بازدید تاریخی رهبر معظم انقلاب از پژوهشگاه رویان نماد حمایت از فناوری های زیستی
ده سال پیش در 25 تیرماه 1386 پژوهشگاه رویان به عنوان یکی از مراکز تحقیقاتی پیشتاز کشور در حوزه بیوتکنولوژی و سلولهای بنیادی میزبان رهبر معظم انقلاب اسلامی بود. ايشان در این بازدید از آزمايشگاه‌هاي سلولهاي بنيادي از جمله رده‌ها، تمايز، ترانس ژن (تراريخته)، تعيين نقشه پروتئين (پروتئوميكس) و زيست شناسي مولكولي، آزمايشگاه پيوند و بخش جنين‌شناسي تجربي ديدن کرده و در هر يك از اين قسمت‌ها، دانشمندان، متخصصان و محققان توضيحات لازم را بيان كردند. اين بازديد با وجود انعكاس رسانه اي نسبتا خوب، آنطور كه بايد و شايد مورد تجزيه و تحليل نويسندگان و كارشناسان قرار نگرفت و به طور ويژه مسوولان پژوهشي و پژوهشگران علي‌الخصوص در حوزه زيستي اغلب به نشاط روحي ناشي از بازديد رهبر گرانقدر انقلاب از يك واحد پژوهشي بسنده كردند.
اما برای بسیاری از دانشمندان پیش رو در حوزه مهندسی ژنتیک کشاورزی که سالها برای توسعه فناوری های نوین زیستی در کشور تلاش کرده و در این راه مرارت‌ها و دشواری های فراوانی را به جان خریده اند این دیدار فراتر از بازدیدی ساده با هدف آشنایی با فعالیتهای رویان و عنایت به محققان این پژوهشگاه است و باید گفت این دیدار تاریخی بازدیدی معنادار و نمادین برای حمایت از توسعه علم و فناوری خصوصا فناوری های زیستی است که معظم له صراحتا بر توجه ویژه به آن به عنوان رشته‌ای مهم تاکید کرده اند.
پژوهشگاه رویان از جمله معدود مراکز تحقیقاتی ایران است که به دلیل پژوهش های بنیادی در مرزهای دانش و دستاوردهایی چون دستیابی به توان تولید سلولهای بنیادی جنینی انسان پس از ۸، ۹ کشور پیشرفته و تولید نخستین حیوانات شبیه سازی شده در منطقه و برگزاری کنفرانس و جشنواره معتبر بین‌المللی در حوزه پزشکی تولیدمثل و سلولهای بنیادی همواره مورد توجه مجامع علمی و رسانه های خارجی بوده و به موازات این موفقیتهای علمی در بعد کاربردی و ارائه خدمت به بیماران هم تحولی جدی در زمینه درمان ناباروری در کشور ایجاد کرده و هزاران خانواده ایرانی مستقیما از نتایج تحقیقات و خدمات آن بهره مند شده اند.
پژوهشگاه رویان فعالیتهای پژوهشی و آموزشی و درمانی خود را در قالب سه پژوهشكده و دو مرکز خدمات تخصصی (مرکز درمان ناباروری و مرکز سلول درمانی) با راهبرد از علم تا کاربرد انجام می‌دهد.
پژوهشکده زیست شناسی و فناوری سلولهای بنیادی رویان در زمینه طب پیوند با شناخت مبانی پایه زیست شناسی سلولهای بنیادی، توسعه تحقیقات ترجمانی سلولهای بنیادی روی حیوانات آزمایشگاهی و انجام کارآزمایی‌های بالینی فعالیت دارد. این پژوهشکده شامل گروه‌های پژوهشی سلول هاي بنيادي و زيست شناسي تكويني، فناوري نانو و زيست مواد، زيست پزشكي ترميمي و سلول درماني، زيست شناسي سامانه هاي مولكولي است.
