افزایش سطح زیر کشت محصولات تراریخته در جهان؛ ایران در سایه واردات

بر اساس تازه ترین گزارش درباره وضعیت جهانی محصولات تراریخته، سطح زیر کشت محصولات تراریخته در جهان در سال ۲۰۲۳ به 206.3 میلیون هکتار رسیده که نشان‌دهنده افزایش 1.9 درصدی نسبت به سال گذشته است. این روند رشد پایدار، حاکی از پذیرش روزافزون فناوری مهندسی ژنتیک در کشاورزی جهانی است.

وضعیت جهانی محصولات تراریخته

بیش از 82.5 درصد از کل سطح زیر کشت محصولات تراریخته به دو محصول اصلی سویا (48.9 درصد) و ذرت (33.6 درصد) اختصاص دارد که نقش کلیدی در تأمین مواد غذایی و خوراک دام ایفا می‌کنند. سایر محصولات تراریخته شامل پنبه (11.7 درصد)، کلزا (5 درصد) و مقادیر کمتری از نیشکر، برنج، گندم و چغندر قند هستند.

از نظر وسعت زیرکشت، ایالات متحده با 74.4 میلیون هکتار، برزیل با 66.9 میلیون هکتار و آرژانتین با 23.1 میلیون هکتار در صدر کشورهای تولیدکننده قرار دارند. همچنین، کشورهایی نظیر پاکستان (۳۳.۳ درصد) و پاراگوئه (8.2 درصد) نیز شاهد رشد چشمگیری در این حوزه بوده‌اند.

موقعیت ایران: وابستگی به واردات به جای تولید داخلی

در حالی که بسیاری از کشورها با رویکردهای علمی و فناوری محور در حال بهره‌برداری از این تکنولوژی هستند، ایران همچنان به عنوان یک واردکننده عمده باقی مانده است. این وابستگی نه تنها به تضعیف اقتصاد کشاورزی منجر شده بلکه موجب افزایش قیمت نهاده‌های دامی و محصولات غذایی نیز گردیده است.

با وجود پتانسیل‌های زیستی، اقلیمی و نیروی انسانی متخصص در کشور، توسعه محصولات تراریخته با موانع و سیاست‌های محدودکننده مواجه است. فناوری مهندسی ژنتیک می‌تواند به افزایش تولید، کاهش وابستگی به واردات، صرفه‌جویی در مصرف آب و مقاوم‌سازی محصولات در برابر تنش‌های محیطی کمک کند.

موانع و چالش‌های پیش روی توسعه فناوری تراریخته در ایران

متأسفانه فعالیت جریانهای مقابله با فناوری مانع از پیشرفت شایسته مهندسی ژنتیک و بیوتکنولوژی کشاورزی در ایران شده است. این جریان‎ها با انتشار اطلاعات نادرست و ایجاد ترس عمومی، مانع از سرمایه‌گذاری در پژوهش‌های علمی و توسعه تولید داخلی شده‌اند. برخی افراد و گروه‌ها نیز از این روند کند پیشرفت سود می‌برند، چرا که حفظ وابستگی به واردات منافع اقتصادی آن‌ها را تضمین می‌کند.

پیشرفت، تنها از مسیر علم و فناوری می‌گذرد

سرمایه‌گذاری گسترده در تحقیق و توسعه برای تولید محصولات تراریخته داخلی؛ اصلاح قوانین و سیاست‌های حمایتی به منظور تسهیل تجاری‌سازی این محصولات؛ آموزش و فرهنگ‌سازی عمومی برای مقابله با اطلاعات نادرست و افزایش پذیرش اجتماعی؛ همکاری بین‌المللی برای انتقال فناوری و بهره‌گیری از تجربیات کشورهای پیشرو از جمله اقدام‎هایی است که می‎‎‎‎‎‎تواند برای تغییر این وضعیت و کسب جایگاهی در بازار جهانی انجام شود. این اقدام‎ها گام‌های مؤثری در راستای توسعه پایدار کشاورزی و کاهش وابستگی به واردات به شمار می‎آیند.