تراریخته‌ها، راه‌گشای توسعه و پیشرفت هستند

فناوری مهندسی ژنتیک و ظهور انقلاب سبز دیگری در کشاورزی

تراریخته‌ها، راه‌گشای توسعه و پیشرفت هستند

 قرن 21، قرن فناوری و پیشرفت است. در دنیای امروز فناوری مهندسی ژنتیک تحول بزرگی در تمام عرصه‌ها از جمله پزشکی، داروسازی، صنعت، محیط‌زیست، شیلات و کشاورزی به وجود آورده است. در پزشکی و داروسازی، واکسن‌ها و داروهای نوترکیب و در کشاورزی و محیط زیست، گیاهان مهندسی ژنتیک کمک بزرگی به دنیا کرده‌اند. محصولات تراریخته، مهم‌ترین و تأثیرگذارترین دستاورد فناوری مهندسی ژنتیک در بخش کشاورزی هستند. محصولات تراریخته محصولاتی هستند که با کمک روش‌های مهندسی ژنتیک، یک یا چند ژن مفید به ساختار ژنوم گیاه منتقل شده و باعث ایجاد صفات ارزشمندی مانند مقاومت در برابر علف‌کش‌ها و آفت‌کش‌ها، بهبود ارزش غذایی و تحمل دربرابر خشکی و شوری در محصول می‌شود.

محصولات مهندسی ژنتیک با مزایای فراوان و ویژگی‌های بارزی که در راستای خدمت به رفاه انسان دارند، ضمن تأمین سلامت و امنیت غذایی و رفع گرسنگی و کمبود غذا، به حفظ محیط زیست نیز کمک قابل‌توجهی کرده‌اند. این منابع ارزشمند کشاورزی در دنیایی که هرروز از قطعات زمین زراعی آن کاسته می‌شود، علاوه بر عملکرد و بازدهی بالا، از کیفیت و کمیت بالایی نیز برخوردارند. به‌طوری‌که محصولات تراریخته نسبت به محصولات مشابه سنتی خود، در میزان سطح زمین کمتر بهره‌وری بالایی داشته و از کشت آن‎ها محصولات بیشتری تولید می‌شود.

رشد بیش از صدبرابری سطح زیر کشت محصولات تراریخته در بیستمین‌سال تولید و تجاری‌سازی موفق این محصولات در دنیا (2015-1996)، گیاهان تراریخته را به یکی از سریع‌ترین فناوری‌های مورد پذیرش در تاریخ معاصر تبدیل کرده است. طبق آخرین گزارش سرویس بین‌المللی دستیابی و استفاده از بیوتکنولوژی کشاورزی در سال 2016، آمار روز‌افزون کشت و تولید محصولات تراریخته در دنیا نشان‌دهنده سلامت و امنیت محصولات، استقبال کشاورزان از کشت و تولید این محصولات و رضایت مردم و کشورهای تولیدکننده از مصرف محصولات تراریخته است.از 28 کشور توسعه‌یافته و درحال‌توسعه تولیدکننده محصولات تراریخته، 11 کشوری که با رضایت بیشترین محصولات تراریخته را در دنیا تولید می‌کنند، به‌ترتیب عبارتند از: آمریکا، برزیل، آرژانتین، هندوستان، کانادا، چین، پاراگوئه، پاکستان، آفریقای‌جنوبی، اروگوئه و بولیوی. در قاره اروپا نیز کشورهای اسپانیا، پرتغال، رومانی و جمهوری چک با رضایت به کشت ذرت تراریخته در زمین‌های خود ادامه می‌دهند.