پژوهشکده زیست شناسی و طب تولید مثل رویان در زمینه افزایش میزان باروری، سلامت جنین و بهبود سلامت جامعه از طریق تحقیق و درمان ناباروری در حوزه‌های مختلف تولید مثل فعالیت دارد. این پژوهشکده شامل گروه‌های پژوهشی ژنتيك توليد مثل، جنين شناسي، اپيدميولوژي و سلامت باروري، اندوكرينولوژي و ناباروري زنان، آندرولوژي، تصويربرداري توليد مثل است.
پژوهشکده زیست فناوری رویان در اصفهان هم بر تولید دام و محصولات وابسته مرتبط با زیست فناوری آن دارد. پژوهشکده شامل گروه‌های پژوهشی مهندسي ژنتيك، زيست شناسي سلول جنسي و گروه زيست فناوري است.
پژوهشگاه رویان در زمینه خدمات درمان ناباروری، سلولهای بنیادی و زیست‌فناوری موفقیتهای زیادی را به نام خود ثبت کرده است که از جمله آنها تولد اولين كودك حاصل از روش باروری آزمایشگاهی IVF در تهران، تولد اولین كودك حاصل از روش ميكرواينجكشن (ICSI) در کشور، تولد اولين كودك حاصل از روش تشخیص ژنتیکی قبل از لانه‌گزینی جنین (PGD) در ايران، استفاده از سلولهای بنیادی برای ترمیم ضایعات قلبی ناشی از سکته برای نخستین بار در کشور، استفاده از سلولهای بنیادی برای ترمیم ضایعات قرنیه چشم برای نخستین بار در کشور، تاسیس نخستین بانک خصوصی خون بند ناف نوزادان، تولید نخستین حیوان شبیه سازی شده خاورمیانه (رویانا)، تولد دو گوساله و سه بزغاله شبیه سازی شده، تولید سلولهای بنیادی پرتوان القایی انسانی (iPS)، استفاده از سلول‌درمانی برای بهبود و درمان بیماران ویتیلیگو برای نخستین بار در کشور، تاسیس نخستین بانک عمومی خون بند ناف، تولد اولین بزغاله تراریخته حاوی ژن تولید کننده فاکتور ۹ انعقادی خون انسان و تولد اولین بزغاله تراریخته حاوی ژن Tissue Plasminogen Activator (tPA) انسانی است.
علم و تحقیق، رمز واقعی و کلید قطعی پیشرفت و رسیدن کشور به نقطه مطلوب
رهبر انقلاب اسلامي در پایان دیدار دو ساعت و نیمه خود از رویان طی سخنانی در جمع مسوولان، دانشمندان و محققان پژوهشگاه با اشاره به حركت علمي مباركي كه در چند سال اخير در كشور آغاز شده و در ميان اهل علم گسترش يافته است، خاطرنشان كردند: هدف از حضور در پژوهشكده رويان اقدامي نمادين به منظور تجليل از حركت علمي عظيم و گسترده جاري در كشور و قدرداني از همه محققان و دانشمندان، به ويژه محققان پژوهشكده رويان و جهاد دانشگاهي است.
ايشان پژوهشكده رويان را مركزي موفق و نتيجه‌اي درخشان از تركيب «علم، ايمان و تلاش» دانستند و با گراميداشت ياد و خاطره مرحوم دكتر سعيد كاظمي آشتياني افزودند: اين مرحوم، با ايمان، تلاش پيگير و خستگي‌ناپذير و مديريت موفق خود توانست موسسه‌اي علمي به وجود آورد كه در بافت آن، «تحقيق علمي جدي همراه با ايمان و تقوا» مورد توجه كامل قرار گرفته است.
حضرت آيت‌الله خامنه‌اي تاكيد كردند: پژوهشكده رويان زمينه‌ها و قابليت‌هاي فراواني براي پيشرفت بيشتر دارد و اين مركز در واقع سلول بنيادي حركت علمي كشور است؛ همان گونه كه هر دانشمند و محقق معتقد به تركيب علم و ايمان نيز چنين ظرفيتي را دارد. رهبر انقلاب اسلامي، جهاد دانشگاهي را مولود انقلاب اسلامي و جزو معدود رويش‌هاي اصلي انقلاب دانستند و با اشاره به تركيب جهاد و دانشگاه در نام اين مركز تاكيد كردند: جهاد دانشگاهي يعني جهاد و مبارزه هدفمند، هوشمندانه، عاقلانه و دشمن‌شكن در مسير آرمانها، آن هم در برترين و والاترين سطوح يعني علم و دانشگاه.
