کرونا، توهم بیوتروریسم

• انتشار نظرات متخصصین الزاما به معنی تایید تمام مفاد آن مطلب نیست و صرفا برای تضارب آرا و گردش آزاد اطلاعات صورت می گیرد.

به گزارش پایگاه اطلاع رسانی بیوتکنولوژی کشاورزی  به نقل از خبرگزاری دانشجو در شماره پنجم نشریه ناقوس  به همت دانشجویان دانشگاه یزد، گفت و گویی با  سارا ثالثی؛دانشجوی کارشناسی ارشد بیوتکنولوژی کشاورزی دانشگاه یزد هیئت‌مدیرۀ شاخه دانشجویی انجمن زیستی ایران، روزنامه نگار حوزه بیوتکنولوژی داشته است. 

سؤال ۱) در ابتدا برایمان بگویید ترور چیست و دقیقا به چه چیزی ترور می گوییم؟

تعریف واژه ترور، دامنۀ وسیعی دارد؛ اما اگر بخواهیم خلاصه بگوییم، ترور به معنای هراس افکنی و  ایجاد رعب و وحشت در بین مردم، برای به دست‌ آوردن خواسته های سیاسی، اجتماعی، اقتصادی یا هر نوع خواسته دیگری است. لذا جالب است بدانید ترور لزوما به معنی کشتن فرد یا افرادی از مردم نیست. از این تعریف این نتیجه کاملا واضح است که اگر پدیده ای شبیه ترور رخ دهد اما در پی خواسته ای نباشد، یا تروری وجود ندارد و یا ترور کور یا بی معناست است.

اما اگر بخواهیم ترور را در شاخه بیوتروریسم بررسی کنیم، این موضوع پیچیدگی‌های خاص خود را دارد؛  به هر نوع عملیاتی-اعم از دولتی یا غیر دولتی- که از عوامل زیستی از قبیل میکروب‌ها، ویروس‌ها، باکتری‌ها، توکسین ها و غیره -چه به فرم طبیعی، چه به فرم دستکاری شده شان- برای به دست آوردن هدف یا اهدافی استفاده شود، «بیوتروریسم» می گوییم.

پدیدۀ بیوتروریسم، سابقه‌ای تاریخی دارد؛ برای مثال در قدیم برای تصرف شهرهایی که در محاصره های طولانی مدت بودند، جنازۀ فردی که مبتلا به طاعون بود را در شهر میچرخاندند تا با ایجاد وحشت در بین مردم، آن ها را وادار به تسلیم شهر کنند. این نوع ترور خیلی زود منسوخ شد؛ مشکل آن‌جا بود که خود سربازان نیز، بعدا به آن بیماری دچار می‌شدند و تلفات شان بالا می رفت.

علت علاقه مند شدن برخی دولت ها، افراد یا گروه ها به استفاده از این نوع ترور، تولید گسترده، ارزان‌قیمت بودن آن و همچنین ابعاد فجیع روانی آن است؛ که باعث ناپایداری جامعه می شود. اما می توان مهمترین علت استفاده از این ترور را، قابل‌ردیابی نبودن آن در حین انتشار عامل بیولوژیک دانست. زیرا این عوامل به تدریج گسترش یافته و علایم انتشار تا ساعت ها -و در برخی موارد تا روزها- قابل مشاهده و اثبات نیستند.

سؤال۲) آیا ویروس کووید-۱۹ می‌تواند یک عامل بیولوژیک باشد؟ آیا انسان در ساخت آن دخیل بوده است؟

تشخیص چنین امری -هر که اعتراف میکنم شیوع ویروس کووید-۱۹ شباهت های زیادی به یک حملۀ بیولوژیکی دارد-، بسیار سخت ودشوار است .این شباهت ها به این بیماری اختصاص ندارد و در مورد بسیاری از بیماری های دیگر نیز صدق می کند و امری کاملا طبیعی است؛ اما با توجه به آن‌که در حال حاضر هیچ کشوری به صورت علنی اعلام جنگ علیه کشور یا کشورهای دیگری نکرده است و طبیعتا هیچ تروریستی ترور کور انجام نمی‌دهد، می‌توان حدس و گمان‌هایی در خصوص ویروس کرونا داشت.

حال اگر بتوانیم با دلایل و شواهد علمی و مستند به یکی از این دو سوال پاسخ بدهیم میتوانیم بگوییم، با یک ترور مواجه هستیم:

اول اینکه آیا دولت، گروه یا فرد خاصی اعلام جنگ کرده و خواسته ای دارد؟

دوم اینکه آیا این ویروس فقط در نژاد یا افراد خاصی خاصیت بیماری زایی دارد؟

جواب هر دو سوال با قطعیت خیر است؛ کووید-۱۹ نه با خواستۀ خاصی و نه برای نژاد یا افراد خاصی، شیوع پیدا کرده است. بر اساس آمار سازمان بهداشت جهانی (WHO) این ویروس در تمام نقاط دنیا، تمام نژاد ها و در مناطق مختلف وجود دارد.

