95درصد سویای کل جهان تراریخته است/به زودی برنجی تولید می کنیم که با آب بسیار کم محصول زیاد بدهد.

رئیس پژوهشکده بیوتکنولوژی کشاورزی پاسخ می دهد

 95درصد سویای کل جهان تراریخته است/به زودی برنجی تولید می کنیم که با آب بسیار کم محصول زیاد بدهد.

مجلس با مصوبه ای که اخیراً داشت تولید و واردات محصولات تراریخته را مجاز اعلام کرده است.

با تغییر محتوای ژنتیکی گیاهان و موجودات زنده، می توان محصولات تراریخته(Transgenic) تولید کرد و فرضاً ژن مربوط به مقاومت را از یک موجود به یک گیاه منتقل کرد و میزان مقاومت در آن گیاه را در برابر آفت و بیماری بالا برد و خسارت مالی ناشی از آفات گیاهی را به حداقل رساند.

گفته می شود ارزش جهانی بازار محصولات مهندسی ژنتیک در سال 2013 معادل 305 میلیارد دلار بوده و استفاده از محصولات تراریخته باعث کاهش 37 درصدی سم و آفت کش شده و 68 درصد سود کشاورز را افزایش داده است.

با این حال، محصولات تراریخته، مخالفان و موافقان زیادی دارد و این، ایجاب می کند که برای شفاف شدن فضا، دو طرف حرف های خود را به زبان ساده و البته علمی با مردم در میان بگذارند.

از همین رو، بدون هیچ پیشداوری درباره محصولات تراریخته، با دکتر “نیّر اعظم خوش خلق سیما” که دکترای فیزیولوژی مولکولی گیاهان از دانشگاه هیروشیمای ژاپن دارد گفت و گو کرده ایم؛ او حامی تولید محصولات تراریخته است و ریاست پژوهشکده بیوتکنولوژی کشاورزی ایران را بر عهده دارد. این پژوهشکده متعلق به وزارت جهاد کشاورزی است.

عصر ایران، در عین حال پذیرای نظرات منتقدان تراریخته نیز است تا تضارب آرا در این باره شکل گیرد.

* در زمان بررسی برنامه ششم توسعه خبر ممنوعیت تولید و واردات محصولات تراریخته به نقل از یکی از اعضای کمیسیون کشاورزی مجلس منتشر شد و متخصصان حوزه بیوتکنولوژی نامه اعتراض آمیزی به این کمیسیون نوشتند و کمیسیون کشاورزی از انتشار غلط آن خبر ابراز تاسف کرد. طبق مصوبه نهایی مجلس تولید و واردات محصولات تراریخته با مجوز اشکال ندارد. این اتفاقات را چگونه ارزیابی می کنید؟

– چندین و چند سال است که محصولات تراریخته وارد کشور می شود و مصرف می کنیم. زمانی سر و صدای برخی افراد بلند شد که حرف تولید محصولات تراریخته در ایران به وسط آمد. در حالی که قانون ایمنی زیستی که مصوب سال 1388 است، می گوید دولت موظف است که تسهیلات لازم را برای تولید، واردات و صادرات محصولات تراریخته در چارچوب قانون فراهم کند.

در برنامه ششم توسعه هم موضوع مطرح شده که تولید، واردات و صادرات محصولات تراریخته “ممنوع” است مگر با مجوزهای مربوطه در چارچوب قانون ایمنی زیستی و قوانین بین المللی.

در واقع کلمه “ممنوع” را در مصوبه مجلس به کار برده اند و شاید خواسته اند دل یک عده را به دست بیاورند. البته خواسته ما برآورده شده و فکر نمی کنیم کسی بتواند از این مصوبه سوء استفاده کند.

در حال حاضر هم وقتی بخواهیم یک گیاه را رها سازی کنیم طبق قانون ایمنی زیستی حتما باید مجوز بگیریم . تایید سلامت آن را وزارت بهداشت می دهد. تایید محیط زیست را سازمان محیط زیست می دهد. مجوز مصارف کشاورزی را وزارت جهاد کشاورزی می دهد.

از سه مرجع رسمی کشور که قانون مشخص کرده است باید مجوز و تاییدیه بگیریم. این قانون را داشته ایم ولی مجلس، روح قانون ایمنی زیستی را در برنامه ششم توسعه تکرار کرده است.

* ما تولید محصول تراریخته در داخل کشور داریم؟

– خیر؛ ولی می دانم بذرهای تراریخته 20 میلیارد دلار در سال بازار دارد. کشور ما هیچ نصیبی از این تجارت ندارد. واردات بذر تراریخته به کشور انجام می شود ولی نه تولید می کنیم و نه صادر می کنیم.

