انتشار تصاویر جعلی در برنامه زنده تلویزیونی!

«ثریا دیده‌بانی برای پیشرفت» عنوان برنامه‌ای است که به طور نسبی در آسیب‌شناسی و آگاهی رسانی درباره مسائل روز جامعه موفق عمل کرده بود. محتوای این برنامه اما در آخرین قسمت آن نشان‌دهنده ضعف مطالعات کارشناسی و عجله در پرداختن به مسئله سرنوشت‌ساز فناوری مهندسی ژنتیک کشاورزی و محصولات تراریخته بود.

محصولات تراریخته محصولاتی هستند که با استفاده از پیشرفته‌ترین فناوری‌های مهندسی ژنتیک با انتقال صفات مطلوب به گیاهان آنها را به گونهای اصلاح می کند که ضمن برخورداری از صفات مطلوب زراعی و مقاومت در برابر آفات و بیماریهای گیاهی از کیفیت مطلوب‌تر تغذیهای نیز برخوردار بوده و از بکارگیری سموم شیمیایی آفتکش تا حد زیادی بی نیاز است. بنابراین محصولات تراریخته در عین حال که باعث کاهش معنی‌دار هزینه‌های تولید و حفظ سلامت محیط زیست می‌شوند، به دلیل عدم خسارت آفات و علف‌های هرز دارای عملکرد بالاتری بوده و به دلیل باقیمانده بسیار کمتر سموم شیمیایی و داشتن خواص تغذیه‌ای برتر از کیفیت و بازارپسندی بیشتری برخوردار است. امنیت غذایی کشور ۱۵ سال است به طور روزافزون به واردات محصولات غذایی به ویژه برخی محصولات تراریخته خارجی وابسته است. با وجود مزایای محصولات تراریخته در راستای رفع این معضل و همچنین بحران آب کشاورزی از سال ۱۳۹۴ که عزم دولت محترم برای تولید داخلی این محصولات اعلام شد، هجمه‌های سنگین رسانه‌ای و انتشار مطالب خلاف واقع علیه این فناوری و محصولات تراریخته فضا جامعه را فرا گرفت.

متأسفانه تهیه‌کنندگان برنامه ثریا و میهمانان مخالف این فناوری در برنامه هفته گذشته بدون توجه به منابع موثق اطلاعاتی تنهابه اطلاعات مجعول اینرنتی و ترجمه و بازگویی دروغ‌های جریان‌های ضد فناوری مانند بنیاد صهیونیستی صلح سبز علیه مهندسی ژنتیک پرداختند و صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران را به بوق تبلیغاتی صهیونیست‌ها و صلح سبز در ایران تبدیل نمودند.

از آنجا که پاسخ به همه شبهات مطرح شده از سوی مخالفان در برنامه مذکور توسط اساتید حاضر در برنامه به دلیل عدم اجازه مجری در ارایه شواهد و مدارک مستند فراهم نشد در این نوشتار به بررسی یکی از آنها می‌پردازیم و قضاوت در این خصوص را به خوانندگان محترم واگذار میکنیم.

در این برنامه با توسل به جعل و ارائه یک تصویر ساختگی به سرطانزا بودن سم گلایفوسیت یا رانداپ اشاره شد تصویری منسوب به نشست مشترک سازمان جهانی بهداشت و سازمان خوار و بار جهانی (شکل ۱) که نشان می‌دهد این دو نهاد ادعای سرطان‌زایی گلایفوسیت را در دوز مصرفی در کشاورزی تأیید کرده‌اند. این در حالی است که بر اساس شواهد و مدارک متقن موجود که در برنامه نیز ارایه شد، سازمان خوار و بار جهانی و سازمان بهداشت جهانی متفقا به طور قطع و یقین و با صراحت تمام هرگونه سرطانزایی سم رانداپ را در دوزهای مصرفی برای انسان مردود اعلام کردهاند و گزارش آن را برای اطلاع عموم نیز منتشر کرده اند.

