکنولوژی ایران به نقل از خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، گیاه تراریخته به گیاهی گفته می‌شود که یک یا چند ژن را از طریق روش‌های مدرن ژنتیک مولکولی و مهندسی ژنتیک دریافت کرده باشد. هدف از این کار، بهبود مقاومت گیاه نسبت به برخی از آفات یا بیماری‌های گیاهی (تنش‌های زیستی)، افزایش تحمل تنش‌های غیرزنده نظیر شوری و کم‌آبی، بهبود کیفیت و بازارپسندی محصول، افزایش تولید و عملکرد گیاه، افزایش بهره‌وری در کشاورزی و در نهایت افزایش سطح سلامت جامعه از طریق کاهش مصرف انواع سموم و کودهای شیمیایی است. کاربرد محصولات تراریخته به کشاورزی مدرن منحصر نشده و امروزه گیاهان تراریخته در صنعت داروسازی برای تولید صنعتی برخی ترکیبات دارویی یا ترکیبات دارای کاربرد پزشکی نیز مورد استفاده قرار می‌گیرند.
 
در برخی سایت‌های اینترنتی، فضای مجازی و محافل عمومی، مطالبی درباره مضرات و اثرات سوء محصولات تراریخته بر سلامتی انسان و ایجاد بیماری‌های همچون سرطان دیده می‌شود که تا اندازه‌ای توانسته نوعی ترس برای استفاده از این‌گونه محصولات در دل مصرف‌کنندگان ایجاد کند. با وجود استفاده گسترده از این محصولات در دنیا، جریان‌هایی مانع از تولید ملی محصولات تراریخته در کشور می‌شوند و در این راستا از کلیدواژه «سرطان» به‌عنوان مانعی بزرگ برای پیشبرد این هدف استفاده می‌کنند. دکتر محمد عباسی؛ فوق‌تخصص خون و سرطان‌شناسی در این زمینه اظهار کرده با توجه به اینکه آثار مورد مطالعه در علم سرطان‌شناسی، کتاب‌های مرجع و مورد استفاده در تمام دنیا هستند، اما هیچ صحبتی در زمینه محصولات تراریخته و ایجاد سرطان در انسان نکرده‌اند.

 
کتاب «فناوری بومی محصولات گیاهی تراریخته» تألیف جعفر ذوالعلی؛ عضو هیأت علمی دانشگاه شهید باهنر کرمان و سمیرا کهک؛ دبیر کارگروه تخصصی ایمنی‌ زیستی سازمان حفاظت محیط زیست، یکی از آثاری که درباره این علم اطلاعات خوبی ارائه می‌دهد. این اثر در ابتدا از فناوری محصولات تراریخته در آمریکا، اروپا، چین و روسیه سخن گفته و در ادامه جایگاه آمار جهانی در تصمیم‌سازی‌های مربوط به محصولات تراریخته و همچنین چرایی رواج تراریخته‌هراسی در ایران را مورد بررسی قرار می‌دهد. «نقش بی‌بدیل مهندسی ژنتیک در کشاورزی»، «جایگاه حقوق مالکیت در توسعه فناوری بومی محصولات تراریخته»، «خدمات حمایتی شرکت‌های زیست‌فناوری برای کشاورزان»، «محصولات تراریخته، آگروتروریسم، بیوتروریسم»، «محصولات تراریخته: طبیعی بودن یا مصنوعی بودن» و «ماهیت ارتباط محصولات تراریخته و کشاورزی ارگانیک» دیگر مباحث محوری کتاب هستند.
 

وضعیت جهانی محصولات تراریخته
طبق آمار موجود، در سال‌های اخیر کشورهای در حال توسعه به‌صورت چشمگیری در تولید محصولات تراریخته از کشورهای صنعتی پیشی گرفته‌اند. در صفحات 19 و 20 کتاب آماری در این زمینه ارائه شده است: «در سال 2017، 24 کشور جهان، شامل 19 کشور در حال توسعه و 5 کشور صنعتی، 189/8 میلیون هکتار گیاه تراریخته کشت کرده‌اند. سطح زیر کشت این محصولات در سال 2017 نسبت به سال 2016 به میزان 4/7 میلیون هکتار افزایش داشته است. کشورهای در حال توسعه از سال 2012 در تولید محصولات تراریخته از کشورهای صنعتی پیشی گرفته‌اند. قبل از سال 2011، کشورهای صنعتی سطح زیر کشت بیشتری نسبت به کشورهای در حال توسعه داشتند و در سال 2011، زمین‌های تحت کشت محصولات تراریخته به‌طور مساوی بین کشورهای صنعتی و در حال توسعه توزیع شد. از سال 2012، کشورهای در حال توسعه به‌طور مداوم افزایش کشت داشته‌اند و در سال 2017، اختلاف بین کشورهای در حال توسعه و صنعتی به 11/4 میلیون هکتار رسید. 10 کشور برتر تولیدکننده محصولات تراریخته در سال 2017 عبارتند از: ایالات متحده آمریکا، برزیل، آرژانتین، کانادا، هند، پاراگوئه، پاکستان، چین، آفریقای جنوبی و بولیوی.»

بوده و در آن می‌دمند.»
 
نخستین چاپ کتاب «فناوری بومی محصولات گیاهی تراریخته» در 158 صفحه با شمارگان یک‌هزار نسخه به بهای 24 هزار تومان از سوی انتشارات کنکاش راهی بازار نشر شده است.