اکنون ببینیم علم ژنتیک در این باره چه می گوید؛ از نظر دانشمندان دو فرضیه را می توان برای اثبات اینکه کووید-۱۹ یک ویروس دستکاری شده است و با هدف خاصی منتشر شده مطرح کرد:

 فرضیه اول می گوید؛ باید شباهت‌هایی در ژنوم افراد هدف یا تفاوتی بین آن ها و سایر انسان های دنیا وجود داشته باشد این ویروس بتواند فقط بر روی ژنوم نژاد یا افراد خاصی مؤثر باشد این فرضیه رد می شود زیرا دانشمندان ثابت کرده اند پذیرندۀ چنین ویروسی در بدن انسان‌ها پروتئینی است به نام  ACE2  و این پروتئین پذیرنده در ژنوم تمام افراد سراسر کره زمین مشابه است.

فرضیه دوم می گوید اگر تاج های متصل شونده روی سطح ویروس کووید-۱۹ به شکلی باشند یا به شکلی طراحی شده باشند که فقط به پروتئین پذیرنده افراد یا نژاد خاصی متصل شود، می توانیم بگوییم این ویروس طبیعی نیست و ساخته دست بشر است.

این فرضیه هم رد می شود زیرا علی رغم جهش های متعددی ایجاد شده از زمان شیوع این ویروس تا کنون در این ویروس تغییری در شکل تاج های متصل شونده خود نداشته است.

جهش چیست و چگونه به وجود می آید؟

یعنی ژنوم ویروس که حاوی اطلاعات حیاتی آن است، به‌ صورت کاملا خود به خودی یا در برخی موارد به دلیل شرایط محیطی، مثل تابش فرا بنفش، گرمای زیاد، مواد شیمیایی و غیره دچار جهش شوند و ترکیب ژنتیکی آنها تفاوت جزئي پیدا کند. باید بدانیم که جهش یک پدیده طبیعی است و همیشه در موجودات زنده اتفاق می افتد. این جهش ها گاهی کاملا بی معنی هستند و نتیجه متفاوتی در پی ندارند. گاهی این جهش ها نتایج مثبت و در موارد کمی پیامدهای منفی دارند.

سوال ۳) به نظر شما چرا اين ويروس، علائم ويژه‌اي نداشت و به طور مرموزي در هر فردي متفاوت نمايان مي‌شد؟ آيا اين مي‌تواند جزئی از فرایند انتخاب طبیعی باشد؟( براساس نظريۀ داروين كه مي‌گويد ضعيف‌ها حذف مي‌شوند و قوي‌ترها باقي مي‌مانند).

در مورد قسمت اول سؤالتان، من كاملا مخالفم؛ اگرچه این قسمت از بحث مان کمی خارج از تخصص من است اما تا جایی که من مطالعه داشته ام با قطعیت می توانم بگویم ویروس کرونا با وجود این‌که بسیار سریع شيوع پیدا کرد، خوشبختانه پزشکان و دانشمندان سریع توانستند علائم آن را شناسایی کنند و هشدار جهانی داده شد. درست است كه علائم آن در یک طیف گسترده ای است و با توجه به خصوصیات فیزیولوژیکی هر فردی کمی متفاوت است، اما نمی‌توانیم بگوييم این بیماری علائم ویژه‌اي نداشت. عدم وجود علامت های بیماری به این معناست که فرد مبتلا بدون هیچ بیماری و علامتی فوت کند! ويروس كرونا اصلا به اين‌شكل نبود؛ این ویروس به صورت میانگین ۱۴ روز دورۀ کمون یا نهفتگی دارد که حتی در این دوره نیز توسط کیت های تشخیص پیشرفته، کاملاً قابل‌ شناسایی است و بعد از آن، علائمي كه پزشکان می‌گويند، خودش را نشان می‌دهد.

