نقش فناوری های نوین کشاورزی در امنیت غذایی

یکی از ابعاد امنیت انسانی، امنیت غذایی است و عدم وجود امنیت غذایی به معنای فقدان امنیت برای جوامع بشری است. از آن جایی که جمعیت جهانی به سرعت رو به افزایش است، این موضوع اهمیت نیاز به مواد غذایی را همپای رشد جمعیت جهانی کرده است. با توجه به پیش بینی ها تا ۵۲ سال آینده باید مقدار تولید محصولات غذایی در کشورهای درحال توسعه همانند ایران 70 درصد بیشتر از تولید فعلی آنها باشد. به عقیده متخصصان علوم کشاورزی، برای رسیدن به این مهم اصلاح روش های سنتی زراعی و گسترش تولیدات کشاورزی به طور عام و محصولات تراریخته به طور خاص منجر به افزایش بهره وری می شود.

از آنجایی که امنیت غذایی به معنای علمی، روشی حساب شده برای رفع مشکلات غذا و تغذیه و چارچوب تعریف شده ای برای برنامه ریزی و مدیریت توسعه است، پس پایداری و ثبات امنیت غذایی لازمه ی هر جامعه ای است. جمعیت جهانی به سرعت رو به افزایش است که این موضوع روند افزایش نیاز به مواد غذایی را همپای جمعیت جهانی کرده است که با توجه به پیشرفت های چند دهه اخیر مصرف سالانه مواد غذایی در حدود20 درصد افزایش پیدا کرد، و با توجه به پیش بینی ها تا ۵۲ سال آینده باید مقدار تولید محصولات غذایی در کشورهای درحال توسعه همانند ایران 70 درصد بیشتر از تولید فعلی آنها باشد. لذا برای رسیدن به این مهم اصلاح روش های سنتی زراعی و گسترش تولیدات محصولات تراریحته منجر به افزایش بهره وری می شود.

تولید غذا در جهان با چالش های تغییر اقلیم و افزایش جمعیت و رقابت بر استفاده از زمین های کشاورزی مرغوب روبه رو است، در حالی که از نظر متخصصین غذایی سالم است که کمترین مخاطرات زیست محیطی و کمترین بهره وری از منابع غیر قابل تجدید را به همراه داشته باشد. از اهداف مهم مهندسی ژنتیک تولید گیاهان تراریخته مقاوم به تنش های زیستی و غیرزیستی است زیرا یکی از دغدغه های افراد برای تولید محصولات کشاورزی وجود تنش های زیستی است که از عوامل مهم کاهش عملکرد محصولات کشاورزی هستند و یکی از راه حل های غلبه بر این دغدغه کاربرد و استفاده از مهندسی ژنتیک است. در جهت حفظ امنیت غذایی و حرکت به سمت توسعه پایدار بیوتکنولوژی کشاورزی یک محور اساسی است. گزارش ها حاکی از آن است که سالانه 80 میلیون نفر به جمعیت جهان افزوده می شود و فائو اعلام کرده است که برای جلوگیری از گرسنگی همه گیر در جهان تولید محصولات کشاورزی در طی دو دهه آینده باید 60 درصد افزایش یابد . بنابراین تولید و کاشت گیاهان تراریخته روشی امید بخش برای مدیریت بهینه ی بیماری ها (قارچ ها، ویروس ها، باکتریایی، نماتدی)، خشکسالی و تنش های محیطی و آفات و علف های هرز است که می تواند افزایش تولید محصولات کشاورزی در طی سال های آینده را سبب شود.

محصولات کشاورزی تراریخته به عنوان رهیافتی جدید برای رسیدن به توسعه پایدار و امنیت غذایی از طرف متخصصان تایید شده است. در حال حاضر مواد غذایی تراریخته نقش مهمی در تامین امنیت غذایی جهان بر عهده دارند، به طوریکه طبق آمار برای نخستین بار در سال 1996 سطح وسیعی از اراضی زراعی جهان به کشت محصولات تراریخته درآمد. سویا، ذرت، پنبه و کلزا محصولاتی هستند که بیشترین سطح کشت محصولات تراریخته را در دنیا به خود اختصاص داده اند. در حال حاضر، کشورهای آمریکا، سپس آرژانتین، برزیل، کانادا، هند، چین، پاراگوئه، آفریقای جنوبی، اروگوئه، فیلیپین، استرالیا، اسپانیا، مکزیک، کلمبیا، فرانسه، هندوراس، جمهوری چک، پرتغال، آلمان، اسلواکی، رومانی، لهستان، بیشترین سطح زیر کشت این محصولات را به خود اختصاص داده اند.

بر اساس آمار موجود کشورهای توسعه یافته اولین پذیرندگان این محصول بودند، به طوری که در سال 1998 سطح زیر کشت این گیاهان به 20 میلیون هکتار رسید، در حالیکه پذیرش کشت این محصولات در کشورهای در حال توسعه در سال 2003 صورت گرفت. سطح زیر کشت این گیاهان در سال های اخیر با روندی تصاعدی افزایش یافته و از سال 1996 تا سال 2001 و در طی یک فاصله زمانی کوتاه حدود 30 برابر شده است. با توجه به روند فوق تصاعدی فناوری و کشت محصولات کشاورزی تراریخته در دنیا، متاسفانه کشور ما با توجه به تحقیقات گسترده و دستیابی متخصصان داخلی به دستاوردهای با ارزش در راستای تولید این محصولات، همچنان نتوانسته ایم این یافته ها را به مرحله تولید برسانیم. نکته قابل تامل در این سیاست گذاری ها در این است که با وجود مخالفت برخی دستگاه ها در کشور با تولید محصولات کشاورزی تراریخته، واردات این محصولات به کشور کاملا آزاد است.

^*دکتر الهام باقری راد – بیولوژیست

منبع: ایسنا