دکتر جواد توکلیان: محصولات تراریخته مورد نیاز کشور خودمان را خودمان تولید کنیم و موش آزمایشگاهی دیگر کشورها نشویم.

به گزارش مرکز اطلاعات بیوتکنولوژی ایران، سومین همایش بیوتکنولوژی کشاورزی از روز سیزدهم شهریور آغاز به کار کرد و تا 15 شهریور ادامه خواهد داشت.

سخنرانان مراسم افتتاحیه این همایش  دکتر عباس صاحب قدم ‌لطفی و دکتر جواد توکلیان بودند که در مورد نقش دانشگاه‌ها، پژوهشگاه‌ها و شرکت‌های دانش‌بنیان در تولید ملی، حمایت از کار و سرمایه‌ی ایرانی و پیشرفت‌های اخیر در زمینه‌ی فناوری‌های نوین در تحقیقات کشاورزی صحبت کردند. در حالی که در این همایش بر ارتباط بین صنعت و پژوهش و بخش اجرا و پژوهش سخنفرسایی زیادی صورت گرفت اما غیبت مسئولینی از دستگاه‌های اجرایی وزارت جهاد کشاورزی، خانه کشاورز، انجمن ایمنی زیستی، انجمن ژنتیک و انجمن بیوتکنولوژی و به ویژه بینانگذاران بیوتکنولوژی کشاورزی کشور در این همایش دولتی کاملا محسوس و آزار دهنده بود. دکتر عباس صاحبقدم لطفی که مورد انتقاد جامعه علمی و انجمن های علمی کشور در حوزه بیوتکنولوژی قرار دارد و یکی از مسئولین عقب ماندگی کشور در طی 7 سال گذشته در حوزه بیوتکنولوژی کشاورزی محسوب می‌شود به ندرت حاضر است در مجامع عمومی به ویژه در همایش‌های علمی برگزار شده از سوی انجمن‌های علمی حاضر شود. غیبت همقطار دیگر دکتر لطفی در عقب ماندگی بیوتکنولوژی کشاورزی به طور عام و مهندسی ژنتیک در حوزه کشاورزی به طور خاص یعنی آقای مجتبی خیام نکویی معاون فناوری خان دکتر سلطانخواه و رئیس پیشین پژوهشکده بیوتکنولوژی کشاورزی از دیگر ویژگی‌های این همایش محسوب می‌شود. دکتر لطفی که سالهاست بر کرسی ریاست ستاد توسعه زیست فناوری کشور تکیه زده است با وجود دریافت بودجه‌های چند صد میلیارد ریالی آنها را به صورت سلیقه‌ای و به طور عمده در بین طرفداران و تایید کنندگان سیاست‌های خود آن هم در تهران توزیع می‌کند و از ارائه هرگونه پاسخ در مورد نحوه هزینه کرد این اعتبارات و حتی میزان توزیع آن بین دستگاه‌های مختلف سرباز می‌زند. برای مثال طی 7 سال دوره مدیریت وی بر ستاد توسعه زیست فناوری سهم انجمن‌های علمی سابقه داری همچون انجمن ژنتیک، ‌انجمن بیوتکنولوژی، انجمن ایمنی زیستی و مرکز اطلاعات بیوتکنولوژی ایران در اعتبارات کلان این ستاد صفر یا ناچیز بوده است و این در حالی است که بیشترین توسعه فرهنگ استفاده از محصولات تراریخته و بیوتکنولوژی در حوزه‌های کشاورزی، محیط زیست و پزشکی توسط همین نهادها صورت می‌گیرد. در مورد پژوهشگران نیز روال همینگونه است و منتقدین این مدیر میانی که رفتارهایی بسیار همسو و مشابه با دوست پیش گفته او دارد سهمی از این اعتبارات ندارند. در حالی که سند ملی زیست فناوری در دولت هشتم به تصویب رسیده و دروره آقای دکتر احمدی نژاد نیز دوباره مورد تایید قرار گرفته و دکتر عباس صاحبقدم لطفی مسئولیت اجرای این سند را بر عهده دارد جامعه علمی کشور بر این اعتقاد است که با وجود اتمام دوره اجرای این سند ملی،‌بخش‌هایی از این سند به ویژه در حوزه بخش کشاورزی نه تنها انجام نشده اند بلکه مسیر معکوس و قهرقرایی طی شده و ایران را در جایگاهی نازلتر از کشورهای کوچک و عقب مانده‌ای مانند بورکینافاسو،‌ میانمار و بنگلادش قرار داده است. دکتر عباس صاحبقدم لطفی و آقای خیام نکویی غایب شگفتی آفرین این همایش دولتی در مقابل هراس افکنی‌های صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران در مورد محصولات تراریخته (که موجب ایجاد واکنش منفی در جامعه مصرف کنندگان کشور شده است) و در مورد تمرد مستمر وزارت امور خارجه از اجرای قانون ایمنی زیستی،‌نابودی تولید داخلی محصولات تراریخته و واردات میلیاردها دلار محصولات تراریخته خارجی بدون اطلاع مردم و اعلام عمومی، عدم تصویب آیین نامه اجرایی قانون ایمنی زیستی پس از گذشت سه سال و عدم احداث یک گلخانه تراریخته در کشور با وجود وعده‌های مکرر در رسانه‌ها در طی سال‌های 1386‌، 1387‌، 1388 و 1390 و 1391 انتقاد نکرده و از کنار آن گذشته‌اند و این همه پسرفت و ناکارامدی ناشی از ناشایسته سالاری، فناوری هراسی و دانایی ستیزی موجبات تکدر خاطر و عذرخواهی آنان نشده است. اکنون نگرانی عمده‌ای در مورد حمایت‌های مالی بدون حساب و کتاب و بلاعوض از شرکت‌های دانش بنیان "همراه" و "همسو" و "هم باند" از سوی معاونت علم و فناوری ریاست جمهوری و ستادهای تابعه آن روزافزون شده است.