در تصویر جعلی که در طی برنامه منتشر شد سربرگ گزارش نشست مذکور در سال ۲۰۱۵ با جدولی که مربوط به گزارش سازمان جهانی تحقیقات سرطان (یارک) است ادغام شده است. در حالی که گزارش نشست مشترک سازمان جهانی بهداشت و سازمان خوار و بار جهانی صرفا به نقل گزارش یارک پرداخته و تصمیم‌گیری درباره سرطان‌زایی گلایفوسیت را به مطالعات بیشتر موکول کرده است.

به گزارش مرکز اطلاعات بیوتکنولوژی ایران، دکتر «بابک ناخدا»، عضو هیات مدیره انجمن ایمنی زیستی ایران به بهانه تکرار این ادعا و شبهات دیگر علیه تراریخته ها در برنامه تلویزیونی ثریا در دومین بخش از یادداشت‌های تحلیلی که در اختیار انصاف نیوز قرار داده به ادعاهای مطرح شده درباره سم گلایفوسیت پاسخ داده است که در پی می‌آید:

«ثریا دیده‌بانی برای پیشرفت»، عنوان برنامه‌ای است که به طور نسبی در آسیب‌شناسی و آگاهی رسانی درباره مسائل روز جامعه موفق عمل کرده بود. محتوای این برنامه اما در آخرین قسمت آن نشان‌دهنده ضعف مطالعات کارشناسی و عجله در پرداختن به مساله سرنوشت‌ساز فناوری مهندسی ژنتیک کشاورزی و محصولات تراریخته بود.

محصولات تراریخته محصولاتی هستند که با استفاده از پیشرفته‌ترین فناوری‌های مهندسی ژنتیک با انتقال صفات مطلوب به گیاهان آنها را به گونه‌ای اصلاح می‌کند که ضمن برخورداری از صفات مطلوب زراعی و مقاومت در برابر آفات و بیماری‌های گیاهی از کیفیت مطلوب‌تر تغذیه‌ای نیز برخوردار بوده و از به کارگیری سموم شیمیایی آفتکش تا حد زیادی بی نیاز می‌باشند؛ بنابراین محصولات تراریخته در عین حال که باعث کاهش معنیدار هزینه‌های تولید و حفظ سلامت محیط زیست می‌شوند، به دلیل عدم خسارت آفات و علف‌های هرز دارای عملکرد بالاتری بوده و به دلیل باقیمانده بسیار کمتر سموم شیمیایی و داشتن خواص تغذیه‌ای برتر از کیفیت و بازارپسندی بیشتری برخوردار می‌باشند.

امنیت غذایی کشور ۱۵ سال است به طور روزافزون به واردات محصولات غذایی به ویژه برخی محصولات تراریخته خارجی وابسته است. با وجود مزایای محصولات تراریخته در راستای رفع این معضل و همچنین بحران آب کشاورزی از سال ۱۳۹۴ که عزم دولت محترم برای تولید داخلی این محصولات اعلام شد، هجمه‌های سنگین رسانه‌ای و انتشار مطالب خلاف واقع علیه این فناوری و محصولات تراریخته فضا جامعه را فرا گرفت. متأسفانه تهیه‌کنندگان برنامه ثریا و میهمانان مخالف این فناوری در برنامه هفته گذشته بدون توجه به منابع موثق اطلاعاتی تنها به اطلاعات مجعول اینترنتی و ترجمه و بازگویی دروغ‌های حزب صهیونیستی صلح سبز علیه مهندسی ژنتیک پرداختند و صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران را به بوق تبلیغاتی صهیونیستمها و پرچمداران صلح سبز در ایران تبدیل کردند.

