بیانیه قاطع انجمن های علمی کشاورزی: علم در برابر انکار بحران آب و خشکسالی ایران

به گزارش پایگاه اطلاع رسانی بیوتکنولوژی ایران به نقل از پایگاه اطلاع رسانی مزرعه سبز: کشاورزی، شریان حیاتی اقتصاد و ضامن امنیت غذایی هر کشوری است. در ایران، سرزمینی که بخش وسیعی از آن در اقلیم خشک و نیمه‌خشک قرار دارد، مدیریت منابع آب و خاک اهمیتی دوچندان پیدا می‌کند؛ اما متأسفانه، گاهی شاهد اظهارنظرهایی هستیم که واقعیت‌های علمی و آمارهای مستند را نادیده می‌گیرند و چالش‌های جدی مانند کمبود آب ایران و خشکسالی را انکار می‌کنند.

اخبار سبز کشاورزی؛ در واکنش به چنین رویکردهایی، انجمن‌های علمی کشاورزی، آب و منابع طبیعی کشور بیانیه‌ای صادر کرده‌اند که به صراحت بر جایگاه علم و واقعیت‌های انکارناپذیر تأکید دارد.

این بیانیه، پاسخی است به سخنان نایب رئیس محترم کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی مجلس شورای اسلامی که در رسانه‌ها منتشر شده است.

در ادامه، با استناد به این بیانیه مهم، به بررسی وضعیت منابع آب ایران، چالش‌های خشکسالی و تغییر اقلیم، و اهمیت نگاه علمی به این مسائل می‌پردازیم.

انکار واقعیت: تغییر اقلیم و آب مجازی، اختراع نظام سلطه است؟!

خبرآنلاین در تاریخ ۱۷ فروردین ۱۴۰۴، نقل قولی قابل تأمل از نایب رئیس کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی مجلس منتشر کرد: «عباراتی مانند تغییر اقلیم و آب مجازی از اصطلاحاتی است که نظام سلطه برای جلوگیری از رشد اقتصادی و کشاورزی کشورها اختراع کرده است.»

در فیلم کوتاهی که همراه این خبر منتشر شد، ایشان ضمن انتقاد از کم‌توجهی به بخش کشاورزی و تأکید بر لزوم سرمایه‌گذاری بیشتر، با قاطعیت بیان کردند: «هر کس بگوید ما آب نداریم، کشور خشک و بی‌آبی هستیم، نمی‌دونم اقلیم ما اجازه نمیده، تغییر اقلیم اتفاق افتاده، اینها همش بازی‌هایی‌یه که دشمنان ما برای ما درآورده‌اند و توی دهان ما گذاشته‌اند. و بعضی‌ها هم متأسفانه… یا آب مجازی، آب مجازی چه صیغه‌ای است درست کرده‌اید؟…»

ایشان حتی دانشگاهیان مدافع این نظریات را به تقلید کورکورانه از دانشمندان غربی و تلاش برای ضربه زدن به استقلال غذایی کشور متهم کردند.

در موردی دیگر، نود اقتصادی در تاریخ ۵ اردیبهشت از قول ایشان نوشت که عربستان با فناوری پیشرفته در بیابان‌ها به بزرگ‌ترین صادرکننده گندم دنیا تبدیل شده است؛ ادعایی که به گفته کارشناسان نه مبنای علمی دارد و نه با آمارها همخوانی دارد.

پاسخ انجمن‌های علمی کشاورزی؛ دفاع از جایگاه علم و اندیشمندان

در واکنش به این اظهارات، جمعی از انجمن‌های علمی تخصصی بخش کشاورزی، آب و منابع طبیعی کشور، با هدف روشنگری، دفاع از منزلت علم و تلاش‌های اندیشمندان و کارشناسان، و کمک به تصمیم‌گیری صحیح در دولت و مجلس، بیانیه‌ای صادر کردند.

