بازدید تاریخی رهبر معظم انقلاب از پژوهشگاه رویان نماد حمایت از فناوری های زیستی

ده سال پیش در 25 تیرماه 1386 پژوهشگاه رویان به عنوان یکی از مراکز تحقیقاتی پیشتاز کشور در حوزه بیوتکنولوژی و سلولهای بنیادی میزبان رهبر معظم انقلاب اسلامی بود. ایشان در این بازدید از آزمایشگاه‌های سلول‌های بنیادی از جمله رده‌ها، تمایز، ترانس ژن (تراریخته)، تعیین نقشه پروتئین (پروتئومیکس) و زیست شناسی مولکولی، آزمایشگاه پیوند و بخش جنین‌شناسی تجربی دیدن کرده و در هر یک از این قسمت‌ها، دانشمندان، متخصصان و محققان توضیحات لازم را بیان کردند. این بازدید با وجود انعکاس رسانه ای نسبتا خوب، آنطور که باید و شاید مورد تجزیه و تحلیل نویسندگان و کارشناسان قرار نگرفت و به طور ویژه مسوولان پژوهشی و پژوهشگران علی‌الخصوص در حوزه زیستی اغلب به نشاط روحی ناشی از بازدید رهبر گرانقدر انقلاب از یک واحد پژوهشی بسنده کردند.

اما برای بسیاری از دانشمندان پیش رو در حوزه مهندسی ژنتیک کشاورزی که سالها برای توسعه فناوری های نوین زیستی در کشور تلاش کرده و در این راه مرارت‌ها و دشواری های فراوانی را به جان خریده اند این دیدار فراتر از بازدیدی ساده با هدف آشنایی با فعالیتهای رویان و عنایت به محققان این پژوهشگاه است و باید گفت این دیدار تاریخی بازدیدی معنادار و نمادین برای حمایت از توسعه علم و فناوری خصوصا فناوری های زیستی است که معظم له صراحتا بر توجه ویژه به آن به عنوان رشته‌ای مهم تاکید کرده اند.

پژوهشگاه رویان از جمله معدود مراکز تحقیقاتی ایران است که به دلیل پژوهش های بنیادی در مرزهای دانش و دستاوردهایی چون دستیابی به توان تولید سلولهای بنیادی جنینی انسان پس از ۸، ۹ کشور پیشرفته و تولید نخستین حیوانات شبیه سازی شده در منطقه و برگزاری کنفرانس و جشنواره معتبر بین‌المللی در حوزه پزشکی تولیدمثل و سلول‌های بنیادی همواره مورد توجه مجامع علمی و رسانه های خارجی بوده و به موازات این موفقیتهای علمی در بعد کاربردی و ارائه خدمت به بیماران هم تحولی جدی در زمینه درمان ناباروری در کشور ایجاد کرده و هزاران خانواده ایرانی مستقیما از نتایج تحقیقات و خدمات آن بهره مند شده اند.

پژوهشگاه رویان فعالیت‌های پژوهشی و آموزشی و درمانی خود را در قالب  سه پژوهشکده و دو مرکز خدمات تخصصی (مرکز درمان ناباروری و مرکز سلول درمانی) با راهبرد از علم تا کاربرد انجام می‌دهد.

پژوهشکده زیست شناسی و فناوری سلول‌های بنیادی رویان در زمینه طب پیوند با شناخت مبانی پایه زیست شناسی سلول‌های بنیادی، توسعه تحقیقات ترجمانی سلول‌های بنیادی روی حیوانات آزمایشگاهی و انجام کارآزمایی‌های بالینی فعالیت دارد. این پژوهشکده شامل گروه‌های پژوهشی سلول های بنیادی و زیست شناسی تکوینی، فناوری نانو و زیست مواد، زیست پزشکی ترمیمی و سلول درمانی، زیست شناسی سامانه های مولکولی است.