از آنجا که پاسخ به همه شبهات مطرح شده از سوی مخالفان در برنامه مذکور توسط اساتید حاضر در برنامه به دلیل عدم اجازه مجری در ارائه شواهد و مدارک مستند فراهم نشد در هر یک از قسمت‌های این نوشتار به بررسی یکی از آنها می‌پردازیم و قضاوت در این خصوص را به خوانندگان محترم واگذار می‌کنیم.

در این برنامه بدون هیچ مدرک و دلیلی به سرطانزا بودن سم گلایفوسیت یا رانداپ اشاره شد و تصویری منسوب به نشست مشترک سازمان جهانی بهداشت و سازمان خوار و بار جهانی پخش شد (شکل ۱) که نشان می‌دهد این دو نهاد ادعای سرطان‌زایی گلایفوسیت را در دوز مصرفی در کشاورزی تأیید کرده‌اند.

این در حالی است که بر اساس شواهد و مدارک متقن موجود که در برنامه نیز ارائه شد، سازمان خوار و بار جهانی و سازمان بهداشت جهانی متفقاً به طور قطع و یقین و با صراحت تمام هرگونه سرطانزایی سم رانداپ را در دوزهای مصرفی برای انسان مردود اعلام کرده‌اند و گزارش آن را برای اطلاع عموم نیز منتشر کرده‌اند.

در تصویر جعلی که طی برنامه منتشر شد سربرگ گزارش نشست مذکور در سال ۲۰۱۵ با جدولی که مربوط به گزارش سازمان جهانی تحقیقات سرطان (یارک) است ادغام شده است. در حالی که گزارش نشست مشترک سازمان جهانی بهداشت و سازمان خوار و بار جهانی صرفاً به نقل گزارش یارک پرداخته و تصمیم‌گیری درباره سرطان‌زایی گلایفوسیت را به مطالعات بیشتر موکول کرده است.

شکل ۱: تصویر جعلی از گزارش نشست مشترک سازمان جهانی بهداشت و سازمان خوار و بار جهانی

همانطور که پیشتر اشاره شد گزارش بعدی سازمان جهانی بهداشت و سازمان خوار و بار جهانی پس از مطالعات تکمیلی که در ماه می ۲۰۱۶ منتشر شد ادعای سرطان‌زایی گلایفوسیت را مردود دانست و این مدارک توسط نمایندگان وزارت بهداشت و کشاورزی در طی برنامه ارائه شد.

شکل ۲: گزارش سازمان بهداشت جهانی راجع به عدم سرطان‌زایی گلایفوسیت

آخرین گزارش سازمان بهداشت جهانی راجع به گلایفوسیت سرطان‌زایی آن را در دوزهای مصرفی در کشاورزی مردود دانسته^[۱] و در جای دیگری ذکر احتمال سرطان‌زایی در برخی مطالعات را به دلیل عدم محدودیت در دوز مورد آزمایش دانسته است.^[۲] سازمان ایمنی غذای اتحادیه اروپا^[۳] و کمیته ارزیابی مطالعات سرطان سازمان حفاظت محیط زیست امریکا^[۴] نیز سرطان‌زایی گلایفوسیت را مردود دانسته‌اند.^[۵]

گلایفوسیت یک علف‌کش بسیار پراستفاده در کشاورزی و حتی صنعت است و به هیچ وجه سم اختصاصی محصولات تراریخته محسوب نمی‌شود تا با نفی آن بتوان محصولات تراریخته را نفی کرد.

این علف‌کش بیش از ۵۰‌ سال است کاربرد گسترده‌ای در کشاورزی دارد در حالی که تولید محصولات تراریخته تنها ۲۰‌ سال است صورت می‌گیرد.^[۶] همچنین تنها برخی ارقام تراریخته مقاوم به علفکش هستند و پژوهشکده بیوتکنولوژی کشاورزی جمهوری اسلامی ایران نیز در حال توسعه ارقام مقاوم به علف‌کش‌های دیگر است؛ بنابراین نتیجه‌گیری‌هایی که بر این اساس صورت می‌گیرد به روشنی خلاف واقع و گمراه کننده است.

