بهبود امنیت غذایی به اتکای تولید داخلی

افزایش تولید ۲۱ میلیون تن محصولات کشاورزی در دولت یازدهم

بهبود امنیت غذایی به اتکای تولید داخلی

تامین غذا برای جمعیت رو به رشد از طریق کاهش واردات و افزایش تولیدات کشاورزی با تاکید بر حفظ و پایداری منابع پایه تولید، مهمترین جنبه مدیریت و راهبردی بخش کشاورزی در کشور به شمار می رود که از این رو افزایش تولیدات کشاورزی و بهبود امنیت غذایی به اتکای تولید داخلی، جهت‌گیری اصلی وزارت جهادکشاورزی در دولت یازدهم بوده است.

به گزارش مرکز اطلاعات بیوتکنولوژی ایران به نقل از وزارت جهاد كشاورزي، از آنجایی که افزایش تولیدات با راهبرد ارتقای بهره وری در واحد سطح امکان‌پذیر است، وزارت جهاد کشاورزی افزایش بهره‌وری را راهبرد اصلی در مدیریت بخش کشاورزی و در تهیه و تدوین برنامه ها، طرح ها و سیاست های کشاورزی قرار داده و تحقق و اجرای آن داشته است.

به طوری که در ۳.۵ سال فعالیت دولت تدبیر و امید افزایش تولید محصولات راهبردی و ارتقای ضریب خود اتکایی آنها، افزایش تولید داخلی نهاده های کشاورزی، تامین ذخایر مطمئن راهبردی و تنظیم بازار داخلی، مثبت کردن تراز تجاری با توسعه صادرات و حفاظت و بهره برداری بهینه از منابع طبیعی و پایه از اهداف وزارت جهاد کشاورزی قرار گرفت.

همچنین سیاست ها و برنامه های بخش کشاورزی در ارتقاء بهره وری عوامل و منابع تولید محصولات و نهاده های کشاورزی به ویژه ارتقاء بهره وری آب و راندمان آبیاری، حمایت مؤثر و ساماندهی فرآیند تولید و اصلاح نظام بازار محصولات کشاورزی، حمایت از توسعه تشکل‌ها و افزایش نقش آفرینی آنها در زنجیره ارزش از تولید تا بازار محصولات کشاورزی و نهاده‌ها و راه اندازی شبکه ملی تلویزیونی کشاورزی، طراحی سامانه ایجاد تعادل تولید و مصرف و تجارت محصولات راهبردی، آبخیزداری و حفاظت و بهره برداری از منابع پایه و مقابله با بیابان زایی، افزایش توان تولید خاک و بهره وری مصرف آب و افزایش عملکرد در واحد سطح و افزایش پژوهش های کاربردی، استفاده از فناوری های زیستی و نوین و افزایش تولید در محیط های کنترل شده انجام شد.

همچنین توسعه و نفوذ فناوری در بخش کشاورزی و کسب، انتقال و انتشار آن ، توسعه همکاری های علمی و فنی با مؤسسات و مراکز بین المللی، پایش کیفیت منابع خاک، آب و سایر عوامل تولید ، شناسایی ظرفیت های فرامنطقه ای تولید محصولات راهبردی ، حمایت از افزایش تولید محصولات باغی دارای مزیت رقابتی و توسعه باغات در اراضی شیب دار، تنوع بخشی ابزارهای حمایت از تولید و تولیدکنندگان بخش، گسترش زیرساخت های اطلاعاتی و ارتباطی بخش کشاورزی در راستای سالم سازی، توسعه و تنظیم بازار محصولات کشاورزی، نهاده ها و صادرات ، توسعه و توانمندسازی بخش خصوصی و تشکل ها، گسترش زیر ساخت های اطلاعاتی و ارتباطی بخش کشاورزی در راستای سالم سازی ، توسعه و تنظیم بازار محصولات کشاورزی ، نهاده ها و صادرات و توسعه و توانمند سازی بخش خصوصی و تشکل ها از دیگر سیاست های این بخش بود که اجرایی شد.

