مزایای زیست محیطی و زراعی چغندرقند تراریخته مقاوم به علف‎کش

عضو هیات علمی موسسه اصلاح و تهیه بذر چغندر قند معتقد است استفاده از چغندرقند تراریخته مقاوم به علف‎‎کش، مزایای متعددی از جمله کاهش دفعات و هزینه‎های سمپاشی، آزادی عمل زارع در تعیین زمان سم‎پاشی، آلایندگی زیست محیطی کمتر و … را در پی دارد.

پیمان نوروزی، عضو هیات علمی موسسه اصلاح و تهیه بذر چغندر قند اظهار داشت: در مناطق کشت چغندرقند، انواع علف‎های هرز در طول دوره رشد و نمو گیاه رشد می‌کنند که برای رشد چغندرقند بسیار مضر هستند و باعث کم شدن میزان محصول و راندمان تولید قند آن می‌شوند. غفلت از علف‎های هرز در مزارع چغندرقند می تواند باعث کاهش 42 درصدی عملکرد شود.

وی خاطرنشان کرد: با استفاده از یک نوع علف‎کش عمومی که همه علف‎های هرز را از بین ببرد ولی گیاه زراعی مقاوم به آن نوع علف کش زنده بماند می‎توان ضمن کاهش خسارت علف‎های هرز در مزرعه باعث افزایش محصول و کاهش هزینه‎های سم و سمپاشی و افزایش درآمد زارع و کشت اقتصادی‎تر شد. برای این منظور بایستی گیاهی تولید کرد که از نظر ژنتیکی به یک علف‎کش عمومی مقاومت پیدا کند.

نوروزی با بیان این که توسعه کشت چغندرقند تراریخته مقاوم به علفکش سریعترین رشد فناوری را در طول تاریخ زندگی بشر داشته است، اظهار داشت: تاکنون دو نوع چغندر تراریخته مقاوم به علفکش یکی مقاوم به گلایفوسیت یا رانداپ (Roundup Ready) و دیگری مقاوم به گلوفوسینات یا لایبرتی (Liberty Link) تولید شده است. هر دو نوع چغندر تراریخته کارایی یکسانی در زمان کاربرد علف‎کش مربوطه دارند و پس از سمپاشی بدون خسارت باقی می‎مانند.

وی تصریح کرد: از جمله مزایای عمده چغندر تراریخته مقاوم به علفکش، کاهش تعداد دفعات سمپاشی به دو یا سه نوبت پس از جوانه‎زنی است در حالیکه برای علف‎کش‎های انتخابی معمولا سه یا چهار نوبت سمپاشی لازم است. علاوه بر این، برخلاف علف کش‎های انتخابی که باید بسته به شرایط جوی و دوره فنولوژیکی علف‎های هرز و چغندرقند استفاده شوند، در مورد کاربرد علف‎کش عمومی در مزارع چغندر تراریخته چنین محدودیت‎هایی وجود ندارد و زارع آزادی عمل بیشتری در تعیین زمان سمپاشی دارد.

نوروزی اضافه کرد: مزیت دیگر، تاخیر نخستین سمپاشی تا زمان شش، هشت برگی چغندر (معمولا پنج، شش هفته پس از کشت) و رسیدن علف هرز به ارتفاع 10 سانتی متر است که باعث می‌شود جمعیت شته‎ها بیشتر بر روی علف‎های هرز تغذیه کنند و به چغندر آسیب کمتری وارد کنند، تنوع زیستی فون حشرات در محیط‎های کشاورزی افزایش یابد و خاک در برابر فرسایش محافظت شود. به هر حال قبل از شروع رقابت علف‎های هرز بایستی علفکش عمومی در مزارع چغندر تراریخته مقاوم به علف‎کش به کار رود.

عضو هیات علمی موسسه اصلاح و تهیه بذر چغندر قند خاطرنشان کرد: مزیت دیگر چغندرقند تراریخته مقاوم به علف‎کش این است که برخلاف علف‎کش‎های انتخابی در مزارع چغندر کلاسیک که بسته به نوع علف هرز، کارایی متفاوتی داشته و لازم است که چند نوع علف‎کش انتخابی در چند نوبت و یا به صورت مخلوط با هم به کار روند، کنترل و نابودی طیف وسیع علف‎های هرز شامل علف‎های هرز دائمی با یک نوع علف‎کش (رانداپ یا لایبرتی) در مزارع چغندر تراریخته میسر است.