همچنین ارقام تراریخته ایرانی که تا کنون ارائه شده یعنی برنج و پنبه مقاوم به آفت از ارقامی است که ارتباطی با مصرف گلایفوسیت نداشته و به عکس ادعاهای مطرح شده به دلیل مقاومت به آفت کشاورزان را از سموم خطرناک آفت‌کش بی‌نیاز می‌کند.

شکل ۳: گلایفوسیت سم اختصاصی محصولات تراریخته نیست.

باید توجه داشت در صورت عدم استفاده از ارقام تراریخته مقاوم به گلایفوسیت، استفاده از سموم علف‌کش منتفی نمی‌شود بلکه کشاورزان همچنان مجبور هستند از سموم علفکش جایگزین با سمیت بیشتر و حجم بالاتر استفاده کنند. برای نمونه فن مدیفام، دس مدیفام و اتوفومازیت از علف‌کش‌های مرسوم جایگزین گلایفوسیت برای کشت چغندر غیرتراریخته است که سمیت آن‌ها دو برابر گلایفوسیت است. در صورت جایگزینی کلزای غیرتراریخته نیز از علف‌کش هالوکسی فلوپ آرمتیل با سمیت ده برابر گلایفوسیت استفاده می‌شود. در صورت جایگزینی برنج تراریخته نیز کشاورزان مجبور خواهند شد از ساتوم یا تیوبنکارب با سمیت ۵ برابر و یا بوتاکلر با سمیت تا دو و نیم برابر گلایفوسیت استفاده کنند.

با ممنوعیت استفاده از علف‌کش عمومی گلایفوسیت در کشاورزی نیز کشاورزان به دلیل رواج آن در مزارع نیشکر وادار خواهند شد از علف‌کش جایگزین آن در کشت نیشکر یعنی پاراکوات با سمیت چهل برابر گلایفوسیت استفاده نمایند. ملاحظه می‌کنید که ادعاهای مطرح شده بر فرض پذیرش تا چه حد غیرکارشناسی است.

بنابراین فارغ از اینکه اطلاعات ارائه شده راجع به گلایفوسیت خلاف واقع است، بر فرض صحت این اطلاعات باید استفاده از گلایفوسیت در کشاورزی ممنوع شود نه تولید محصولات تراریخته که اقسام بسیار متنوعی دارند.

تنها برخی از محصولات تراریخته مقاوم به گلایفوسیت هستند آن هم به دلیل اینکه گلایفوسیت بر اساس مدارک مستند و مستدل علمی جزو کم‌خطرترین سموم علف‌کش است. از همین رو مهندسان ژنتیک سعی کرده‌اند تا محصولات تراریخته را به این علف‌کش مقاوم کنند تا مصرف علف‌کش‌های خطرناک و زیان‌آور را کم کنند یا به صفر برسانند. در صورتی که قرار بر ممنوعیت این علف‌کش باشد باید مصرف اغلب سموم کشاورزی نیز ممنوع شود، زیرا گلایفوسیت جزو کم‌خطرترین سموم کشاورزی بوده و در صورت عدم وجود آن، سمومی دیگر جایگزین آن خواهند شد.»

منابع

[۱]. www.who.int/foodsafety/jmprsummary2016.pdf

[۲]. WHO, Frequently asked questions, JMPR secretariat, <http://www.who.int/foodsafety/faq/en>

[۳]. European Food Safety Authority, Conclusion on the peer review of the pesticide risk assessment of the active substance glyphosate, EFSA Journal 2015;13(11):4302 [107 pp.]. <https://www.efsa.europa.eu/en/efsajournal/pub/4302>

[۴]. Cancer Assessment Review Committee

[۵] EPA, GLYPHOSATE: Report of the Cancer Assessment Review Committee, October 1, 2015. <http://src.bna.com/eAi>

[۶]. http://enveurope.springeropen.com/articles/10.1186/s12302-016-0070-0