موش آزمایشگاهی کشورهای غربی نشویم!

آقای دکتر توکلیان در پنل اول بحث گروهی که در همین همایش دولتی برگزار شد حضور داشته و به برخی از سوالات شرکت کنندگان پاسخ دادند. وی که دارای سابقه درخشانی در حوزه مدیریت تحقیات کشاورزی است و سال‌ها نمایندگی ایران در سازمان خواروبار جهانی را بر عهده داشته است از هنگام به روی کار آمدن در پژوهشکده بیوتکنولوژی کشاورزی چهره‌ای رسانه‌ای به خود نگرفته و برخلاف سلف پیشین خود آقای خیام نکویی که علاقه زیادی به "افتتاح کردن" ها و "سخنرانی و مصاحبه و ارائه اخبار خوش" دارد کمتر در مجامع عمومی ظاهر شده و وعده و وعید می‌دهد. به صورت طبیعی اولین سوال پیش روی این مدیر میانی وزارت جهاد کشاورزی که امروز سکاندار توسعه بیوتکنولوی کشاورزی و تولید محصولات تراریخته در کشور است این سات که آیا قرار است مانند سلف خود به جنگ تراریخته‌ها برود و تنها محصول تراریخته تجاری سازی شده کشور (برنج تراریخته مقاوم به کرم ساقه خوار) را همچنان در انبار متروکه‌ای در رشت در غل و زنجیر نگه دارد یا قرار است کاری کارستان کند و آنچه را که بنیانگذار پژوهشکده بیوتکنولوژی دکتر بهزاد قره‌یاضی آغاز کرده بود و توانسته بود نام ایران را در صدر کشورهای تولید کننده برنج تراریخته جهان و اولی کشور اسلامی و منطقه تولید کننده محصولات تراریخته درآورده بود را ادامه دهد و کار ناتمام او را به پایان برد. وی لاجرم با این پرسش مواجه شد و در پاسخ به چرایی تجاری نشدن محصولات تراریخته که از طرف یکی از حضار ارائه شد پاسخ داد: "ما نباید موش آزمایشگاهی کشورهای غربی شویم؛ وی با اشاره به صادرات محصولات تراریخته آمریکا به کشورهای آفریقایی با تحمیل شرایط خاص و ویژه‌ای از سوی این ابر قدرت گفت: "ما توانایی تولید محصولات تراریخته را در داخل کشور داریم." مرکز اطلاعات بیوتکنولوژی ایران که در چند نوبت برای انجام مصاحبه اختصاصی با دکتر توکلیان ناکام مانده بود، این اظهار نظر وی را که شاید اولین اظهار نظر رسانه‌ای او باشد به فال نیک گرفته و امیدوار است این اعتقاد وی به توانایی تولید محصولات تراریخته در داخل کشور منجر به تولید ملی این محصولات از همین فصل زراعی آتی (سال 1391-1392) بشود.

دکتر توکلیان افزود تولید سوخت زیستی در پژوهشکده‌ی بیوتکنولوژی کشاورزی ایران نشان‌دهنده‌ی توانایی تولید محصولات تراریخته در داخل کشور است و ما باید با رعایت قانون ایمنی زیستی وآنالیز احتمال خطر خودمان این محصولات را تولید و به مصرف برسانیم. وی در مورد اینکه چرا محصول برنج تراریخته که علاوه بر انجام کامل‌ترین آنالیز احتمال خطر در جهان را داراست و وزرای بهداشت و درمان و آموزش پزشکی سابق و اسبق نیز مهر تایید بر روی آن گذاشته‌اند و پس از طی مراحل متعدد و بیش از 29 سال پشتوانه تحقیق به مزارع تجاری راه یافته باید از چرخه تولید خارج شود و محصولاتی را که هنوز از جنبه پژوهشی در ابتدای راه هستند مطرح شوند توضیحی ارائه نداد. برخی منتقدین سیاست‌های سلف دکتر جواد توکلیان این بود که وی برای در امان ماندن از گزند انتقادات دانشمندان کشور محصولات آماده تراریخته را به بند می‌کشید و در مورد محصولاتی که در ابتدای مراحل تحقیق بودند و تولید آن حداقل تا 5 سال عملی نبود تبلیغات گسترده انجام می‌داد تا متهم به مخالفت با مهندسی ژنتیک،‌ دانایی ستیزی و فناوری هراسی نشود. انجمن‌های علمی و دانشمندان مستقل که با برکناری آقای خیام نکویی از ریاست پژوهشکده بیوتکنولوژی کشاورزی و انتصاب دکتر توکلیان به این سمت برای توسعه مهندسی ژنتیک و بیوتکنولوژی کشاورزی امیدوار بودند، این روزها با بی‌صبری و ناشکیبایی بیشتری در انتظار مشاهده تغییرات هستند.

گفتنی است این همایش دولتی به طور همزمان با دوازدهمین کنگره زراعت و اصلاح نباتات کشور که از چهاردهم شهریور تا 16 شهریور از سوی انجمن علوم زراعت و اصلاح نباتات کشور در دانشگاه آزاد اسلامی کرج برگزار می‌شود انطباق دارد. اصرار بر برگزاری چنین همایشی در این زمان خود نیازمند تجزیه و تحلیلی است که فرصتی دیگر را می‌طلبد.

مرکز اطلاعات بیوتکنولوژی ایران