آینده تراریخته در گرو تصمیم نوآوری جمعی

جمعیت جهان روزبه ‏روز در حال افزایش بوده و طی 50 سال گذشته دو برابر شده است و پیش ‏بینی می‏شود که جمعیت کره زمین تا سال 2050 میلادی به حدود 9 میلیارد نفر نیز برسد.

لذا کشاورزی بایستی پاسخگوی تامین غذای این جمعیت در حال رشد باشد. با این وجود میزان اراضی اختصاص یافته به کشاورزی در جهان تقریبا ثابت مانده است و راهبردهاي رایج براي افزایش تولید مواد غذایی، امروزه جوابگوي افزایش نیاز غذایی جهان نیست.اين چالش با در نظرگرفتن محدوديت منابع موجود، دست ‏اندركاران را برآن داشته تا در جهت تامين نيازهاي اوليه اين جمعيت رو به رشد راه ‏حلي بيانديشند.

در این راستا کشاورزی در حال تجربه‏ دومین انقلاب خود پس از انقلاب سبز، یعنی انقلاب ژنی می‏باشد. حال باید دید تا چگونه این انقلاب می‏تواند جایگاه خود را در میان کشورهای مختلف جهان باز کند و آینده آن در کشور چگونه متصور خواهد شد؟ در این راستا، به زعم بسیاری از صاحب‏نظران، کشاورزی بر پایه محصولات تراریخته می‏تواند دومین انقلاب در کشاورزی جهان را پس از انقلاب سبز به وجود آورد.

اشاعه و نشر محصولات تراریخته در جامعه و ورود آن به چرخه غذایی کشور، نیازمند اتخاذ تصمیم جمعی است. روشن است که تصمیمات جمعی به طور قابل ملاحظه ‏ای پیچیده‏ تر از تصمیمات فردی هستند؛ زیرا فرایند تصمیم ‏گیری جمعی، شامل مجموعه‏ ای از تصمیمات افراد، سازگاری ایده ‏های جدید با شرایط فرهنگی و سازمانی، تایید ایده‏ جدید و پشتیبانی از نوآوری است.

ما در عصری به سر می‏بریم که زندگی انسان و محیط پیرامون او در ابعاد گوناگون، با سرعتی فزاینده در تغییر است. برخورد جوامع بشری با مسائل ناهمگون و بی‏شمار آن‏ها را نیازمند به یافتن راه ‏حل‏های مطلوب کرده است. در کشور ایران در قالب برنامه ‏های چهارم، پنجم و همچنین چشم‏ انداز ایران 1400 به توسعه در زمینه‏ فناوری زیستی توجه خاصی شده است. بنابراین به منظور بهبود وضعیت این فناوری نوین و قراردادن آن در مسیر توسعه پایدار، لازم است مشکلات پیش‏روی آن شناسایی و مورد بررسی قرار گیرند تا برنامه‏ ریزان و سیاست ‏گذاران فناوری زیستی در کشور با اطلاع از موانع این فناوری به طور شفاف و آگاهانه بتوانند برنامه‏ ریزی کرده و استراتژی مورد نیاز را مشخص نمایند. حال هرچند توجه به فناوری زیستی در ایران با چندین سال تاخیر نسبت به جهان در اواسط دهه 80 میلادی (60 خورشیدی) آغاز شده است، اما می‏توان آن را نوآوری در کشاورزی و چرخه غذایی کشور دانست. با کمی دقت در تجربه شکست و جمع‏ آوری برنج تراریخته از چرخه غذایی کشور، می‏توان به این موضوع رسید که چرخه تصمیم جمعی نوآوری به طور کامل در این زمینه طی نشده است. در این راستا ضروری است تا مراحل انتشار نوآوری جمعی (تحریک، آغازگری، مشروعیت و نشر) به طور کامل طی شود، زیرا با نادیده گرفتن هریک از مراحل، این فرایند ناقص مانده و به سرانجام نخواهد رسید.

لذا به منظور معرفی و انتشار محصولات تراریخته، ضروری است تا دیدگاه متخصصان امر نسبت به فواید  این محصولات برای سلامت انسان و حفظ محیط زیست مورد بررسی قرار گیرد تا بتوان تصمیمی صحیح در خصوص ورود هر چه سریعتر این محصولات به چرخه غذایی کشور گرفت.

دکتر الهام باقری راد/ بیولوژیست

منبع: سینا پرس