گیاهان تراریخته، امنیت غذایی و تغذیه سالم

از بعد از انقلاب صنعتی تاکنون، کیفیت زندگی انسان‎ها روندی روبه رشد را تجربه کرده است و امید به زندگی به بیش از دو برابرافزایش یافته است از سوی دیگر اما این بهبود سطح زندگی به افزایش بی سابقه جمعیت انسان منجر شده است و جمعیت 700 میلیون نفری در شروع انقلاب صنعتی را به بیش از 7 میلیارد نفر رسانده است. جمعیت بیشتر به غذای بیشتر نیاز دارد و برای تامین این میزان غذا به زمین‎های کشاورزی و چراگاه‎های گسترده‎تری نیاز داریم، در نتیجه تخریب محیط زیست طبیعی زمین درقرون نوزدهم و بیستم شدت یافته و همچنان ادامه دارد اما با این حال غذای به دست آمده برای این جمعیت انبوه و رو به افزایش کافی نبوده و نیست؛ هم اکنون حدود 800 میلیون نفر از جمعیت جهان از سوء تغذیه رنج برده و در هر 3 ثانیه یک نفربه علت گرسنگی می‎میرد.

برای گریز از تخریب بیشتر محیط زیست و از بین رفتن سریع منابع طبیعی باید از افزایش بیشتر زمین‎های کشاورزی و جمعیت دام‎ها جلوگیری کرد و به این منظور ناچاریم برای تامین غذا بهره‎وری مزارع کنونی را افزایش دهیم. هم اکنون برای بالابردن بهره‎وری زمین‎های کشاورزی و مقابله با آفات نباتی ناچاریم هر ساله میلیون‎ها تن سموم شیمیایی را در مزارع و باغات جهان رها کنیم که اثرات نامطلوب بسیاری هم بر اکوسیستم طبیعی و هم بر سلامت انسان‎های مصرف کننده این محصولات بر جا می‎گذارند. از سوی دیگر اما قطع استفاده از این سموم و روی آوردن به کشاورزی ارگانیک، تولید محصولات کشاورزی را به شدت کاهش داده و ممکن است جمعیت وسیع گرسنگان جهان را حتی تا چهار برابر افزایش دهد.

به نظر می‎رسد حل پارادوکس “تولید غذای بیشتر و استفاده از سموم شیمیایی کمتر” نامحتمل و حتی غیرممکن باشد اما خوشبختانه اینطور نیست. امروزه محققان مهندسی ژنتیک قادر به تولید گیاهان مهندسی شده هستند که خود نسبت به بسیاری از آفات و یا شرایط نا مساعد محیطی مقاومت داشته و دیگر نیازی به انواع مختلف سموم و آفت‎کش ندارند. این گیاهان که “تراریخته” نام گرفته‎اند با گیاهان معمولی هیچ تفاوتی ندارند بجز اینکه یک صفت مثبت به آن‎ها اضافه شده است. استفاده از این گیاهان علاوه بر بالا بردن مقدار محصول به ازای واحد سطح و افزایش در آمد کشاورزان باعث حفظ حشرات مفید و اکوسیستم طبیعی نیز می شود و در ضمن غذایی سالم و بدون مواد شیمیایی مضر را با قیمتی ارزان به دست مصرف‎کننده می رساند.

جذابیت‎ها و مزایای استفاده از این گیاهان باعث شده است کشورهای بسیاری در سراسر جهان به این تکنولوژی رو بیاورند، برای مثال در کشور ایالات متحده از سال 1996 روند جایگزینی گیاهان تراریخته با گیاهان معمولی آغاز گشته و هم اکنون بیش از 70 میلیون هکتار از اراضی کشاورزی این کشور زیر کشت ذرت، سویا، پنبه و جو تراریخته قرار دارد. در سایر کشورهای اصلی تولید کننده محصولات کشاورزی نیز وضعیت به همین ترتیب است و هم اکنون برزیل، هند، چین، استرالیا و ده‎ها کشور دیگر میلیون‎ها هکتار گیاه تراریخته تولید و به بازارعرضه میکنند.

تکنولوژی تولید گیاهان تراریخته صرفا به تولید گیاهان مقاوم به بیماری و آفت و شرایط نامساعد محیطی محدود نمیشود و محققان با همین تکنولوژی موفق به تولید گیاهانی با قابلیت تولید انواع داروها و همچنین ترکیبات مفید و ضروری برای بدن شده‎اند، به عنوان یک مثال مهم در این بخش می‎توان به برنج طلایی اشاره کرد که دارای مقادیر زیادی بتاکاروتن (ویتامین A) است. کمبود این ویتامین در غذای مردم آسیای جنوب شرقی سالانه باعث بروز مشکلات چشمی و در موارد حاد کوری بسیاری از آن‎ها بوده و تامین این ویتامین جزءچالش‎های جدی مردم محسوب می‎شود. با جایگزین کردن برنج معمولی (که غذای اصلی ساکنان آن مناطق است) با برنج طلایی، ویتامین لازم به غذا اضافه شده و جلوی ضررهای هنگفت جانی و مالی ناشی از کمبود آن گرفته می شود.

متاسفانه در ایران علی‎رغم دانش فنی محققین داخلی در تولید گیاهان تراریخته و همچنین وجود حمایت قانونی از تولید و کشت این گیاهان هنوز سازمان حفاظت محیط زیست به شدت با این فناوری مخالفت می‎کند. علت این مخالفت‎ها غالبا اثرات مخرب این گیاهان بر محیطزیست و سلامت انسان عنوان میشود در حالی که وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی تمامی دولت‎ها بارها سلامت اینگونه گیاهان و محصولات حاصل از آنها را که در داخل کشور به مصرف می‎رسند تایید کرده‎اند. همچنین در طی بیست سال کشت محصولات تراریخته در دنیا تاکنون هیچ ادعای مستند و علمی از خطرناک بودن و یا اثرات نامطلوب این گیاهان بر محیط زیست و بر سلامتی انسان‎های مصرف‎کننده این محصولات گزارش نشده است. و البته تمامی این‎ها در حالی است که سالانه هزاران تن از این محصولات به کشور وارد می‎شوند و این سازمان هیچگونه ادعایی پیرامون اثرات مخرب این محصولات تراریخته وارداتی به کشورندارند. قضاوت باشما!

مآخذ:

1. www.worldometers.info آمارهای جمعیت گرسنگان

2. www.worldpopulationhistory.org آمار جمعیت جهانی

3. http://www.ers.usda.gov آمار تولیدات کشاورزی ایالات متحده امریکا

4. http://www.fda.gov.ir/item/2107 آیین‎نامه اجرایی سازمان غدا و دارو برای محصولات تراریخته

میثم یوسفی دانشجوی دکتری بیوتکنولوژی دانشگاه تهران

منبع: اخبار پولی و مالی