من از ملت ایران عذرخواهی می کنم و قصور ما محققان بوده است که ما نتوانسته ایم وجبی از خاک کشور را زیر کشت گیاهان تراریخته ببریم.

* یک عضو کمیسیون کشاورزی مجلس اعلام کرده است که سالیانه بین 10 تا 15 میلیون تن محصولات تراریخته وارد ایران می شود. این میزان واردات واقعا وجود دارد؟

– حدود 5 میلیارد دلار از محصولاتی که وارد کشور می شود تراریخته است. حدود 90 درصد دانه روغنی مورد نیاز کشور و 90 درصد علوفه کشور وارداتی و تراریخته است. در بازار جهانی تمام سویاهای تولیدی، تراریخته است. در مدتی کوتاه یعنی از مهر ماه به این طرف مجوزحدود 2 میلیون تن واردات ذرت تراریخته صادر شده است.

* اعلام شده که 95 درصد سویای تولیدی در جهان تراریخته است و 5 درصد غیر تراریخته.

– آن 5 درصد هم کشورهایی مثل ایران می کارند. ما در ایران تراریخته نمی کاریم. کل تجارت جهانی دانه های روغنی، تراریخته است. تمام سویاهایی که وارد کشور می شود تراریخته است.

آن 5 درصد در مقابل 95 درصد، آمار قابل توجهی نیست. برخی افراد در بوق و کرنا می کنند که اروپا، وارد نمی کند. در صورتی که تمام ذرت هایی که الان در دنیا تولید می شود و تراریخته است، از اتحادیه اروپا مجوز واردات یا برای کشت مستقیم یا خوراک دام یا خوراک مستقیم انسان دارند.

* ذرتی که در مغازه ها و بازار ایران وجود دارد تراریخته است یا ارگانیک هم هست؟

– اعلام شده 5.5 میلیون تن واردات ذرت به کشور داریم ولی الان نمی توان به تفکیک گفت. از سال آینده دادن مجوز واردات محصولات تراریخته با پژوهشکده بیوتکنولوژی کشاورزی خواهد بود تا آزمایش کنیم و مجوز دهیم. بنابراین برای سال 1396 چون باید مجوز صادر کنیم می توانیم آمار بدهیم که چقدر از ذرت وارداتی، تراریخته است و چقدر غیر تراریخته.

* روغن های مایع که در بازار هستند چه؛ آنها هم تراریخته اند؟

– اگر منشاء سویا داشته باشد، بله. در ضمن کلزای تراریخته هم وارد کشور می شود.

* رئیس انستیتو پاستور ایران گفته است که 50 درصد واردات ذرت و خوراک دام و طیور تراریخته است.

– آقای دکتر قانعی رئیس انستیتو پاستور، انسان بسیار محترم و قابل احترامی هستند. ایشان رئیس ستاد بیوتکنولوژی کشور هم هستند. آمار دقیق را ایشان دارند.

* پژوهشکده بیوتکنولوژی کشاورزی ماموریت هایی دارد از جمله انجام پژوهش های هدفمند در جهت حل مشکلات کشاورزی. در همین هفته های اخیر درختان مرکبات و انار و پیازهای زعفران در استان های شمالی و استان های دیگر دچار سرما زدگی شده اند.

در ساوه 600 میلیارد تومان به باغات انار خسارت وارد شده و در شهرستان فردوس حتی به پیازهای زعفران خسارت وارد شده. برنامه مشخصی دارید که اینقدر به کشاورزان ایرانی خسارت وارد نشود؟

– ما برای این که توسعه امنیت غذایی و کشاورزی پایدار داشته باشیم باید پاسخ 4 مشکل کشاورزی را بدهیم. یک مشکل، “تغییر اقلیم” است. در تغییر اقلیم، این سرماها را داریم و همچنین خشکی و شوری.

دومین مشکل، “هزینه های تولید” است. محصولی که در ایران تولید می شود یک مقدار تولید گران تر است. ما باید هزینه تولید را کاهش بدهیم.

سوم این که باید “کیفیت و کمیّت محصول” را بالا ببریم. روغن های منشاء گیاهی ما، امگا 3 ندارند. ما در پژوهشکده بیوتکنولوژی کشاورزی می خواهیم کیفیت روغن مایع را بالا ببریم و کیفیت آن به حد روغن ماهی برسد.

چهارم هم موضوع “محیط زیست” است. الان تمام برنامه های پژوهشکده بیوتکنولوژی کشاورزی، حول این 4 محور، توسعه پیدا کرده است.

