امید به بهبود وضعیت تولید محصولات تراریخته، در دولت تدبیر و امید

امید به بهبود وضعیت تولید محصولات تراریخته، در دولت تدبیر و امید

گفتگو: مرکز اطلاعات بیوتکنولوژی ایران

داریوش قنبری نماینده پیشین مجلس و فعال سیاسی،‌ دارای مدرک دکترای علوم سیاسی از دانشگاه تربیت مدرس و رتبه یک دکترای امور بین‌الملل کشوراست. وی قبل از نمایندگی مجلس در دبیرخانه مجمع تشخیص مصلحت نظام فعالیت داشت. آنچه که می‌خوانید گفتگویی است کوتاه با آقای قنبری در رابطه با فعالیت‌های ایشان در مجلس و وضعیت محصولات تراریخته در ایران.

سوال: آقای قنبری با تشکر از وقتی که در اختیار مرکز اطلاعات بیوتکنولوژی ایران قرار دادید، یکی از ادله شما در زمان استیضاح محمدرضا اسکندری (وزیر سابق جهاد کشاورزی در کابینه دولت آقای احمدی نژاد) فناوری هراسی و دانایی ستیزی ایشان و مدیران بلافصل‌شان بویژه در حوضه مهندسی ژنتیک و محصولات تراریخته بوده است. خواهش می‌کنم اگر خاطراتی از آن زمان دارید بفرمایید. در ضمن وضعیت کشت و تولید محصولات تراریخته را در جهان امروز چگونه ارزیابی می‌کنید؟

پاسخ: همانطور که شما بدرستی فرمودید یکی از دلایل استیضاح آقای اسکندری در مجلس هفتم توسط بنده علم ستیزی و مخالفتی بود که ایشان با فناوری بیوتکنولوژی داشتند و علی‌رغم حاصل شدن دستاوردهای بزرگ در این حیطه، مخالفت آقای اسکندری در آن زمان آسیب‌های جدی و زیادی متوجه کشاورزی و اقتصاد کشاورزی کشور کرد. در حال حاضر ما همگی شاهد کشت انبوه محصولات تراریخته در کشور‌های توسعه یافته حتی اروپایی هستیم. اغلب کشورهای پیشرفته تولید محصولات تراریخته را بطور جدی دنبال می‌کنند. ایالات متحده کشور پیشتاز است و علاوه بر آمریکا، کشورهایی مثل کانادا و استرالیا نیز سهم بزرگی از بازار تولید این محصولات را به خود اختصاص داده‌اند.

امروزه در برخی موارد تولید محصولات کشاورزی به روش تراریخته از روش‌های سنتی پیشی گرفته و درصد بالاتری را در مقایسه با روش‌های قدیمی به خود اختصاص داده است. به عنوان مثال 79 درصد محصول سویا به روش تراریخته تولید می‌شود و یا 70 درصد از سهم تولید پنبه، 32 درصد از سهم تولید ذرت و 24 درصد از سهم تولید کلزا در دنیا متعلق به روش‌های تولید تراریخته است. ولی ما با وجود تلاش عزیزان در پژوهشکده بیوتکنولوژی کشاورزی وزارت جهاد کشاورزی، متاسفانه شاهد یک وقفه هستیم. پژوهشگران و دانشمندان ما در این مرکز کارهای بسیار بزرگ و با ارزشی را انجام دادند ولی در وزارت‌خانه اراده‌ای شکل گرفت که مخالف این محصولات و تولید آنها بود و ما کماکان شاهد وجود آثار این مخالفت‌ها در بین افرادی در وزارت‌خانه هستیم که البته این افراد را نمی‌توان صاحب نظر تلقی کرد. انتظار می‌رود در دولت تدبیر و امید با حاکم شدن فضای علمی در وزارت جهاد کشاورزی نگرشی که از گذشته نسبت به این محصولات شکل گرفته است تغییر پیدا کند و افراد تصمیم‌گیرنده در سایر عرصه‌ها نیز کمک کنند تا کشت این محصولات رو به فزونی گذاشته و بطور جدی مورد توجه قرار گیرد. وقتی در کشور اقدامات علمی انجام می‌شود باید نتایج آن هم بصورت عملی بازخورد داشته باشد. تا جایی که بنده اطلاع دارم در کشور فعالیت‌های بسیار مطلوبی در دست اجراست و پژوهشگران توانمندی در این عرصه مشغول به فعالیت هستند که عشق به کشور و تولید ملی دارند و علاقمند به ارتقای ایران در سطح بین‌المللی و همپایی با کشور‌های پیشرفته در تولید این محصولات هستند. انتظار می‌رود افراد تصمیم‌گیرنده در دولت تدبیر و امید، فضای ضدعلمی که در زمان دولت آقای احمدی نژاد در مخالفت با تولید محصولات تراریخته حاکم شده بود را از میان بردارند و بتوانیم متناسب با پیشرفت‌های صورت گرفته و با تکیه بر دانش علمی و توانمندی پژوهشگران در این عرصه که حرکت علمی آن آغاز شده است، بهره‌برداری‌های اقتصادی مدنظر را نیز حاصل کرده و آثار عملی آن را ببینیم.