دراین ارتباط مهمترین اقدامات اساسی برای افزایش بهره‌وری و نیز دستاوردهای متاثر از این اقدامات، از سال ۱۳۹۲ تا ۱۳۹۵ به مدت ۳.۵ سال افزایش تولیدات کشاورزی به میزان ۲۱ میلیون تن با رویکرد کاهش واردات و افزایش صادرات محصولات دارای مزیت صادراتی طی سه سال و نیم به طوری که کل محصولات کشاورزی از ۹۷ میلیون تن در سال ۹۲ به ۱۱۸ میلیون تن در سال ۹۵ افزایش یافت که این افزایش تولید از یک سو موجب بهبود امنیت غذایی به اتکای تولید داخلی شده و از سوی دیگر در نتیجه افزایش بهره وری، موجب بهبود معیشت و درآمد کشاورزان شده است.

دستیابی به خودکفایی گندم با اجرای قانون خرید تضمینی، خرید و اجرای به موقع آن در طی مدت مذکور به گونه ای که خرید تضمینی گندم از ۴.۸ میلیون تن در سال ۹۲ به بیش از ۱۱.۵ میلیون تن در سال ۹۵ رسیده که ۱۴۰ درصد افزایش یافته است؛ به این ترتیب بنیادی ترین آرمان انقلاب اسلامی در تامین نان مردم از گندم ایرانی با حصول این دستاورد مهم محقق شده است.

طی این مدت دستیابی به رکورد تاریخی تولید شکر به میزان ۱ میلیون و ۶۵۰ هزارتن پس از ۱۲۰ سال از راه‌اندازی صنعت قند و شکر در کشور (تولید محصول شکر از ۱.۱ میلیون تن در ۹۲ به ۱.۶۵ میلیون تن در سال۹۵) و مهیا شدن بستر فنی و اجرایی برای خودکفایی در تولید این محصول راهبردی و موثر در امنیت غذایی است.

تولید و پرورش۲۰ هزارتن انواع ماهیان از طریق آبزی پروری دریایی با فن‌آوری پرورش ماهی در قفس به عنوان ظرفیت جدید تولیدی در بخش کشاورزی و پیش بینی و تمهید لازم برای تولید سالانه ۵۰ هزارتن از این طریق؛ این طرح به عنوان اقدام و دستاوردی مدبرانه چشم اندازی امید بخش در جامعه کشاورزی به ویژه با توجه به نگرانی ها و تاکیداتی که در خصوص ایجاد ظرفیت های جدید تولید و اشتغال در کشور وجود دارد، ترسیم کرده است.

افزایش بیش از سه برابری سطح زیرکشت کلزا در راستای تحقق طرح خوداتکایی ۷۰ درصدی کشور در افق ۱۴۰۴ در تولید دانه‌های روغنی و همزمان افزایش باور عمومی و زمینه سازی جهت همراهی و پشتیبانی همه جانبه برای افزایش تولید دانه های روغنی و کاهش وابستگی کشور به واردات این محصول راهبردی از دیگر اقدامات است.

صرفه‌جویی ارزی به میزان بیش از پنج میلیارد دلار توسط بخش کشاورزی برای کشور در نتیجه روند کاهش کسری تراز تجاری کشاورزی و غذا (تراز از ۸.۱- میلیارد دلار در ۹۲ به ۲.۶۵- میلیارد دلار در ۹۵)، کاهش میزان واردات محصولات کشاورزی به میزان ۵.۷ میلیارد دلار طی ۳ سال به طوری که واردات محصولات کشاورزی از ۱۳.۵ میلیارد دلار در ۹۲ به ۷.۸ میلیارد دلار در سال ۹۵ کاهش یافته است؛ این حجم از کاهش واردات محصولات کشاورزی موجب حفظ و تثبیت مشاغل و توسعه فضای کسب و کار در کشور شده است.