پژوهشکده زیست شناسی و طب تولید مثل رویان در زمینه افزایش میزان باروری، سلامت جنین و بهبود سلامت جامعه از طریق تحقیق و درمان ناباروری در حوزه‌های مختلف تولید مثل فعالیت دارد. این پژوهشکده شامل گروه‌های پژوهشی ژنتیک تولید مثل، جنین شناسی، اپیدمیولوژی و سلامت باروری، اندوکرینولوژی و ناباروری زنان، آندرولوژی، تصویربرداری تولید مثل است.

پژوهشکده زیست فناوری رویان در اصفهان هم بر تولید دام و محصولات وابسته مرتبط با زیست فناوری آن دارد. پژوهشکده شامل گروه‌های پژوهشی مهندسی ژنتیک، زیست شناسی سلول جنسی و گروه زیست فناوری است.

پژوهشگاه رویان در زمینه خدمات درمان ناباروری، سلول‌های بنیادی و زیست‌فناوری موفقیت‌های زیادی را به نام خود ثبت کرده است که از جمله آنها  تولد اولین کودک حاصل از روش باروری آزمایشگاهی IVF در تهران، تولد اولین کودک حاصل از روش میکرواینجکشن (ICSI) در کشور، تولد اولین کودک حاصل از روش تشخیص ژنتیکی قبل از لانه‌گزینی جنین (PGD) در ایران، استفاده از سلول‌های بنیادی برای ترمیم ضایعات قلبی ناشی از سکته برای نخستین بار در کشور، استفاده از سلول‌های بنیادی برای ترمیم ضایعات قرنیه چشم برای نخستین بار در کشور، تاسیس نخستین بانک خصوصی خون بند ناف نوزادان، تولید نخستین حیوان شبیه سازی شده خاورمیانه (رویانا)، تولد دو گوساله و سه بزغاله شبیه سازی شده، تولید سلول‌های بنیادی پرتوان القایی انسانی (iPS)، استفاده از سلول‌درمانی برای بهبود و درمان بیماران ویتیلیگو برای نخستین بار در کشور، تاسیس نخستین بانک عمومی خون بند ناف، تولد اولین بزغاله تراریخته حاوی ژن تولید کننده فاکتور ۹ انعقادی خون انسان و تولد اولین بزغاله تراریخته حاوی ژن Tissue Plasminogen Activator (tPA) انسانی است.

 علم و تحقیق، رمز واقعی و کلید قطعی پیشرفت و رسیدن کشور به نقطه‌ مطلوب

رهبر انقلاب اسلامی در پایان دیدار دو ساعت و نیمه خود از رویان طی سخنانی در جمع مسوولان، دانشمندان و محققان پژوهشگاه با اشاره به حرکت علمی مبارکی که در چند سال اخیر در کشور آغاز شده و در میان اهل علم گسترش یافته است، خاطرنشان کردند: هدف از حضور در پژوهشکده رویان اقدامی نمادین به منظور تجلیل از حرکت علمی عظیم و گسترده جاری در کشور و قدردانی از همه محققان و دانشمندان، به ویژه محققان پژوهشکده رویان و جهاد دانشگاهی است.

ایشان پژوهشکده رویان را مرکزی موفق و نتیجه‌ای درخشان از ترکیب «علم، ایمان و تلاش» دانستند و با گرامیداشت یاد و خاطره مرحوم دکتر سعید کاظمی آشتیانی افزودند: این مرحوم، با ایمان، تلاش پیگیر و خستگی‌ناپذیر و مدیریت موفق خود توانست موسسه‌ای علمی به وجود آورد که در بافت آن، «تحقیق علمی جدی همراه با ایمان و تقوا» مورد توجه کامل قرار گرفته است.

حضرت آیت‌الله خامنه‌ای تاکید کردند: پژوهشکده رویان زمینه‌ها و قابلیت‌های فراوانی برای پیشرفت بیشتر دارد و این مرکز در واقع سلول بنیادی حرکت علمی کشور است؛ همان گونه که هر دانشمند و محقق معتقد به ترکیب علم و ایمان نیز چنین ظرفیتی را دارد. رهبر انقلاب اسلامی، جهاد دانشگاهی را مولود انقلاب اسلامی و جزو معدود رویش‌های اصلی انقلاب دانستند و با اشاره به ترکیب جهاد و دانشگاه در نام این مرکز تاکید کردند: جهاد دانشگاهی یعنی جهاد و مبارزه هدفمند، هوشمندانه، عاقلانه و دشمن‌شکن در مسیر آرمانها، آن هم در برترین و والاترین سطوح یعنی علم و دانشگاه.

