به مناسبت بیست و پنجمین سالگرد تاسیس پژوهشگاه ملی مهندسی ژنتیک و زیست فناوری(اسفند 1391)

در سال 1366 در کشاکش جنگ تحمیلی و با وجود اینکه چشم اندازی برای خاتمه جنگ وجود نداشت، مردانی مصمم و دوراندیش در دولتی که ریاست آن را مقام معظم رهبری بر عهده داشتند، ایجاد مرکز ملی مهندسی ژنتیک و بیوتکنولوژی مطرح و مصوب کردند. برای تامین نیروی انسانی متخصص و متدین مورد نیاز کشور در این حوزه مهم علاوه بر راه اندازی دوره‌های آموزش عالی، عده‌ای از متعهد‌ترین جوانان برای کسب آخرین پیشرفت‌های علمی در زمینه مهندسی ژنتیک و زیست فناوری به خارج از کشور اعزام شدند تا کشور بتواند از این فناوری قدرتمند برای پیشرفت و توسعه علمی کشور و بهره‌گیری از آن در راستای تامین سلامت و امنیت غذایی، استقلال کشور را تضمین کند. جریان تربیت نیرو در داخل کشور نیز با جدیت ادامه داشت و بلکه با اهدافی روشن و با عقبه پژوهشی قوی‌تری که ناشی از احساس خودباوری القا شده از سوی بنیانگذار فقید انقلاب و رهبری حاضر به منصه اجرا رسید. پژوهش‌ها قوی و قوی‌تر شدند به طوری که در سال‌های بعد یکایک به بار نشسته‌ و یا در حال به ثمر رسیدن بوده‌اند با این امید که جایگاه اول منطقه و بلکه فراتر از آن یعنی در غرب آسیا، خاورمیانه، آسیای مرکزی و آفریقا را به ارمغان آورند. ربع قرن گذشته سال‌های سرنوشت ساز ورود زیست فناوری به عرصه تجارت و مصرف عمومی به ویژه در قالب داروهای نوترکیب و گیاهان تراریخته (مهندسی ژنتیک شده) در جهان بود و لذا مدیریت آن در کشور نیز چالش‌های دشواری را پیش رو داشت. از یک سو، شتاب رشد فناوری‌های زیستی به طور تصاعدی افزایش می‌یافت و از سوی دیگر مدیرانی که درک صحیحی از این اوضاع داشته باشند، نادر بودند. تاسیس مرکز که بعدها به عنوان پژوهشگاه ملی مهندسی ژنتیک و زیست فناوری نامیده شد، در آن زمان به جرات یکی از مقتدرانه‌ترین تصمیمات نظام جمهوری اسلامی بود که امید موفقیت در این چالش‌ها را در دل‌ها زنده کرده و انگیزه بخش فعالیت‌های پژوهشگران بی ادعا در طول این 25 سال بوده است. اما اکنون فقط 25 سالگی را جشن می‌گیریم بدون آن که دستاوردی متناسب با این سرمایه‌گذاری طولانی مدت را روی میز گذاشته و مردم و مسئولین را دلخوش از آنان کرده باشیم. مطمئنا این نقیصه غیربخشودنی به دلیل نداشتن توان پژوهشگران پژوهشگاه مزبور نبوده است. چون دستاوردهای درخور تقدیر آنها مانند کلون‌های بیانی داروهای نوترکیب آنها همچنان در فریزر‌هاست، پروژه کلان هورمون رشد نوترکیب در یک قدمی موفقیت دچار شبیخون شد، بذرهای گیاهان ترایخته کلزا و چغندر قند تراریخته مقاوم به ریزومانیا، متحمل به علف کش و بیماری‌های قارچی در یخچال‌ها قوه نامیه خود را از دست می‌دهند و پژوهشگران سخت کوش و متعهد این پژوهشگاه مظلومانه با حداقل امکانات و در قالب پایان نامه‌های دانشجویی در انزوای تحمیلی به انتشار مقاله و مانند آن اکتفا کرده‌اند. مروری بر همین مقالات که کارنامه مدیران فعلی را ساخته است، نشانگر توان ایشان و به عنوان بخشی از توان عظیم ملی ما در زیست فناوری است. این نقیصه غیربخشودنی است، زیرا در دو دهه قبل محصولات مهندسی ژنتیک (داروهای نوترکیب و گیاهان تراریخته) به اوج خود رسیدند و ما سرگرم درگیری‌های بیهوده‌ای در اثبات سودمندی و ضرر آن به مدیران معدود اما حاکم بر این حوزه از فناوری بودیم. اکنون دوره مهندسی ژنوم‌ها آغاز شده است که باعث تحول شگرفی در تولید فناوری‌های زیستی می‌شود و فاصله ما با دنیا را بیشتر و بیشتر می‌کند. اما همچنان غافل از آن در قیمومیت برخی مدیرانی هستیم که امور زیست‌فناوری را به ظاهر سر رشته‌داری کرده ولی عملا بر علیه آن اقدام کرده، سخنرانی و مصاحبه می‌کنند. با دادن آدرس اشتباه بودجه‌ها را به بیراهه هدایت کرده و با رونمایی از محصولات کم ارزش (در مقابل توان واقعی کشور و زیست فناوری در جهان) ذهن فکر مسئولین کلان کشور را از مسیر واقعی منحرف می‌کنند. پژوهشگران را به مسیرهای اشتباه هدایت می‌کنند و اگر نپذیرفتند مواجه با بغض و پرونده‌سازی و محروم از کلیه امکانات خواهند شد. این مدیران ضد فناوری زیرکانه هشدارهای دلسوزان و نقد صریح آنها را برخواسته از انگیزه‌ها و برخوردهای شخصی دانسته و تلاش کرده‌اند با ایراد انواع تهمت‌های سیاسی و موهوم صدای آنان را خاموش کرده و یا با تهدید و تطمیع دعوت به خاموشی کنند. امید آن که این بیانیه مسئولین کلان نظام را از واقعیات حاکم بر زیست فناوری آگاه نموده و خسارت بیشتر در این حوزه که یقینا امنیت غذایی و به تبع آن استقلال اقتصادی و سیاسی کشور در گرو آن است را مانع شوند. دردمندانه از مسئولین کشور می‌خواهیم در انتخاب مدیران پژوهشی به کاردانی و تخصص و تعهد ارزش قائل شوند. کارنامه علمی افراد قبل و بعد از مدیریت را مورد ارزشیابی قرار داده و مدیرانی شایسته توان ملی و تحقق بخش انتظارات مقام معظم رهبری در راستای سند چشم انداز نظام را در مسئولیت هدایت و راهبری علم و فناوری در کشور بگمارند. دستگاه نظارتی نیز با رصد مستمر خود زمینه‌های نیل به اهداف بلند نظام را مراقبت کنند. در خاتمه مقام معظم رهبری در دیدار رئیس محترم جمهور و اعضاى هیأت محترم دولت در ۶ شهریور ۱۳۸۶ را یادآور می‌شویم که فرمودند:

 " لعنت خدا بر آن کسانى که در هنگام خود، اولویت علم و تحقیق را در این کشور نفهمیدند و کشور را عقب نگه داشتند."

انجمن بیوتکنولوژی جمهوری اسلامی ایران