پژوهشگاه ملی ژنتیک؛ پل ارتباطی بین‌المللی
گفت‌وگوی همشهری با دکتر امیر موسوی، استاد دانشگاه و سرپرست بخش بین‌الملل پژوهشگاه ملی مهندسی ژنتیک و زیست فناوری
همشهری- گروه دانش- توجه به علم و تکنولوژی برای دستیابی به پیشرفت و استقلال واقعی از عناصر اساسی فرهنگ جهان معاصر به شمار می‌آید، بی‌شک، شناخت درست علوم و فنون جدید و کاربرد آنها و همچنین انجام پژوهش‌های متناسب با نیازهای جامعه، عامل اصلی رشد و توسعه فرهنگی، اجتماعی، صنعتی و اقتصادی است.
بدیهی است که بدون توجه به این امر، تحقق اهداف آموزشی و پژوهشی به نحو مقتضی امکان‌پذیر نخواهد بود. بنابراین، بین پیشرفت‌های علمی و فنی از یک سو و رشد و توسعه فراگیر و پویا از سوی دیگر رابطه‌ای مستقیم و ناگسستنی برقرار است.
پژوهش‌های مستمر علمی، در قلمروهای مختلف دانش بشری طبیعتاً تحولاتی را ایجاد می‌کند و افق‌های جدید و روشنی را برای دسترسی به فراورده‌های بدیع و بی‌سابقه پیش روی قرار می‌دهد. براین اساس، تاریخ زیست‌شناسی در روند تحول خود، گهگاه به نقاط عطفی دست‌یافته است. پیشرفت‌های چشمگیر حاصل در زیست‌شناسی مولکولی، به‌ویژه در پژوهش‌های ژنتیک و بیوشیمیایی، به کمک فنون و روش‌های دستکاری ژن‌ها و پیدایش مهندسی ژنتیک، در حقیقت انقلابی را در عرصه علوم تجربی به‌وجود آورده است. با اطمینان می‌توان گفت که مهندسی ژنتیک شگفت‌انگیز‌ترین رخداد علمی – تجربی است که بشر تاکنون به آن دست‌یافته است و بدیهی است که آگاهی جامع و ریشه‌ای از چگونگی پیدایش، استقرار و کاربرد آن ضروری است.
مهندسی ژنتیک و زیست فناوری در زمینه‌های مختلف علمی، زیستی (مانند کشاورزی – علوم پزشکی و دارویی و صنعت) دارای کاربردهای ارزشمند است که آثار خود را به طور مستقیم یا غیرمستقیم در زندگی روزمره انسان و در عرصه‌های گوناگون علمی، پژوهشی، اقتصادی، صنعتی اجتماعی و فرهنگی ظاهر ساخته است.
پژوهشگاه ملی مهندسی ژنتیک و زیست فناوری به‌عنوان یک مؤسسه پژوهشی و به‌منظور انجام تحقیقات علمی – صنعتی و به‌ویژه کاربردی، براساس مصوبه ۶۶/۳/۳۰ شورای گسترش آموزش عالی تاسیس شد تا از یک سو در جهت نیل به اهدافی چون تحقیقات در زمینه‌های مختلف علوم زیستی، پزشکی، کشاورزی، دارویی و بیوتکنولوژی گام بردارد و از سوی دیگر، آموزش و تربیت متخصصان و محققان دانشگاه‌های کشور را به‌عهده گیرد. در حال حاضر، بیش از ۲۰۰ نفر در بخش‌های مختلف پژوهشی، اداری و خدماتی مرکز فعالیت می‌کنند. علاوه بر این، تعدادی از متخصصان و پژوهشگران سایر دانشگاه‌ها و مراکز آموزشی و تحقیقاتی داخل و خارج از کشور، از طریق انجام طرح‌های تحقیقاتی مشترک و برگزاری دوره‌های آموزشی با پژوهشگاه همکاری می‌کنند.
برای آشنایی بیشتر با فعالیت‌های بخش بین‌الملل پژوهشگاه ملی مهندسی ژنتیک و زیست فناوری و همکاری این پژوهشگاه با سازمان‌های بین‌المللی و تسهیلاتی که از طریق این سازمان‌ها در اختیار محققان کشور قرار می‌گیرد گفت‌وگویی را با دکتر امیر موسوی سرپرست بخش بین‌الملل این پژوهشگاه انجام داده‌ایم که در ذیل می‌آید.