ایشان خاطرنشان کردند: جهاد دانشگاهی از ابتدا بر اساس دین و تقوا شکل گرفت و باید هویت جهادی و ایمانی و انقلابی آن همچنان حفظ و تقویت شود. رهبر انقلاب اسلامی علم و تحقیق را رمز واقعی و کلید قطعی پیشرفت و رسیدن کشور به نقطه مطلوب خواندند و افزودند: فراگیری علوم و دانسته‌های دیگر کشورها و ملت‌ها، مقدمه حرکت در عرصه بسیار وسیع علم و تحقیق است و به هیچ وجه نباید در این حد متوقف شد. حضرت آیت‌الله خامنه‌ای با انتقاد از نظام سلطه حاکم بر جهان افزودند: جایگاه و نقش کشورها و ملتها در نظام بین‌الملل باید بر اساس استعداد و ظرفیت علمی آنها باشد ، اما در وضع کنونی ، به علت تلاش برخی قدرتها برای انحصاری‌کردن علم‌ و نیز زورگویی مستکبران ، جهان به دو بخش پیشرفته و عقب مانده و سلطه‌گر و سلطه‌پذیر تقسیم شده است که این وضع باید تغییر یابد.

رهبر انقلاب اسلامی، مهم‌ترین عامل را در تغییر نظام سلطه حاکم بر جهان ، حرکت و تلاش علمی ملت ها دانستند و افزودند: در این مسیر ، ملت ایران می‌تواند با توجه به تاریخ، فرهنگ و سابقه علمی خود و استعداد درخشانش، نقش ویژه‌ای ایفا کند. ایشان کمک به مراکز و «طرح‌های علمی، تحقیقاتی و فناوری» را وظیفه دولت و دستگاه‌های مسوول بر شمردند و افزودند: باید میل و اشتیاق به تحقیق و پژوهش در محیط های علمی، موج بزند که البته تحقق این مهم با توصیه و دستور ممکن نیست، بلکه تدبیر و کمک وزارتخانه‌های مربوط ، بخش‌های مسوول در برنامه‌ریزی فرهنگی کشور و تلاش صاحبان فکر و اندیشه را می‌طلبد.

حضرت آیت‌الله خامنه‌ای با تاکید بر توام بودن علم و دین افزودند: علم جدا از دین همان‌گونه که در رفتار برخی کشورها آشکار است، در نهایت به ساخت جنگ افزارهایی مانند بمب اتم و به وسیله‌ای برای زور گویی تبدیل می‌شود؛ اما با علم توام با دین و «تلاش علمی برای خدا و در راه خدا» می‌توان به توفیقات پایداری دست یافت که دستاوردهای جهاد دانشگاهی نمونه‌ای از آن است.

ایشان در پایان بار دیگر از همه دانشمندان و محققانی که در هر نقطه از کشور برای پیشرفت و توسعه علمی، جهاد و تلاش می‌کنند، قدردانی کردند.

پیامهای بازدید رهبر انقلاب از رویان

رهبر معظم انقلاب با این دیدار نشان دادند بیش از گذشته نگران سرنوشت فناوری های نو و توسعه علمی کشور هستند و  با ادبیاتی صریح و کم سابقه خطاب به رئیس محترم جمهور، وزرای علوم و بهداشت و روسای دانشگاهها فرمودند:

“این همه راجع به علم و تولید علم و تحقیقات و این مسائل حرف میزنیم، آن وقت بودجه‏ تحقیقات کشور، اعتباراتش داده نشود، کم بشود، بی ‏اعتنایی بشود؛ این نمی‏شود. خوب، حالا ما یقه‏ی چه کسی را بگیریم؟ اگر به آقای رئیس‏ جمهور بگوییم، میگوید در دولت مطرح کنند.”

