بهره گیری از فناوری های نوین راهکاری هوشمندانه برای دستیابی به توسعه پایدار و امنیت غذایی
دکتر الهام باقری راد*- در دنیا نسبت افزایش جمعیت به مراتب بیشتر از محصولات کشاورزی است و فقط در برخی از کشورها تناسب این دو پیشرفت قابل توجه است، ولی معمولاً در کشورهای در حال توسعه اختلاف فاحشی بین افزایش جمعیت و میزان تولید محصولات کشاورزی وجود دارد و مردم آن کشورها دچار گرسنگی پنهان یا آشکار هستند. به همین دلیل توسعه کشاورزی پایدار با توجه به در نظر گرفتن جمعیت در حال افزایش، نیاز روز افزون برای تامین غذا، خسارت وارده به محیط زیست و بهره‌برداری بیش از حد از منابع طبیعی، از مقوله‌های بسیار مهم در دنیای کشاورزی امروز است.
بهره گیری از فناوری های نوین راهکاری هوشمندانه برای دستیابی به توسعه پایدار و امنیت غذایی
در دنیا نسبت افزایش جمعیت به مراتب بیشتر از محصولات کشاورزی است و فقط در برخی از کشورها تناسب این دو پیشرفت قابل توجه است، ولی معمولاً در کشورهای در حال توسعه اختلاف فاحشی بین افزایش جمعیت و میزان تولید محصولات کشاورزی وجود دارد و مردم آن کشورها دچار گرسنگی پنهان یا آشکار هستند. به همین دلیل توسعه کشاورزی پایدار با توجه به در نظر گرفتن جمعیت در حال افزایش، نیاز روز افزون برای تامین غذا، خسارت وارده به محیط زیست و بهره‌برداری بیش از حد از منابع طبیعی، از مقوله‌های بسیار مهم در دنیای کشاورزی امروز است. لذا به کارگیری از علم بیوتکنولوژی بالاخص محصولات تراریخته، با هدف افزایش کیفیت و تنوع مواد غذایی، تولید گیاهان مقاوم به تنش‌های زیستی و غیرزیستی، کاهش مصرف سموم شیمیایی و کودها و همچنین افزایش کارایی و راندمان تولید محصولات کشاورزی، به عنوان راه حلی برای توسعه پایدار کشاورزی و تامین امنیت غذایی، بسیار حائز اهمیت است.
بیوتکنولوژی کشاورزی فناوری مدرنی است کـه از مرحله علوم محض گذشته و به عنوان یک صنعت تثبیت شده خـود را بـه جهان امروزی معرفی کرده است که می‌تواند باعث بهبود کیفیت زندگی به ویژه در کشورهای در حال توسعه گردد. بیوتکنولوژی از ظرفیت بالایی برای سودرسانی و اثرگذاری بر بخش کشاورزی، جنگل و پرورش آبزیان برخوردار است. تکنیک‌های مدرن بیوتکنولوژی دانشمندان را قادر می سازد که ژن‌های جدا شده از ارگانیسم‌های زنده را به ارگانیسم‌های هدف منتقل سازند و در نتیجه سرعت و دقت بیشتری به روشهای سنتی اصلاح بذر و نهال در اختیار بشر قرار دهند .در مقایسه با روشهای سنتی اصلاح پذیر، بیوتکنولوژی موجب افزایش پایدار بهره وری و فرآوری بهینه برای تقویت بهره‌برداری و تنوع محصول می شود. لذا علم بیوتکنولوژی با معرفی محصولات تراریخته امکان تکیه کمتر کشاورزی بر مواد شیمیایی را فراهم کرده و همچنین می‌تواند موجب حفظ منابع ژنتیکی و مدیریت بهینه منابع طبیعی شود. ارزیابی‌های اخیر نشان می‌دهد که حدود 800 میلیون نفر در کشورهای در حال توسعه بـه طور مزمن دچار سوء تغذیه هستند اما امروزه تحولات گسترده علمی و تکنولوژیکی در جهان بـه خصوص در حوزه بیوتکنولوژی مدرن و تولید گیاهان تراریخته امیدهای فراوانی را برای فراهم کردن امنیت غذایی و بهداشتی در راستای اهداف توسعه پایدار در بین مردم ایجاد کرده است.
دانشمندان با اصلاح ژن‌های یک گیاه گونه‌ای از آن را بوجود می‌آورند که نسبت به گونه طبیعی، محصول بیشتری تولید می‌کند یا برخی از ویتامین‌ها و مواد معدنی را که نوع طبیعی فاقد آن است، دارا است. کشت این گیاهان منافعی را برای تولیدکنندگان (کشاورزان) و مصرف‌کنندگان در بر دارد، به عنوان مثال، علاوه بر اینکه محصول بیشتری عاید تولیدکننده می‌شود، مواد شیمیایی کمتری مصرف می‌شود. مصرف کننده نیز مواد غذایی ایمن‌تری را در نتیجه کاهش استفاده از مواد شیمیایی در تولید محصولات کشاورزی مصرف خواهد کرد. تاکنون محصولات تراریخته در گیاهان زیادی در جهان تولید شده‌اند که از آن جمله می‌توان سویا، جو، ذرت، سیب زمینی، سیب‌زمینی شیرین، چغندرقند، سیب، موز و… را نام برد. طبق برآوردها تـا سال 2030 میلادی، جمعیت جهان به هشت میلیارد نفر می رسد، لذا افزایش کمیت و کیفیت مواد غذایی ضرورتی اجتناب ناپذیر است. در چنین شرایطی، نیاز به تولید مواد غذایی بیشتر، بیش از پیش احساس می‌شود و بیوتکنولوژی و به خصوص کشت گیاهان زراعی تراریخته می‌تواند از طریق افزایش محصول گیاهان زراعی و در نتیجه تولید غذای بیشتر در جهان، حفظ تنوع زیستی به عنوان یک فاکتور مهم در تولید محصول بیشتر، ایجاد منافع اقتصادی و اجتماعی برای جوامع مختلف و در نتیجه کاهش فقر در کشورهای درحال توسعه در تامین غذای میلیون‌ها نفر موثر باشد.
* بیولوژیست