افزایش سرمایه بانک کشاورزی از ۱۸۰۰ میلیارد تومان به ۶۰۰۰ میلیارد تومان طی ۳ سال و نیم، این اقدام دولت در حمایت و تقویت از بانک کشاورزی به عنوان مهمترین نهاد مالی تامین کننده منابع مالی و تسهیلات بخش کشاورزی به افزایش سطح عمومی حمایت‌های مالی دولت از کشاورزان و متقاضیان سرمایه‌گذاری در فعالیت‌های مختلف کشاورزی منجر شد و در آینده روند خدمت رسانی این بانک به کشاورزان و نقش آفرینی آن را فزاینده و مضاعف می رسد.

افزایش سه برابری درآمد جمعیت یک میلیون و ۲۰۰ هزار خانواری گندم‌کاران کشور ناشی از اهتمام دولت در ایجاد تقاضای موثر برای یکی از مهم ترین محصولات راهبردی غذایی کشور با خرید تضمینی ۴.۸ میلیون تن گندم از ۳.۱۴ هزار میلیارد تومان در سال ۹۲ به ۱۴.۵ هزار میلیارد تومان با خرید ۱۱.۵ میلیون تن گندم در سال ۹۵ افزایش یافته است.

همچنین ایجاد و احداث سردخانه به ظرفیت ۱.۵ میلیون تن در طی ۳.۵ سال گذشته این میزان معادل ۵۰ درصد کل ظرفیت سردخانه‌های ایجاد شده در کشور تا سال ۹۲ که ۳ میلیون تن است و این اقدام زیرساختی موجبات افزایش ماندگاری و جلوگیری از ضایعات محصولات کشاورزی و در نهایت افزایش درآمد کشاورزان فراهم می کند.

در طی ۳.۵ سال گذشته ایجاد و احداث واحدهای تبدیلی و فرآوری محصولات کشاورزی به ظرفیت ۱۷ میلیون تن که این میزان معادل ۵۰ درصد کل ظرفیت فرآوری و تبدیلی محصولات کشاورزی در کشور از ابتدای تاریخ راه اندازی واحدهای تبدیل و فرآوری تا سال ۹۲ بوده است.

تجهیز، توسعه و نوسازی ناوگان ماشینی بخش کشاورزی بطوریکه طی در دولت یازدهم ۷۹ هزار دستگاه تراکتور، ۶۷۰۰ دستگاه کمباین غلات و برنج، ۸۴ هزار دستگاه انواع ادوات و تجهیزات کشاورزی و ۲۳۸۰ دستگاه نشاء کار از طریق تسهیلات با قابلیت دسترسی آسان در اختیار کشاورزان قرار گرفته است.

همچنین تجهیز و نوسازی اراضی کشاورزی با هدف دسترسی بهینه کشاورزان به محل کشت، آسان‌سازی انتقال آب به محل کشت و امکان بهره‌گیری از ماشین‌آلات در اراضی کشاورزی، ارتقای ۶ درصدی بهره‌وری آب کشاورزی بصورت سالانه و صرفه جویی سالانه ۴.۲ میلیارد مترمکعبی آب در نتیجه ارتقای بهره‌وری آب کشاورزی، افزایش راندمان آبیاری کشور از ۳۷ درصد به ۴۲ درصد در مدت مذکور این افزایش راندمان موجب صرفه جویی پنج درصدی در کل مصرف آب کشاورزی شده است.

بهره‌وری آب به ازای هر مترمکعب طی ۳.۵ سال از یک کیلوگرم ماده خشک غذایی به ۱.۲ کیلوگرم با ۲۰ درصد افزایش در سال ۹۵ رسیده است.

مدیریت و استفاده مطلوب از منابع آبهای مرزی، احداث شبکه‌های فرعی آبیاری و زهکشی و تبدیل اراضی دیم به کشت آبی

در سطحی معادل۱۲۰ هزار هکتار؛ تبدیل اراضی با کشت دیم به آبی می توان به افزایش تولید، درآمد و معیشت مردم منطقه در روستاها بیانجامد و موجب مهاجرت معکوس یا جلوگیری از مهاجرت به شهر شود.