مروری بر ملاقاتهای  رهبر معظم انقلاب با پژوهشگران، روسای دانشگاهها و مراکز پژوهشی کشور به همراه دو وزیر، ملاقات خصوصی با اعضای ستاد ویژه توسعه نانوتکنولوژی کشور، پیگیری های ویژه معظم له در مورد بنیاد نخبگان و مشکلات صندوق حمایت از پژوهشگران و بالاخره بازدید ایشان از پژوهشکده رویان حکایت از دغدغه او برای توسعه فناوری و به ویژه فناوری های نو در کشور دارد. پیام‌های این بازدید مهم حداقل به شرح زیر است: با وجود گستره مخالفت های جهانی با فناوری های یاد شده و تشدید مخالفین دانایی ستیز داخلی، سیاست کلی کشور حمایت از فناوری های نو نظیر استفاده از سلولهای بنیادی، شبیه سازی حیوان، بیوتکنولوژی مدرن و مهندسی ژنتیک و محصولات تراریخته است. رهبر معظم انقلاب در این بازدید می فرمایند:

“آمدن من به این مرکز در واقع یک حرکت نمادین است برای قدرشناسی از حرکت علمی عظیم و وسیعی که خوشبختانه در کشور ما شروع شده؛ اگرچه هنوز در آغاز راه است اینجا را انتخاب کردیم اولا به خاطر رویان”….

دستیابی به این فناوری ها از درجه ای از اهمیت برخوردارند که بالاترین مقام رسمی و معنوی کشور خود را ملزم به حمایت مستقیم از آن می بیند.

اگر ها و اما های ایجاد شده توسط قدرتهای بیگانه و برخی افراد در دستگاههای دولتی نباید مانع از توسعه تحقیقات و کاربردهای این فناوری ها شود.

پژوهشگران و تولید کنندگان باید با شجاعت و بدون واهمه از بازدارندگی ناشی از نگرش “احتیاطی” بتوانند به پژوهش و تولید بپردازند.

نتایج و یافته های پژوهشگران باید به کار گرفته شوند؛ این به کارگیری در برخی شرایط “تولید” یک محصول است و در شرایطی دیگر “ارائه خدمات”. در هر صورت نتیجه تحقیق باید “مورد استفاده” قرار گیرد و از پلمب، قفل و زنجیر بر فناوری و یافته های تحقیقاتی باید جدا پرهیز شود.

رهبری معظم عزم خود را برای پیشبرد علوم و فنون نو جزم کرده‌اند و پژوهشگران این حوزه ها زیر چتر حمایت های معنوی معظم له قرار دارند.

در سایه دریافت همین پیامها و تلاش “جهادگرانه” پژوهشگران و مدیران رویان در گذشته و حال بوده است که آوازه رویان در جهان گسترش یافته و دستاوردهای آن استنادی برای توسعه علمی کشور از دید دنیای علمی قرار گرفته است رهبر انقلاب نیز می فرمایند:

“مؤسسه‏ رویان، یک مؤسسه‏ موفق و یک نمونه‏ی کامل و چشمگیر از آن چیزی بود و هست که انسان آرزویش را دارد. علت اینکه من به مرحوم سعید کاظمی اینقدر علاقه داشتم و الان هم در دلم و در ذهنم برای آن جوان عزیز، ارزش و جایگاه قائلم، همین است… رویان هم با کمک او و بقیه‏ی همکارانی که در رویان از اول مشغول بوده‏اند، اینجوری بارآمد؛ اینجوری رشد کرد؛ اینجوری رویید”

این پیام ها را پژوهشگران و انجمن های علمی ذیربط کشور دریافته اند و با گوش جان پذیرفته و در راه تحقق آنها خواهند کوشید. پژوهشگران ژنتیک و بیوتکنولوژی کشور عزم خود را جزم کرده اند تا در فتح قله های رفیع پیشرفت علمی کشور سهمی در خور داشته باشند. اما آیا برخی از مسئولین در سازمان حفاظت محیط زیست و … نیز پیامهای رهبری را آنگونه که باید دریافته اند؟

منبع: الف