ايشان خاطرنشان كردند: جهاد دانشگاهي از ابتدا بر اساس دين و تقوا شكل گرفت و بايد هويت جهادي و ايماني و انقلابي آن همچنان حفظ و تقويت شود. رهبر انقلاب اسلامي علم و تحقيق را رمز واقعي و كليد قطعي پيشرفت و رسيدن كشور به نقطه مطلوب خواندند و افزودند: فراگيري علوم و دانسته‌هاي ديگر كشورها و ملتها، مقدمه حركت در عرصه بسيار وسيع علم و تحقيق است و به هيچ وجه نبايد در اين حد متوقف شد. حضرت آيت‌الله خامنه‌اي با انتقاد از نظام سلطه حاكم بر جهان افزودند: جايگاه و نقش كشورها و ملتها در نظام بين‌الملل بايد بر اساس استعداد و ظرفيت علمي آنها باشد ، اما در وضع كنوني ، به علت تلاش برخي قدرتها براي انحصاري‌كردن علم و نيز زورگويي مستكبران ، جهان به دو بخش پيشرفته و عقب مانده و سلطه‌گر و سلطه‌پذير تقسيم شده است كه اين وضع بايد تغيير يابد.
رهبر انقلاب اسلامي، مهم‌ترين عامل را در تغيير نظام سلطه حاكم بر جهان ، حركت و تلاش علمي ملت ها دانستند و افزودند: در اين مسير ، ملت ايران مي‌تواند با توجه به تاريخ، فرهنگ و سابقه علمي خود و استعداد درخشانش، نقش ويژه‌اي ايفا كند. ايشان كمك به مراكز و «طرح‌هاي علمي، تحقيقاتي و فناوري» را وظيفه دولت و دستگاههاي مسوول بر شمردند و افزودند: بايد ميل و اشتياق به تحقيق و پژوهش در محيط هاي علمي، موج بزند كه البته تحقق اين مهم با توصيه و دستور ممكن نيست، بلكه تدبير و كمك وزارتخانه‌هاي مربوط ، بخش‌هاي مسوول در برنامه‌ريزي فرهنگي كشور و تلاش صاحبان فكر و انديشه را مي‌طلبد.
حضرت آيت‌الله خامنه‌اي با تاكيد بر توام بودن علم و دين افزودند: علم جدا از دين همان‌گونه كه در رفتار برخي كشورها آشكار است، در نهايت به ساخت جنگ افزارهايي مانند بمب اتم و به وسيله‌اي براي زور گويي تبديل مي‌شود؛ اما با علم توام با دين و «تلاش علمي براي خدا و در راه خدا» مي‌توان به توفيقات پايداري دست يافت كه دستاوردهاي جهاد دانشگاهي نمونه‌اي از آن است.
ايشان در پايان بار ديگر از همه دانشمندان و محققاني كه در هر نقطه از كشور براي پيشرفت و توسعه علمي، جهاد و تلاش مي‌كنند، قدرداني كردند.
پيامهاي بازديد رهبر انقلاب از رويان
رهبر معظم انقلاب با این دیدار نشان دادند بيش از گذشته نگران سرنوشت فناوري هاي نو و توسعه علمي كشور هستند و با ادبياتي صريح و كم سابقه خطاب به رئيس محترم جمهور، وزراي علوم و بهداشت و روساي دانشگاهها فرمودند:
“اين همه راجع به علم و توليد علم و تحقيقات و اين مسائل حرف ميزنيم، آن وقت بودجه تحقيقات كشور، اعتباراتش داده نشود، كم بشود، بي اعتنايي بشود؛ اين نميشود. خوب، حالا ما يقهي چه كسي را بگيريم؟ اگر به آقاي رئيس جمهور بگوييم، ميگويد در دولت مطرح كنند.”
