احراز سلامت برنج تراریخته ایرانی

دکتر کلانتری با اعلام تایید مجدد سلامت برنج تراریخته ایرانی طی پژوهش جدیدی که در مرکز تحقیقات سلامت و ایمنی غذای دانشگاه علوم پزشکی یزد انجام شده آب پاکی را روی دست جریان هدایت شده ضد فناوری مهندسی ژنتیک کشاورزی ریخت.

غوغاسالارانی که با تابلوی مخالفت با محصولات تراریخته به میدان آمده اند تا همسو با جریانات مشکوک خارجی مانع از توسعه این فناوری در کشور شوند اخیرا با نزدیک شدن به زمان آغاز کشت محصولات تراریخته بار دیگر  موجی از دروغ و هراس افکنی را در رسانه هایی خاص کلید زده اند تا به زعم خود با جار و جنجال و جنگ روانی در مقابل برنامه دولت در استفاده از فناوری های نوین در بخش کشاورزی که می تواند برگ زرین دیگری در دفتر افتخارات دولت باشد سنگ اندازی کنند.

در شرایطی که انتظار می رفت این پژوهش مستند که در حیطه مسوولیت قانونی وزارت بهداشت در نظارت بر سلامت غذا  انجام شده خط بطلانی بر دروغ پردازی های مخالفان تولید ملی محصولات تراریخته و مهر پایانی بر بهانه گیری ها و جوسازی های آنها باشد اما جریان ضدفناوری که حیات خود را در تشویش اذهان عمومی و هراس افکنی می بیند این بار هم ترفند تازه ای دست و پا کردند تا باردیگر نشان دهند پشت پرده جریانی رسانه ای که با دامن زدن به مضحک ترین مطالب شبه علمی و توهم گونه علیه توسعه فناوری مهندسی کشاورزی در کشور سنگ اندازی می کند، فرماندهی هوشمندی وجود دارد که به خوبی از تکنیک های جنگ روانی و انحراف افکار عمومی آگاه است.

همزمانی اعلام نتایج فاز اول طرح «بررسی سلامت برنج تراریخته طارم مولایی با کارآزمایی مداخله ای روی مدل های حیوانی» با انتشار گزارشی با عنوان «ارزیابی ایمنی و سلامت تغذیه ای برنج تراریخته»که مروری بر تمام تحقیقات بین المللی منتشر شده در زمینه انواع برنج های تراریخته تولید شده در سراسر جهان است این فرصت را به جریان فناوری ستیز داد که با توجه به این که هم طرح کارآزمایی مداخله ای و هم گزارش مروری برنج تراریخته حاصل تلاش محققان مرکز تحقیقات سلامت و ایمنی غذای دانشگاه علوم پزشکی یزد است، با عدم انتشار خبر اجرای طرح مداخله ای و آزمایش های وسیع انجام شده روی برنج تراریخته طارم مولایی این گونه در رسانه های خود تبلیغ کردند که تایید سلامت برنج تراریخته ایرانی که دکتر کلانتری در نشستی خبری مطرح کرده و رییس دانشگاه علوم پزشکی یزد نیز آن را تایید کرده صرفا مبتنی بر مرور مقالات خارجی بوده که ارتباطی با برنج تراریخته ایرانی ندارند!

دکتر بهادر حاجی محمدی، فوق دکتری سم شناسی مواد غذایی و سرپرست مرکز تحقیقات سلامت و ایمنی غذای دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی یزد با ابراز تاسف از برخورد غیراخلاقی جریان رسانه ای مخالف فناوری تولید محصولات تراریخته در تحریف واقعیت و تکذیب انجام آزمایش بر روی برنج تراریخته ایرانی در این مرکز در تبیین چرایی انجام طرح بررسی سلامت برنج تراریخته طارم مولایی در مرکز گفت: دبیرخانه شورای عالی سلامت و امنیت غذایی تیرماه سال گذشته طی نامه ای، تدوین سیاست نامه سلامت مواد غذایی تراریخته را به این مرکز محول کرد. متعاقباً، جلسات هم اندیشی و تبادل نظر علمی در این خصوص با حضور برخی از اساتید، صاحبنظران و پژوهشگران مرتبط با این موضوع انجام شد تا با جمع بندی نظرات علمی آنان، گزارشی جامع و قرین به صحت در خصوص سلامت مواد غذایی تراریخته تدوین شود.