انجمن‌های علمی کشاورزی تأکید دارند که موضوعاتی مانند شرایط اقلیمی کشور ایران (خشک و نیمه‌خشک)، وضعیت منابع و مصارف آب، تغییر اقلیم و آب مجازی، کاملاً علمی و تخصصی هستند و اظهار نظر درباره آن‌ها باید مبتنی بر داده‌ها و اطلاعات موجود باشد.

آن‌ها یادآور می‌شوند که درستی یا نادرستی گزاره‌های علمی با آزمون و ارائه داده‌های جدید اثبات یا رد می‌شود، نه با امر و نهی. زیر سؤال بردن نتایج علمی بدون ارائه مستندات، فرآیند نگرش علمی به مسائل و یافتن راه حل علمی را بی‌اثر می‌کند.

شواهد علمی انکارناپذیر؛ بحران آب ایران واقعی است!

انجمن‌های علمی کشاورزی با قاطعیت، مسئولان را به گزارش‌های متعدد مراکز دانشگاهی و تحقیقاتی داخلی (نه دشمنان!) در رابطه با وضعیت منابع پایه کشاورزی و منابع طبیعی، به ویژه آب، جلب می‌کنند. از جمله، گزارش شماره ۱۵۶۰۸ مرکز پژوهش‌های مجلس با عنوان «بررسی بحران آب و پیامدهای آن در کشور» که به وضوح بر بحران آب ایران و نقش تغییر اقلیم و مدیریت ضعیف مصرف آب صحه گذاشته است.

این گزارش پیش‌بینی کرده که با ادامه سیاست‌های گذشته، این بخش با چالش‌های جدی روبرو خواهد بود. بر اساس گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس، در ۱۰ سال اخیر میزان بارندگی کشور حدود ۱۱ درصد نسبت به متوسط بلندمدت کاهش یافته و به تبع آن حجم جریان سطحی حدود ۴۴ درصد کاهش داشته است. همین گزارش تأکید دارد که آب تجدیدپذیر کشور از متوسط بلندمدت ۱۳۰ میلیارد متر مکعب به ۸۹ میلیارد متر مکعب رسیده است و دلیل آن را خشکسالی‌ها و تغییر اقلیم می‌داند. در مقابل، برداشت سالانه آب بیش از ۹۶ میلیارد متر مکعب گزارش شده است. آیا پیام این اعداد روشن نیست؟

علاوه بر این، استاد گروه مهندسی آبیاری دانشگاه شیراز در پژوهشی جدید بر اساس اندازه‌گیری‌های دقیق، معتقد است کسری مخازن آب زیرزمینی ایران نه ۱۵۰ میلیارد متر مکعب، بلکه بیش از دو برابر این عدد است!

برنامه هفتم پیشرفت؛ سندی در تأیید چالش‌ها

جالب اینکه در خود برنامه هفتم توسعه که مصوب همین مجلس است، تکالیفی برای کاهش آب مصرفی بخش کشاورزی به ۶۵ میلیارد متر مکعب، صرفه‌جویی سالانه یک درصد از منابع آب زیرزمینی و کاهش ۲۰ درصدی نرخ فرسایش خاک برای وزارت جهاد کشاورزی دیده شده است. همچنین، در بند «ت» ماده ۲۲ برنامه، تکالیفی برای دستگاه‌ها جهت مقابله با تغییر اقلیم تعیین شده است.

انجمن‌ها از نایب رئیس کمیسیون می‌پرسند: چگونه می‌توانید با وجود این همه گزارش رسمی و مستند درباره وضعیت منابع آب، شوری خاک، دشت‌های ممنوعه، جنگل‌تراشی، فرونشست زمین، افت کیفی مراتع، تغییر کاربری اراضی، موضوعاتی مانند محدودیت آب، خشکی، خشکسالی و تغییر اقلیم را انکار کنید؟