مروري بر ملاقاتهاي رهبر معظم انقلاب با پژوهشگران، روساي دانشگاهها و مراكز پژوهشي كشور به همراه دو وزير، ملاقات خصوصي با اعضاي ستاد ويژه توسعه نانوتكنولوژي كشور، پيگيري هاي ويژه معظم له در مورد بنياد نخبگان و مشكلات صندوق حمايت از پژوهشگران و بالاخره بازديد ايشان از پژوهشكده رويان حكايت از دغدغه او براي توسعه فناوري و به ويژه فناوري هاي نو در كشور دارد. پيامهاي اين بازديد مهم حداقل به شرح زير است: با وجود گستره مخالفت هاي جهاني با فناوري هاي ياد شده و تشديد مخالفين دانايي ستيز داخلي، سياست كلي كشور حمايت از فناوري هاي نو نظير استفاده از سلولهاي بنيادي، شبيه سازي حيوان، بيوتكنولوژي مدرن و مهندسي ژنتيك و محصولات تراريخته است. رهبر معظم انقلاب در اين بازديد مي فرمايند:
“آمدن من به اين مركز در واقع يك حركت نمادين است براي قدرشناسي از حركت علمي عظيم و وسيعي كه خوشبختانه در كشور ما شروع شده؛ اگرچه هنوز در آغاز راه است اينجا را انتخاب كرديم اولا به خاطر رويان”….
دستيابي به اين فناوري ها از درجه اي از اهميت برخوردارند كه بالاترين مقام رسمي و معنوي كشور خود را ملزم به حمايت مستقيم از آن مي بيند.
اگر ها و اما هاي ايجاد شده توسط قدرتهاي بيگانه و برخي افراد در دستگاههاي دولتي نبايد مانع از توسعه تحقيقات و كاربردهاي اين فناوري ها شود.
پژوهشگران و توليد كنندگان بايد با شجاعت و بدون واهمه از بازدارندگي ناشي از نگرش “احتياطي” بتوانند به پژوهش و توليد بپردازند.
نتايج و يافته هاي پژوهشگران بايد به كار گرفته شوند؛ اين به كارگيري در برخي شرايط “توليد” يك محصول است و در شرايطي ديگر “ارائه خدمات”. در هر صورت نتيجه تحقيق بايد “مورد استفاده” قرار گيرد و از پلمب، قفل و زنجير بر فناوري و يافته هاي تحقيقاتي بايد جدا پرهيز شود.
رهبري معظم عزم خود را براي پيشبرد علوم و فنون نو جزم كرده‌اند و پژوهشگران اين حوزه ها زير چتر حمايت هاي معنوي معظم له قرار دارند.
در سايه دريافت همين پيامها و تلاش “جهادگرانه” پژوهشگران و مديران رويان در گذشته و حال بوده است كه آوازه رويان در جهان گسترش يافته و دستاوردهاي آن استنادي براي توسعه علمي كشور از ديد دنياي علمي قرار گرفته است رهبر انقلاب نيز مي فرمايند:
“مؤسسه رويان، يك مؤسسه موفق و يك نمونهي كامل و چشمگير از آن چيزي بود و هست كه انسان آرزويش را دارد. علت اينكه من به مرحوم سعيد كاظمي اينقدر علاقه داشتم و الان هم در دلم و در ذهنم براي آن جوان عزيز، ارزش و جايگاه قائلم، همين است… رويان هم با كمك او و بقيهي همكاراني كه در رويان از اول مشغول بودهاند، اينجوري بارآمد؛ اينجوري رشد كرد؛ اينجوري رویيد”
اين پيام ها را پژوهشگران و انجمن هاي علمي ذيربط كشور دريافته اند و با گوش جان پذيرفته و در راه تحقق آنها خواهند كوشيد. پژوهشگران ژنتيك و بيوتكنولوژي كشور عزم خود را جزم كرده اند تا در فتح قله هاي رفيع پيشرفت علمي كشور سهمي در خور داشته باشند. اما آيا برخي از مسئولين در سازمان حفاظت محيط زيست و … نيز پيامهاي رهبري را آنگونه كه باید دريافته اند؟
منبع: الف