- درباره فعالیت‌های بخش بین‌الملل پژوهشگاه ملی مهندسی ژنتیک و زیست فناوری و اینکه این بخش چه تسهیلاتی را در سطح ملی می‌تواند در اختیار پژوهشگران بگذارد توضیح دهید.
در ارتباط با فعالیت‌های بخش بین‌الملل پژوهشگاه ملی مهندسی ژنتیک و زیست فناوری که از 15 -14 سال پیش آغاز شد، می‌توان گفت که نمایندگی رسمی سه سازمان بین‌المللی که در زمینه ژنتیک و زیست فناوری فعالیت دارند را در پژوهشگاه ملی ژنتیک و در سطح کشور به‌عهده گرفته‌ایم. در واقع نقش یا پل ارتباطی را برای پژوهشگاه ایجاد کرده‌ایم.
- آیا ارتباط با این سازمان‌ها باعث ایجاد تسهیلاتی نیز شده است؟
بله این سازمان‌ها تسهیلاتی را برای محققان، پژوهشگران و دانشجویان در قالب بورس‌ها و بودجه‌های تحقیقاتی فراهم می‌کنند. یکی از مراکزی را که ما نمایندگی آن را پذیرفته‌ایم، مرکزی است به نام ICGEB، این مرکز یکی از مراکز بین‌المللی مهم ژنتیک و زیست فناوری است که مقر اصلی آن در شهر تریست ایتالیا است، این مرکز دارای دو مجموعه دیگر در هندوستان و آفریقای‌جنوبی است. پژوهشگاه ملی مهندسی ژنتیک و زیست فناوری به‌عنوان پل ارتباطی و سازمان وابسته به این مرکز در ایران فعالیت می‌کند. ما توانسته‌ایم هم عضویت کامل در این سازمان را به دست آوریم و هم به شکل مرکز وابستهICGEB فعالیت کنیم.
- درباره تسهیلات عضویت در این سه سازمان بگویید.
عضو کامل بودن و وابسته بودن به این سازمان دو مقوله جدا از هم است. این وضعیت یک مزیتی را پدید آورده است که بر این اساس ما می‌توانیم برای تمامی محققانی که در رشته‌های بیولوژی یعنی زیست شناسی، به‌ویژه زیست‌شناسی مولکولی چه در زمینه‌های انسانی، جانوری و گیاهی کار می‌کنند تسهیلاتی را نظیر دریافت بورسیه‌های دکتری و دوره‌های پسادکتری فراهم کنیم. در کنار این می‌توانیم از طریق این سازمان بودجه‌هایی برای تحقیقات علمی و ایجاد کارگاه‌های آموزشی در اختیار افراد قرار دهیم. برای شرکت در کارگاه‌های علمی در سراسر دنیا نیز از طریقICGEB بودجه‌هایی در اختیار پژوهشگاه قرار می‌گیرد. آدرس سایت این مرکز نیز www.icgeb.org است که محققان می‌توانند به این سایت مراجعه کنند.
سازمان بین‌المللی دیگری نیز به نام Twas وجود دارد که آدرس سایت این سازمان نیز www.twas.org است که این واژه مخفف عبارت انگلیسی «آکادمی کشورهای جهان سوم یا در حال توسعه» است که ما اکنون به صورت مرکز عالی علمی وابسته به این سازمان فعالیت می‌کنیم. ازجمله تسهیلات این سازمان می‌توان به فراهم کردن هزینه اعزام محققان به کشورهای دیگر عضو این سازمان اشاره کرد. محققان ایرانی می‌توانند از طریق امکانات این سازمان دوره‌های سه ماهه‌ای را در کشورهای عضو Twas بگذرانند.
ما نمایندگی سازمان فابا را نیز عهده‌دار هستیم. این سازمان ویژه محققان کشورهای آسیایی است و مقر آن در پژوهشگاه ما است. شرکت‌های دانش‌بنیانی که محصولات خود را ارتقا داده‌اند و می‌خواهند پا را از کشور فراتر بگذارند و بازارهایی را برای فروش محصولات مربوط به زیست فناوری خود در منطقه آسیا به ویژه آسیای غربی و منطقه خاورمیانه بیابند، می‌توانند از طریق مرکز فابا که ما پل ارتباطی آن محسوب می‌شویم اقدام کنند. فابا بستری را فراهم می‌کند که شرکت‌های دانش‌بنیان دارای محصولات با کیفیت بتوانند محصولات خویش را در سطح آسیا به نمایش بگذارند.