دشمن یا واقعیت؟ تحلیل علمی یا اتهام‌زنی؟

انجمن‌های علمی کشاورزی با تأکید بر مبانی علمی، خواهان اصلاح این بخش از سخنان نماینده مجلس هستند و معتقدند که اگر چنین نشود، بنیان علم در کشور هدف قرار گرفته است. آن‌ها می‌پرسند: در شرایطی که جمهوری اسلامی ایران از سال ۱۹۹۴ به جمع امضاکنندگان کنوانسیون جهانی مقابله با تغییرات آب و هوا پیوسته، چگونه یکی از دولتمردان ایران می‌تواند تغییر اقلیم را ساختگی بداند؟

از فرمایشات ایشان چنین استنباط می‌شود که کارشناسان بر اساس اظهارنظرهای علمی به دو دسته مخالفین و موافقین استقلال کشور تقسیم می‌شوند.

انجمن‌های علمی کشاورزی امیدوارند این برداشت نادرست باشد یا سخنان ناآگاهانه بیان شده باشند، چرا که چنین تفسیری از سوی یک مقام مسئول، بیانگر ضدیت با علم است. وقتی مسئولی علیه نتایج پژوهش‌های علمی موضع می‌گیرد، به این معنی است که یا پژوهش نمی‌داند یا پژوهش نمی‌خواهد.

امنیت غذایی واقعی و جایگاه مفاهیم نوین

انجمن‌های علمی کشاورزی قائل به گروه‌بندی کارشناسان بر مبنای نظریات مبتنی بر شواهد و داده‌ها نیستند. آن‌ها می‌پرسند آیا دوستان فکر نمی‌کنند اگر از زاویه آن‌ها به بحث آب نگاه کنیم، ممکن است نتیجه عکس بگیریم؟ با این اعداد و ارقام بارش، شواهد تغییر اقلیم، فروچاله‌ها و فرونشست‌ها، و گزارش‌های روزانه آب پشت سدها، آیا پذیرش مسئله آب و طرح آن به عنوان یک بحران با هدف پرداختن جدی به موضوع، صادقانه‌تر از پنهان کردن و انکار آن نیست؟

انجمن‌های علمی کشاورزی به دنبال سیاه‌نمایی نیستند، اما معتقد به کتمان واقعیت و شعارزدگی هم نیستند. آن‌ها معتقدند تبیین صحیح وضعیت نگران‌کننده آب، خاک، منابع طبیعی و محیط زیست کشور در فضای علمی و مدیریتی، به دور از هیاهوهای سیاسی و با هدف حل چالش‌ها، اتفاقاً در مسیر آرمان‌های استقلال‌طلبانه ایران عزیز است.

در پاسخ به اتهام تضعیف استقلال غذایی، انجمن‌های علمی کشاورزی تأکید می‌کنند که معنای استقلال غذایی روشن نیست، اما اگر منظور امنیت غذایی باشد، این مفهوم بر چهار رکن فراهمی، دسترسی، مصرف و سلامت، و البته پایداری استوار است. کشوری که امروز ۱۰۰ درصد غذای خود را سالم و ایمن و به قیمت متعادل در دسترس قرار دهد اما نسبت به تأمین آن در آینده ابهام داشته باشد، فاقد امنیت غذایی است. مفاهیمی مانند تغییر اقلیم و آب مجازی در کنار مفهوم رد پای محیط زیستی، نتایج شکل‌گیری تفکر پایداری در مجامع جهانی و دانشگاه‌های برجسته از دهه ۱۹۹۰ میلادی هستند و در کشورهای مختلف برای حل مشکلات به کار گرفته شده‌اند.

انجمن‌های علمی کشاورزی این بخش از سخنان نایب رئیس کمیسیون را خلاف واقع و توهین آشکار به جامعه علمی می‌دانند و خواستار اصلاح فوری آن هستند تا آب رفته را به جوی بازگردانند. آن‌ها تأکید می‌کنند که اگر به دنبال استقلال و پیشرفت کشور هستیم، اصلی‌ترین سرمایه‌ها در این راه، اندیشمندان و صاحبان دانش هستند.