سوال: آقای قنبری شما اطلاع دارید که ماده دوی قانون ایمنی زیستی ایران نه تنها تولید محصولات تراریخته را مجاز می‌داند بلکه دولت را ملزم می‌دارد تا تمهیدات لازم برای تولید، کشت، رهاسازی و مصرف این محصولات را فراهم بیاورد. با این وجود هنوز یکی از مقامات رسمی مخالفت‌های رسمی و غیر رسمی را از طریق مصاحبه‌هایی که مشاورین مشار الیها اعمال می‌کند. به نظر شما چرا در سازمان حفاظت محیط زیست هنوز صداهایی به گوش می‌رسد که از وزارت جهاد کشاورزی در زمان دولت آقای دکتر احمدی نژاد شنیده می‌شد؟

پاسخ: بنده زمانی که در مجلس حضور داشتم در جریان قانون ایمنی زیستی بودم و با نگرانی‌هایی که نمایندگان از اقدامات آقای اسکندری و مخالفت ایشان با تولید محصولات تراریخته داشتند، تکلیفی بوجود آمد تا این قانون به تصویب رسیده و زمینه برای تولید این محصولات فراهم شود. آنچه که مربوط به تمهیدات قانونی است در مجلس صورت گرفته است و نیاز کشور هم حکم می‌کند تا برای تولید این محصولات گام‌های جدی و اساسی برداشته شود بخصوص با توجه به این امر که توان چنین کاری در داخل کشور وجود دارد. من به خاطر می‌آورم که چندی پیش مقاله‌ای خواندم مبنی براینکه ایرانیان درصدد دست یافتن به دو فناوری پیشرفته و مهم هستند. یکی انرژی هسته‌ای و دیگری بیوتکنولوژی. یعنی ارزش بیوتکنولوژی را در حد انرژی هسته‌ای تلقی کرده بودند. چرا وقتی ما می‌توانیم در این عرصه حرف‌های جدی برای گفتن داشته باشیم، یک عده بایستی جلوی این کارهای علمی را بگیرند؟ هیچ توجیهی برای این کار وجود ندارد. در حقیقت هدف از قانون ایمنی زیستی فراهم کردن زمینه برای تولید این محصولات بوده است. خوشبختانه دولت فعلی و ﻣﺴﺌولان وزارت  جهاد کشاورزی نگاه علمی به تولید این محصولات دارند و بهانه‌هایی که در دولت‌های آقای احمدی نژاد و یا توسط آقای اسکندری وجود داشت، آن موانع برداشته شده‌اند و از ﻣﺴﺌولان محیط زیست انتظار می‌رود تا نگاه علمی به این قضیه داشته باشند و دستاوردهای دانشمندان ما در عرصه بیوتکنولوژی را ارج بگذارند و با مخالفت‌هایی که جنبه ‌علمی ندارند منجر به عقب ‌افتادگی کشور نشوند. چرا که با توجه به آمار موجود کشت محصولات مختلف تراریخته مثل ذرت، پنبه، سویا، کلزا و غیره بسیار جدی در دنیا دنبال می‌شود و کشور‌های پیشرفته اقدامات بسیار ارزنده‌ای در این مورد دارند و علاوه برآن حتی کشورهای در حال توسعه‌ای نظیر برزیل، آرژانتین، هند و آفریقای جنوبی هم جزو کشورهای تولید کننده در این زمینه هستند پس نباید اتفاقاتی در کشور رخ دهد که ما نسبت به این کشورها عقب بیافتیم. ﻣﺴﺌولان به متخصصین فعال وزارت جهاد کشاورزی در این زمینه کمک کنند و سازمان محیط زیست هم سوء تفاهم‌های موجود را با پرسش از متخصصین حل بکند و پاسخ نگرانی‌های خود را بگیرد. اگر نگرانی‌های علمی از نظر ایمنی سلامت برای مردم وجود دارد قطعا باید نظیر چنین نگرانی‌هایی در کشورهای پیشرفته نیز مطرح باشد. صحبت‌هایی وجود دارد مبنی براینکه 5 میلیارد دلار واردات محصولات تراریخته به کشور صورت می‌گیرد. اگر این محصولات در داخل تولید شوند 5 میلیارد را می‌توان صرفه‌جویی و صرف کارهای دیگری کرد. زمانی که واردات مجاز است به نظرم ممانعت از تولید آنها ظلمی است به تولید ملی و انتظار می‌رود ﻣﺴﺌولان در سازمان حفاظت محیط زیست با متخصصین در وزارت جهاد کشاورزی همکاری کنند و موانع ایجاد شده بر سر راه تولید این محصولات که در زمان آقای احمدی ‌نژاد ایجاد شد از میان برداشته شود و متناسب با توان خود به رقابتی آبرومندانه با کشورهای پیشرفته و کشورهای درحال توسعه‌ای که هم ﺷﺄن ما هستند بپردازیم.

مرکز اطلاعات بیوتکنولوژی ایران