درباره قسمت دوم سوال شما می توان ساعت ها بحث کرد که از حوصله این بحث خارج است. بصورت خلاصه داروین می گوید اگر موجودی  همسو و سازگار با طبیعت نباشد، شانس کم تری برای بقا دارد. برای روشن شدن این نظریه یک مثال ساده میزنم: تاریخ طبیعی کره زمین به ما نشان میدهد، زرافه‌هایی که قد کوتاهی داشتند به‌خاطر این‌که قدشان به برگ درختان سبز نمی‌رسید تا تغذیه ‌کنند، بعد از مدتی از جمعیت این گونه حذف شدند و زرافه‌هایی که گردن‌های بلندتری داشتند، شانس زاد و ولد بیشتر پیدا کردند و گونه زرافه هایی که ما میشناسیم را تشکیل دادند؛ اما در مورد انسان، اين بحث پيچيده‌تر و تخصصی است. بصورت خلاصه و ساده میگویم:

متأسفانه یا خوشبختانه پیشرفت علم و استفادۀ ما از دستاوردهای علمی، سرعت ما را از سرعت طبیعت بیشتر کرد؛ يعني اين‌كه آن‌قدر سرعت ما در بهره‌وری از محیط‌زیست، اکوسیستم ها، منابع آبی، ذخایر خاکی و دیگر پتانسیل های طبیعی زیاد شده، که طبیعت هنوز فرصت بازسازی و ترمیم خود را پیدا نکرده است. در این برهه از تاریخ نرخ رشد جمعیت‌ انسان ها از نرخ مرگ ‌و میرشان بیشتر شد و تعادل طبیعت را به هم زدند؛ انسان می پنداشت، اشرف مخلوقات بودن به معنای اراده مطلق و بی نهایت در استفاده از نعمات الهی است و نمیدانست كارهايي كه انجام مي‌دهد، در آینده تأثيرات سوئي براي خودش خواهد داشت. پس نمی توان در این مورد خاص، ویروس ها، حیوانات یا موجودات دیگر را مسئول وقوع این فجایع دانست. همه موجودات زنده به ذاته و با هدف بقا در طبیعت خودشان را به روز رسانی می کنند. کووید-۱۹ نیز یکی از اعضای خانواده کرونا ویروس ها است که با یک جهش طبیعی توانست وارد موجودات زنده ای مثل انسان شود و بیماری زایی ایجاد کند تا بتواند در رقابت انتخاب طبیعی پیروز شود. اما در سمت دیگر این ماجرا موجوداتی که از نظر سیستم ایمنی بدن مقاوم هستند پس از ابتلا به این بیماری زنده مانده و نسبت به این ویروس واکسینه می شوند و عده ای نیز از جمعیت حذف خواهند شد؛ تا آن هایی زاد و ولد کنند و نسل شان تداوم یابد که به قول داروین قوی تر هستند. این یک واقعیت تلخ است اما جای نگرانی نیست. این روند در دست انسان های متمدنی چون ما آهسته تر و با بی رحمی کمتری است. زیرا امروزه ما انسان ها در سراسر دنیا به واکسن و داروهای پیشرفته دسترسی داریم و با کمی رعایت بهداشتی می توانیم آن را کنترل کنیم.

جان کلام

متاسفانه از زمان شیوع ویروس کووید-۱۹ شایعاتی مبنی بر اینکه این ویروس مهندسی شده و به صورت عمدی انتشار پیدا کرده در فضای مجازی منتشر شده و بعضا کسانی این پدیده را حمله بیولوژیک دولت امریکا علیه ملت ایران معرفی می کنند. در اینکه دولت امریکا همیشه دشمن بزرگ ما بوده است هیچ شکی وجود ندارد؛ اما تا وقتی که به صورت علمی ثابت نشود این امر حقیت دارد، نمیتوان حرف های بدون پایه و اساس علمی را به اسم علم به خورد ذهن مردم داد. این روزها افرادی، با شایعه‌ها، شبه‌علم‌ها، خرافه ها و غیره برای رسیدن به اهداف خودشان ذهن مردم را مسموم می‌کنند. این یک واقعیت بسیار تلخ است که در تمام دنیا وجود دارد و اصلا مختص به ایران نیست؛ به محض وقوع پدیده ای از افکار عمومی به‌عنوان وسیله‌ای جهت ایجاد رعب و وحشت و هراس‌افکنی، برای رسیدن به اهداف خودشان استفاده می کنند و از آب‌گل‌آلود ماهی می گیرند. به نظر بنده وظیفۀ هر انسانی است که اجازه ندهد این امر از طریق او انجام پذیرد. ما در عصر تکنولوژی زندگی می‌کنیم؛ وظیفه ماست که از این نعمت استفاده کنیم. ما به اینترنت دسترسی داریم و به راحتی می‌توانیم بهترین و معتبرترین مقالات علمی دنیا را که به زبان عامیانه نوشته شده، مطالعه کنیم. میلیون ها کتاب در دسترس داریم، پس نباید به خودمان اجازه بدهیم که بدون مطالعه و بررسی، موضوعی را قبول کرده و به آن اعتقاد پيدا كنيم.

در پایان تشکر می کنم از نشریه فقید ناقوس که روشنگری در این موضوع را در اختیار من گذاشتند و باید بگویم باعث افتخار من بود که در این باره برای مخاطبان فرهیخته شما سخن بگویم.