* بعد از سرمازدگی شدید در آذر ماه امسال بعضی از باغداران کشور مجبور شده اند درختان را کف بُر و به عبارتی همسطح با زمین قطع کنند تا جوانه بزند و رشد کند این کشاورزان حداقل تا 5 سال درآمدی نخواهند داشت. شما در این زمینه چه اقداماتی می توانید انجام بدهید که این خسارت ها تکرار نشود؟

– ما باید با سازمان تحقیقات وزارت کشاورزی و موسسات و پژوهشکده های دیگر روی درختانی کار کنیم که بتواند سرمای زودرس را تحمل کند تا کشاورزان بتوانند به طور هدفمند باغ هایشان را احداث کنند.

* هنوز درختانی نداریم که با دستکاری ژنتیکی نسبت به سرما مقاوم باشند؟

 – ما در مورد گیاهان تراریخته کار کردیم و اینهمه سر و صدای برخی مخالفان را شاهد هستیم. نه تنها ما نداریم بلکه دنیا هم این نوع درختان را ندارد. البته باید در این زمینه فعالیت کنیم.

شاید در هشت سال دولت آقای احمدی نژاد، اولویت بر این نبود. در آن زمان حتی جلوی تولید محصولاتی مثل برنج تراریخته را گرفتند و گفتند در این زمینه قانون نداریم. قوانین را با کمک انجمن های علمی ایجاد کردیم ولی بعد گفتند آئین نامه نداریم. در نتیجه هشت سال تمام شد و نگذاشتند تولید داخلی اتفاق بیفتد.

الان که می خواهیم در این زمینه تولید داشته باشیم برخی رسانه ها علیه محصولات تراریخته تبلیغات منفی می کنند. با این کارها مردم را دچار وحشت کرده اند و می گویند سرطان زا است.

* البته می توان به مردم حق داد چون بحث دستورزی ژنتیکی هنوز کاملا شناخته شده نیست. از طرفی مخالفان تراریخته نیز نسبت به مصرف این محصولات هشدار می دهند و در این میان مردم طبیعتاً نگران می شوند.

– سم، خطرناک است یا دستورزی ژنتیکی؟ ثابت شده است که باقیمانده سم، سرطان ایجاد می کند. همه پزشکان روی این موضوع قسم می خورند. اما هیچ مجمع علمی پزشکی دنیا، ثابت نکرده است که گیاه تراریخته، سرطان زا هست.

رئیس انجمن ایمنی زیستی ایران گفته هر فردی یک مقاله مستند و رفرنس دار بین المللی بیاورد که تراریخته، سرطان زا هست 50 میلیون تومان به او می دهد.

* این که ادعا شده کشورهای اروپایی تولید محصولات غذایی و کشاورزی تراریخته را ممنوع کرده اند درست است یا نه؟

– کاملا غلط است. الان ما در کمیته مجوز تراریخته وزارت جهاد کشاورزی، درخواست های واردات را بررسی می کنیم. مشخص است وارداتی که انجام می شود چه کشورهایی به آن مجوز داده اند. در ارتباط با محصولات تراریخته، تعداد 117رخداد از اتحادیه اروپا مجوز کاشت مستقیم یا مصرف مستقیم انسان یا مصرف دام را دارند.

* منظورتان از رخداد چیست؟

– انتقال ژن به هر گونه نباتی تراریخته، یک رخداد محسوب می شود. برای مثال ما گونه گندم «آذر» داریم و اگر انتقال ژن مقاومت انجام شود یک رخداد به حساب می آید.

برخی افراد از بی اطلاعی مردم، سوء استفاده می کنند. ما هم تریبون گذاشته و گفته ایم آزادی است، بیایند صحبت کنند.اما مگر آزادی این است که دروغ به خورد مردم بدهیم؟

سم فروشان و وارد کنندگان، مخالف تولید محصولات تراریخته هستند/ تا سال 1400 گیاهی تولید می کنیم که از آب دریا استفاده کند/ هر کس ثابت کند تراریخته سرطان زاست، 50 میلیون تومان جایزه دارد

* شرکت آمریکایی مونتسانو قبلا سم «د.د.ت» تولید می کرده که تولید آن به خاطر عوارضی مثل تاثیر بر اعصاب ممنوع شده و الان بزرگترین شرکت تولید کننده بذر تراریخته است. چه اتفاقی افتاده که این شرکت به سمت فناوری های جدید رفته و این تحول را ایجاد کرده است؟

– من نمی دانم اهداف یک شرکت خارجی چه هست. مشتاق این هستم بگویم که ایران می تواند به فناوری تولید گیاهان تراریخته، دست یابد که یافته است.