وی خاطرنشان کرد: در بین انواع مواد غذایی تراریخته مختلف، برنج پرمصرفترین وعده غذایی و قوت غالب سبد غذایی خانوار ایرانی را تشکیل می دهد. لذا، سنجش سلامت محصول برنج تراریخته در اولویت این تیم تخصصی قرار گرفت و به عنوان الگویی برای ارزیابی سلامت مواد غذایی تراریخته انتخاب شد.

بازرس انجمن علمی بهداشت و ایمنی مواد غذایی ایران تصریح کرد: در این طرح که مراحل مقدماتی آن از شهریورماه سال گذشته به طور جدی پیگیری شده و به تازگی فاز اول آن به پایان رسیده اثرات مصرف برنج تراریخته طارم مولایی مقاوم به آفات پروانه ای بر مدل حیوانی (رت) بررسی شده است. بدین منظور طی دوره ای 90 روزه، مجموعا 120 رت در سه گروه مختلف مورد ارزیابی قرار گرفتند. تعداد 20 رت ماده و 20 رت نر به عنوان گروه شاهد با برنج غیرتراریخته و به همین تعداد رت های ماده و نر به عنوان گروه آزمون با برنج تراریخته ایرانی و به همین تعداد نیز رت هایی با جیره غذایی بدون برنج تغذیه شده اند که بررسی دقیق تمامی نمونه ها در ابتدا، دوره های یک هفته ای و پایان طرح نشان داد مصرف برنج تراریخته هیچ گونه عوارض و اثر سوئی بر سلامت ندارد.

مدیر گروه بهداشت و ایمنی مواد غذایی دانشکده بهداشت دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی یزد تصریح کرد: در این تحقیق هر 120 رت به صورت هفتگی معاینه و شاخصهای مختلف از قبیل علائم پوستی، مخاطات، گوارشی، مدفوع، مو، علایم رفتاری و حرکتی، ویژگی های مورفولوژیک و مورفومتریک، تومورها، نرخ رشد، وزن هر یک از اندام ها، نرخ مرگ و میر احتمالی و برخی دیگر از شاخص های سنجش سلامت عمومی رت ها بررسی شده است. در پایان هم از رت ها نمونه برداری شد که طی بررسی های انجام شده در فاز اول تحقیق هیچ گونه عارضه یا مورد مشکوکی مشاهده نشد.

به گفته بازرس انجمن علمی بهداشت و ایمنی مواد غذایی ایران، بررسی های فاز دوم طرح نیز در مراحل نهایی بوده و نتایج آن در آینده نزدیک منتشر خواهد شد در فاز دوم طرح، روی نمونه های گرفته شده از رت ها به ویژه نمونه های خون که بازتاب دقیقتری از وضعیت سلامت بدن نشان می دهد، مطالعات مولکولی کاملتری انجام خواهد شد و به طور ویژه وجود احتمالی قطعات ژن تراریختگی در خون حیوانات بررسی می شود. البته این موضوع از نظر علمی بعید به نظر می رسد اما به هر حال در این تحقیق این مورد نیز آزمایش خواهد شد. در برخی از مطالعات خارجی به آزمایش ها و بررسی هایی که در فاز اول این طرح انجام شده بسنده شده ولی در این تحقیق ارزیابی تاثیرات برنج تراریخته به دقیق ترین و سختگیرانه ترین شکل ممکن بوده که در فاز دوم طرح محقق می شود.

شاخص های بیولوژیکی اصلی مورد بررسی در 43 عنوان مقاله در فاز اول این مطالعه، شامل سنجش سلامت عمومی،عملکرد تولیدمثلی و پتانسیل آلرژی زایی بود.با استناد به آنالیز جامع و تحلیل ادله موجود در این گزارش مروری، تاکنون هیچ شاهدی حاکی از وجود هرگونه مخاطره، سمیت و یا آثار نامطلوب ناشی از مصرف برنج تراریخته وجود نداشته است و در نتایج همه نویسندگان این مقالات به صراحت اعلام شد که برنج تراریخته به اندازه معادل سنتی آن ایمن است.