درحال‌حاضر، همه کشورهای تولیدکننده محصولات تراریخته از مزایای کشت و تولید و مصرف این گیاهان چنان بهره‌مند شده‌اند که اقتصاد کشورشان را با به‌کارگیری این فناوری متحول کرده و به استقلال و خودکفایی غذایی رسیده‌اند. با توجه به عملکرد و کارایی بالای محصولات تراریخته، 18 میلیون کشاورز در سراسر دنیا با رضایت به کشت محصولات تراریخته در زمین‌های خود همچنان ادامه می‌دهند. در 20سال تولید موفق، محصولات تراریخته 150 میلیارد دلار آمریکا برای کشاورزان سودآوری داشته‌اند.کشاورزی سالم و ایمن با کشت محصولات تراریخته، تولید گیاهان سازگار با محیط زیست، افزایش تولید محصولات کشاورزی، تأمین سلامت و امنیت محصولات غذایی، حفظ تنوع زیستی، تحمل تنش‌های زیستی و غیرزیستی، تحمل آفات و بیماری‌ها، مقاومت در برابر علف‌کش‌ها و آفت‌کش‌ها، حفظ محیط زیست، افزایش کیفیت و کمیت محصول، حفظ و صرفه‌جویی منابع زمین، ایجاد ثروت بیشتر و بهبود وضع کشاورزان، تغذیه میلیون‌ها نفر مردم گرسنه و کمک به کشاورزانی که تنها سرمایه‌شان زمین است و همه امیدشان محصول؛ تنها بخشی از مزایای به‌کارگیری گیاهان تراریخته در دنیاست که تا چندسال آینده جایگزین محصولات سنتی خواهند شد؛ همان‌طور که درحال‌حاضر تمام سویا، ذرت و پنبه بازار دنیا تراریخته است. طبق آخرین گزارش سرویس بین‌المللی دستیابی و استفاده از بیوتکنولوژی کشاورزی، از سال 1996 تا سال 2015، تولید محصولات تراریخته به امنیت غذایی، تولید پایدار و تغییرات اقلیم و حفظ محیط زیست کمک قابل‌توجهی کرده‌ است که از آن جمله می‌توان به مواردی چون افزایش تولیدات زراعی به ارزش 150 میلیارد دلار آمریکا، تأمین محیط زیست بهتر با صرفه‌جویی 5/583 میلیون کیلوگرم ماده مؤثر حشره‌کش‌های شیمیایی، کاهش تولید 27 میلیارد کیلوگرم گازکربنیک (که معادل حذف 12 میلیون اتومبیل از جاد‌ه‌ها به مدت یک‌سال است)، حفظ تنوع زیستی از طریق صرفه‌جویی در کشت 152 میلیون هکتار زمین و کمک به کاهش فقر از طریق کمک به بیش از 5/16 میلیون کشاورز خرده‌پا و خانواده‌های آنها که بیش از 65 میلیون نفر هستند، اشاره کرد.

در سال 2014 گزارش جدید جهانی متاآنالیز، مزایای متعدد قابل‌توجهی از کشت و تولید محصولات تراریخته در 20 سال گذشته را تأیید و اعلام کرد. یک تحلیل جهانی با تأکید بر یافته‌های 147 مطالعه انجام‌شده در 20 سال گذشته نیز تأیید کرد که فناوری مهندسی ژنتیک و استفاده از محصولات تراریخته به طور متوسط باعث کاهش 37 درصدی مصرف آفت‌کش‌ها، افزایش 22 درصدی عملکرد محصول و افزایش 68 درصدی سود کشاورزان شده است.

درواقع هدف از ایجاد یک فناوری، خدمت به رفاه و راحتی انسان و تأمین سلامت و امنیت آن‎هاست و فناوری مهندسی ژنتیک در بخش کشاورزی با تولید گیاهان تراریخته به منظور تحقق اهداف فوق، چنان تحول و انقلابی عظیم را در جهان به وجود آورده است که آن را انقلاب سبز دیگری می‌دانند. با توجه به مزایای قابل‌توجه زراعی و زیست‌محیطی و تأمین سلامت و امنیت غذایی، همچنین پذیرش بالای محصولات مهندسی ژنتیک در بازارهای جهانی، چشم‌انداز تولید محصولات تراریخته در دنیا بسیار امیدوار‌کننده است. سودآوری بالا و افزایش سه الی چهاربرابری درآمد کشاورزان از تولید محصولات بیشتر در سطح زیر کشت کمتر، باعث موفقیت کشاورزان شده است. همه کشاورزان تراریخته‌کار موفقیت خود را مدیون فناوری مهندسی ژنتیک می‌دانند که ضمن سودآوری و منافع اقتصادی بالا، سلامتی و مزرعه‌ای امن را با استفاده کمتر از علف‌‌کش‌ها و سموم شیمیایی به ارمغان آورده است. با توجه به افزایش جمعیت دنیا و کمبود منابع آب و غذا، استفاده از محصولات تراریخته در دنیای امروز نه‌تنها یک انتخاب بلکه یک ضرورت است. استفاده از این محصولات با مزایای بی‌شمار اجتماعی، اقتصادی، زیست‌محیطی و بهداشت و سلامتی برای انسان و محیط زیست، به‌تنهایی معضل کمبود غذا و منابع را در دنیا حل کرده است.

درواقع، در دنیایی که هرروز در آن شاهد به‌کارگیری فناوری‌های نو در تمام بخش‌ها هستیم، استفاده از فناوری مهندسی ژنتیک و دستاوردهای آن یک الزام است.

لیلا سرمدی. کارشناس پژوهشکده بیوتکنولوژی کشاورزی

منبع: شرق