ما می توانیم تولید گیاهان تراریخته را در کشور بدون کمک خارجی ها انجام بدهیم. ایران می تواند خودش شرکت مونتسانو شود؛ من این “ادعای بزرگ” را دارم.

*با توجه به این “ادعای بزرگ”، با این مصوبه مجلس عملا در حوزه بیوتکنولوژی شاهد چه اقداماتی خواهیم بود؟

– الان داریم مجوز می گیریم که کشت گیاه تراریخته را انجام بدهیم. ما اول مجوز پنبه و بعد برنج را خواهیم گرفت. بعد تولید سیب زمینی، چغندر، سویا و کلزا را خواهیم داشت.

دنیا الان به طرف گیاهان مهندسی ژنتیک نسل دوم می رود. نسل اول “تحمل نسبت به آفات و علف کش ها” است مثل برنج متحمل به کرم ساقه خوار و پنبه متحمل به کرم قوزه و کلزای متحمل به علف کش. اینها گیاهان نسل اولی هستند.

عمق مهندسی ژنتیک در گیاهان نسل دومی است. گیاه نسل دوم، گیاه مقاوم در برابر تنش های محیطی از جمله خشکی و شوری و سرما است. الان پژوهشکده بیوتکنولوژی در راستای نسل دوم مهندسی ژنتیک فعالیت می کند.

به شما مژده می دهم تا 3 سال دیگر برنج متحمل به خشکی را در پژوهشکده ایجاد می کنیم که آب بسیار کم مصرف کند و محصول زیاد بدهد. این ما نیستیم که باید با دنیا ارتباط برقرار کنیم. دنیا دارد با ما ارتباط برقرار می کند و این توانمندی کشور ما را می رساند.

* یکی دیگر از ماموریت های پژوهشکده بیوتکنولوژی کشاورزی، افزایش درآمد بخش کشاورزی و توسعه پایدار است. با توجه به این که تولید محصول تراریخته نداریم ظرف چند سال این نوع تولید می تواند اتفاق بیفتد و درآمدزایی عملی شود؟

– ما آزمایش های لازم را انجام داده و نتایج را به دست آورده ایم. اگر امسال مجوز پنبه تراریخته را به ما بدهند می توانیم کشور را در یک برنامه 3 ساله، به صادر کننده پنبه تبدیل کنیم. الان قسمتی از نیاز پنبه کشور را وارد می کنند.

ما تولید فناوری دانش بنیان می کنیم. ما شرکت های دانش بنیانی تاسیس کرده ایم که هم کارآفرینی می کنند و هم تولید و درآمد را بالا می برند.

در بیوتکنولوژی کارهای زیادی انجام می دهیم که یکی از آنها تراریخته است. ما می خواهیم در ایران، با استفاده از آب دریا کشاورزی کنیم. ما تا سال 1400 گیاهی تولید می کنیم که از آب دریا استفاده کند.

ما تا سال 1400 گیاهان جدیدی خواهیم داشت که جایگزین ذرت و علوفه پر مصرف و یونجه شوند. اصلا دید کشاورزی را می خواهیم عوض کنیم.

* پس ظرف چند سال آینده همچنان واردات محصولات تراریخته مثل ذرت و سویا به کشور خواهیم داشت؟

– بله. واردات محصولات تراریخته را خواهیم داشت تا تولید داخلی تحقق پیدا کند. همه این بحث ها کمک می کند که فرهنگ سازی انجام شود.

استفاده از سم، محیط زیست ما را تحت تاثیر قرار می دهد. الان کشاورزان ما برای مبارزه با کرم قوزه پنبه حداقل باید 3 بار سمپاشی کنند. اما گیاه تراریخته، به سمپاشی نیاز ندارد.

می دانم که برخی افراد با فروش سم، سود زیادی می برند. اگر گیاهان تراریخته در داخل کشور تولید شود نیاز به سموم شیمیایی کاهش پیدا می کند.

علاوه بر فروشندگان سم، “وارد کنندگان” محصولات تراریخته هم، مخالف تولید داخلی هستند چون منافع خودشان را در خطر می بینند .

در عین حال اگر محصول تراریخته یک ذره مشکل داشته باشد، ما خودمان هم مصرف می کنیم. آیا ما علیه خودمان کار می کنیم. ما هم خانواده داریم و در این جامعه زندگی می کنیم.

منبع: عصر ایران