نوروزی خاطرنشان کرد: چغندر تراریخته نیاز به خدمات مشاوره‎ای پیشرفته‎ای ندارد. برای مثال در مزارع چغندر کلاسیک ممکن است لازم باشد انواع سموم انتخابی با ترکیبات و میزان دز مصرفی و مخلوط‎های مختلف بسته به ترکیب علف‎های هرز (گاهی متجاوز از صد نوع علف هرز در مزارع چغندر وجود دارد) تیمار شوند که برای تعیین بهترین گزینه نیاز به دریافت مشاوره از مراکز خدمات ترویجی است که با صرف هزینه برای زارع همراه است ولی برای مزارع چغندر تراریخته تنها یک نوع علف‎کش عمومی با دز توصیه شده توسط شرکت سازنده به کار می‎رود که معمولا شش لیتر سم در هکتار بین دو یا سه نوبت سمپاشی با فاصله دو هفته مصرف می‎شود.

وی گفت: علف‎کش‎های عمومی به خصوص رانداپ حتی با دز مصرفی بالاتر هیچ اثر بازدارندگی بر روی رشد گیاهچه چغندر تراریخته ندارد. در حالی که علف‎کش‎های انتخابی معمولا اگر با دز بیشتر و یا در زمان نامناسب و شرایط جوی نامساعد استفاده شوند باعث کاهش رشد گیاه چغندر و یا زرد شدن موقتی برگ‎ها و در نتیجه کاهش عملکرد ریشه خواهند شد.

به گفته نوروزی برای کنترل موثر علف‎های هرز ثانویه تا زمانی که چغندر تراریخته بین ردیف‎ها را پر نکرده است می‎توان علفکش عمومی را در مزرعه به کار گرفت و باعث کنترل کامل علف‎های هرز و افزایش عملکرد ریشه شد. از طرف دیگر به علت آنکه علف‎کش‎های عمومی گلایفوسیت و گلوفوسینات سمیت کمتری دارند و سریعتر در خاک تجزیه می‎شوند و در مقایسه با علفکش‌های انتخابی برای محیط زیست آلودگی کمتری به وجود می‎آورند.

عضو هیات علمی موسسه اصلاح و تهیه بذر چغندر قند تصریح کرد: هزینه کنترل علف‎های هرز به روش شیمیایی در مزارع چغندر تراریخته نسبت به کاربرد علفکش‎های انتخابی در مزارع چغندر کلاسیک به نصف کاهش می‎یابد. به واسطه کنترل موثرتر علف‎های هرز عملکرد شکر در چغندر تراریخته هم یکسان یا کمی بیشتر متصور است. از سوی دیگر، کاهش تردد ماشین‎آلات کشاورزی به علت دفعات کمتر سمپاشی و یا کشت بذر بدون شخم و یا با شخم کمتر باعث کاهش گازهای گلخانه‎ای می شود.

وی خاطرنشان کرد: در شکر فراوری شده بیش از 99 درصد ساکارز خالص و فاقد مواد آلی دیگر می‎باشد. پروتئین‎ها نیز در ملاس و ضایعات خمیر به علت دمای بالا طی فراوری تجزیه شده و از بین می‎روند؛ از این رو در آمریکا برای چغندر تراریخته نیاز به برچسب‎گذاری نیست و این امر باعث کاهش قیمت شکر تولیدی برای مصرف کنندگان می‎شود.

نوروزی تصریح کرد: در مقابل مزایای زیاد چغندر تراریخته مقاوم به علفکش ملاحظاتی نیز درباره بروز ابرعلف‎های هرز به علت تلاقی چغندر تراریخته با چغندر وحشی بتا ماریتیما و یا چغندرهای زراعی کلاسیک به ساقه رفته در سال اول وجود دارد که در این راستا اقداماتی از جمله آموزش زارعان به حذف گیاهان به ساقه رفته قبل از گلدهی در مزارع تولید ریشه، رعایت فاصله ایزولاسیون بین مزارع تولید بذر چغندر تراریخته و کلاسیک، حذف چغندرهای وحشی یک ساله در مزارع تولید بذر و نهایتا سم پاشی علف‎های هرز مقاوم شده با سایر علف‎کش‎ها توصیه می شود. در مجموع قبل از ورود فناوری چغندر تراریخته مقاوم به علف‎کش در سطح مزارع به صورت تجاری بایستی با ارزیابی هزینه‎ها و فوائد این فناوری در مزارع آزمایشی و پایلوت، ذهن مردم به ویژه زارعان را برای پذیرش کشت چنین محصولی آماده کرد.

منبع: ایسنا