اتمام عملیات احیای اراضی دشت خوزستان و ایلام با احداث شبکه‌های فرعی آبیاری، زهکشی، تسطیح لیزری و مهندسی قطعات به میزان ۲۴۲ هزار هکتار طی سه سال و نیم و تحویل اراضی به بهره‌برداران استانهای مذکور برای کشت و کارهای کشاورزی که پیش از این و از ابتدای شروع طرح طی ۱۷ سال گذشته تا سال ۹۲ فقط ۶۸ هزار هکتار انجام شده بود.

انتقال و تامین آب برای فعالیتهای کشاورزی به میزان ۱۰ هزار هکتار از اراضی منطقه سیستان، رشد دو برابری معرفی و تولید ارقام اصلاح شده زراعی و باغی جدید نسبت به سال ۱۳۹۲ (افزایش از ۱۱ رقم سالانه درسال ۹۲ به ۲۳ رقم سالانه در انتهای سال ۹۵)، افزایش ۳۳ درصدی تولید محصولات فنآورانه در حوزه تولید بذر هسته اولیه (افزایش تولید سالانه از ۵ هزار تن به بیش از ۶۵۰۰ تن)، سطح تولید بذور گواهی شده (از حدود ۱۴۴ هزار هکتار در سال ۹۲ به ۲۱۵ هزار هکتار در پایان سال ۹۵) و انواع سرم و واکسن و فرآورده های بیولوژیک (از ۱۱۰۴۷۶ دوز در سال ۱۳۹۲ به ۱۳۳۶۵۵ دوز در سال ۱۳۹۵) از دیگر این اقدامات است.

معرفی سالانه ۱۲۷ یافته تحقیقاتی کاربردی و قابل ترویج شامل آفت کش موثر و کم خطر، سرم و واکسن دامی و دستور العمل فنی، رشد پنج برابری تجاری سازی دانش فنی و توانمندی های فنآورانه در دولت یازدهم به نحوی که قراردادهای واگذاری و انتقال از ۱۴ فقره در سال ۱۳۹۲ به ۷۴ فقره در سال ۱۳۹۵ افزایش یافته است.

این رشد در راستای دانش بنیان کردن کشاورزی به منظور افزایش بهره وری از طریق تبدیل پژوهش به فناوری، ارزش‎گذاری فناوری، تجاری سازی دانش فنی و فنآوری های نوین، واگذاری و انتقال امتیاز و مالکیت فکری به بخش خصوصی حاصل شده است.

افزایش ۹۵ درصدی ایجاد شرکت های دانش بنیان کشاورزی؛ به منظور کاهش وابستگی کشور از لحاظ فنآوری و در اجرای برنامه توسعه تولید محصولات دانش بنیان که سال ۹۴ از سوی معاون اول رئیس جمهورابلاغ شده، تعداد شرکت هایی که از سوی محققان و پژوهشگران کشاورزی وزارت تشکیل شده از ۲۱ شرکت تاسیس شده در سال ۱۳۹۲ به ۴۱ شرکت در سال ۹۵ افزایش یافته است.

افزایش پنج برابری نسبت کارشناسان ترویج به بهره بردار، که متعاقب برنامه این دولت برای احیا و تقویت مراکز جهاد کشاورزی دهستان ها به عنوان موثر ترین نقطه تماس کارشناسان بخش دولتی با کشاورزان در عرصه ها و مزارع و انتقال دهنده دانش و اطلاعات فنی و بازخوردها صورت گرفته، به گونه ای که نیروی های کارشناسی مستقر در این مراکز از یک نفر به ازای سه هزارو ۱۳۱ کشاورز در سال ۱۳۹۲ با پنج برابر افزایش به یک نفر در ازای ۵۸۸ کشاورزی رسیده که در همین راستا آموزش سرانه بهره بردار نیز از ۳۳ دقیقه در سال ۱۳۹۲ به ۴۲ دقیقه در سال ۱۳۹۵ افزایش یافته است.