درطول دودهه اخیر،دانشمندان انواع مختلف برنج تراریخته را با اهداف مختلف گوناگونی تولید کرده اند. چین بزرگترین تولیدکننده انواع برنج تراریخته درسطح محدود بوده است. درسایرکشورهانظیرآمریکا، پاکستان، اسپانیا و هند در مقیاسهاي آزمایشی درمزارع کشاورزي کشت شده است. برنج تراریخته هنوزبه مرحله تولیدانبوه درسطح بین المللی نرسیده ودربازارتبادل بین المللی قرارندارد، ولی این تعداد مطالعه در مورد برنج تراریخته در سطح بین الملل نشان از اهمیت این محصول به عنوان یکی از مهمترین وعده غذایی برای اکثر مردم دنیا دارد. برنج دومین محصول کشاورزی پر تولید در جهان پس از ذرت است. این گیاه، قوت غالب بیش از 5/3 میلیارد نفر در جهان بوده که حدود نیمی از جمعیت کنونی جهان را تشکیل می دهد و در بیش از یکصد کشور دنیا مصرف می شود. حدود 21 درصد ازسرانه جهانی انرژي موردنیازجوامع انسانی ازبرنج تامین میشود که این ارقام درکشورهاي درحال توسعه مثل ایران بالاتراست. به تقریب 90 درصد از مقدار جهانی برنج در آسیا و عمدتا کشورچین تولیدشده وآمریکاي لاتین و آفریقا به ترتیب 8/3 و 8/2 درصد از کل حجم تولید برنج در دنیا را به خود اختصاص داده اند. بنا بر پیش بینی ها تا سال 2025 میلادی برنج به عنوان غذای اصلی حدود 10 میلیارد نفر از مردم دنیا خواهد بود و مستلزم تولید سالیانه 880 میلیون تن برنج است که از مقدار تولید جهانی برنج به مراتب بیشتر است. از سوی دیگر، بیش از 50% جمعیت در معرض گرسنگی و فقر غذایی در جهان در کشورهایی زندگی می کنند که کشت برنج در انجا رواج دارد و لذا افزایش راندمان تولید برنج در این مناطق ازاهمیت مضاعفی برخورداراست.

بدیهی است که تامین مقادیرکافی برنج موردنیازاین جمعیت درحال رشد درعصرحاضر،بااستفاده صرف ازروشهاي سنتی میسرنبوده وبکارگیري دانش وفناوري هاي نوین به منظورحل این نیازحیاتی اجتناب ناپذیراست. در حال حاضر زیست فناوری نوین همانند سایر فناوری های نو با یکسری گروه ها و جریان های موافق و مخالف همراه بوده است. در هیاهوی این موافقت ها و مخالفت ها بهتر است به دور از فضاهای جناحی و حب و بغض ها مزایا و دستاوردهای آن برای جامعه بشری در فضای کاملا علمی بررسی شود.البته بدیهی است بومی سازی این فناوری به عنوان یک فناوری پیشرو علاوه بر مزایای متعدد اقتصادی، علمی در راستای اقتصاد مقاومتی و نیز سیاست های جمعیتی ابلاغی می تواند تهدیدات مورد ادعای مخالفان را به حداقل برساند و از نفوذ احتمالی دشمنان جلوگیری نماید. بدیهی است استفاده از فناوری های روز و مجهز شدن به سلاح علم وفن در همه حوزه ها و از جمله حوزه فناوری زیستی مهم و ارزشمند و شایسته حمایت و سرمایه گذاری در سطح ملی است.در رسیدن به این اهداف لازم است اهالی رسانه که عهده دار روشنگری و آگاهی بخشی به مردم هستند در مقوله های مهمی از این دست، فارغ از جوسازی هایی که بدون مستندات و نتایج حاصل از پژوهش، به گمانه زنی می پردازند، مراکز علمی و پژوهشی را منبع کسب اطلاعات خویش قرار دهند.

دکتر الهام باقری راد – بیولوژیست

منبع: الف