مسئله اصلی؛ کم‌توجهی به جایگاه علم و عالم

انجمن‌های علمی تخصصی بخش کشاورزی، آب و منابع طبیعی، متشکل از هزاران استاد دانشگاه، پژوهشگر و کارشناس دلسوز کشور، به استناد گزارش‌ها و مقالات علمی منتشر شده، معتقدند بخش اعظم مساحت ایران در اقلیم خشک و نیمه‌خشک قرار دارد. به دلیل محدودیت‌های ذاتی اقلیمی، سوءمدیریت در بهره‌برداری از منابع آب و خاک، مدیریت نامناسب منابع طبیعی و پدیده تغییر اقلیم در سال‌های اخیر، کشور از نظر منابع پایه آب و خاک، به ویژه در بخش کشاورزی و منابع طبیعی، با بحران جدی مواجه بوده و نیازمند چاره‌اندیشی و اقدامات فوری است.

از کمیسیون انتظار می‌رود به جای اظهارنظرهای بدون پشتوانه علمی، از کارشناسان صاحب‌نظر مختلف دعوت کرده و پس از شنیدن گزارش‌های آن‌ها، در مسیر حل این مشکلات گره‌گشایی کند.

انجمن‌های علمی کشاورزی معتقدند گزاره «کشور مشکل آب و خشکسالی و تغییر اقلیم ندارد» و گزاره «ایران دچار ورشکستگی آبی شده و کشاورزی را باید تعطیل کرد»، دو روی یک سکه هستند. در مقابل، آن‌ها بر این باورند که بخش کشاورزی، آب و منابع طبیعی کشور با مشکلات متعددی روبرو است؛ از جمله ضعف سرمایه‌گذاری (مالی، فناوری، مدیریتی)، محدودیت کمی و کیفی منابع پایه آب و خاک، و نرخ بالای تخریب منابع طبیعی. اما هیچ کدام از این‌ها مسئله اصلی نیست. مسئله اصلی این بخش، کم‌توجهی به جایگاه علم و عالم است که متأسفانه برخی مدیران بر این زخم نمک می‌پاشند

فراخوان برای مشارکت متخصصین

انجمن‌های علمی کشاورزی از نایب رئیس کمیسیون، به عنوان نماینده مجلس، تقاضا دارند هر چه زودتر با اصلاح سخنان خود، راه را برای حضور حداکثری متخصصین دلسوز در صحنه تصمیم‌گیری و مشارکت در ارتقای بخش کشاورزی کشور باز کنند. آن‌ها باور دارند که عموم متخصصین و فعالان این بخش، فرزندان همین سرزمینند و با هر رأی و نظری در رابطه با وضعیت آب، کشاورزی و منابع طبیعی، به استقلال و سربلندی کشور می‌اندیشند.

انجمن‌ها دعوت می‌کنند تا توان‌ها هم‌افزا شود تا بخش کشاورزی کشور بیش از این صدمه نبیند. آن‌ها معتقدند راه بهبود حکمرانی کشاورزی، آب و منابع طبیعی و دستیابی به امنیت غذایی پایدار، از مسیر مشارکت حداکثری اندیشمندان و صاحب‌نظران اهل علم می‌گذرد. نباید متخصصین را به دلیل تفاوت دیدگاه علمی راند و کشور را از حضور و فعالیت ایشان در ارکان تصمیم‌سازی و تصمیم‌گیری محروم کرد.

در پایان، انجمن‌های علمی کشاورزی با تأکید بر اشتراکات فراوان، یادآور می‌شوند که اسناد بالادستی مانند «سند دانش‌بنیان امنیت غذایی کشور» مصوب شورای عالی انقلاب فرهنگی، بر خودکفایی حداکثری در محصولات راهبردی متناسب با ظرفیت اکولوژیک کشور و با حفظ پایداری تأکید دارند؛ هدفی که تنها با اتکا به علم و مشارکت متخصصان محقق خواهد شد.

شما می توانید متن بیانیه را  در فایل DOC-20250427-WA0016. مطالعه فرمایید.

با آرزوی عزت و سربلندی ایران