امنیت غذایی در ایران پایدار نیست/چالش‌های تامین غذا و خشکسالی
کارشناسان در دومین نشست حقوق، اخلاق و ایمنی زیستی در دانشگاه تربیت مدرس تهران، بر آسیب پذیر بودن امنیت غذایی در کشور و لزوم ارائه راهکارهای علمی برای ایجاد امنیت غذایی تاکید کردند.
به گزارش مرکز اطلاعات بیوتکنولوژی ایران به نقل از مهر، در این نشست که در محل دانشگاه تربیت مدرس تهران برگزار شد، محمدرضا رسایی رئیس مرکز مطالعات و توسعه زیست‌فناوری، بهزاد قره‌یاضی رییس انجمن علمی ایمنی زیستی و علی هاتف سلمانیان، استاد بیوتکنولوژی در پنلی تخصصی به بررسی ابعاد محصولات حاصل از مهندسی ژنتیک و زیست‌فناوری یا همان محصولات تراریخته پرداختند.
در ابتدای این نشست جمشید رسایی با اشاره به اینکه هدف ما از این نشست‌ها صرفا آگاهی رسانی است، گفت: زیست‌فناوری در مقطع کنونی تبدیل به علمی شده است که پیشرفت بسیار سریعی دارد و به دلیل توانمندی بالا و تاثیرگذاری در حوزه‌های مختلف، آن را علم برتر قرن حاضر نامیده‌اند.
وی افزود: با وجود اینکه در زیست‌فناوری جزو کشورهای پیشرو هستیم، در حوزه کشاورزی و کمک‌هایی که زیست‌فناوری به کشاورزی می‌کند، اجازه پیشرفت به ما ندادند.
رئیس مرکز مطالعات و توسعه زیست‌فناوری در ادامه با اشاره به اینکه برخی انتقادات به محصولات زراعی زیست‌فناوری گفت: تا همین لحظه‌ای که ما باهم صحبت می‌کنیم ۱۸۵ میلیون هکتار از زمین‌های کشاورزی در تمام دنیا، زیر کشت محصولات زیست‌فناوری است و مردم جهان از جمله در همه کشورهای پیشرفته این محصولات را مصرف می‌کنند.
رسایی ادامه داد: در حوزه محصولاتی همچون پنبه استفاده از این فناوری باعث شده است که اقتصاد و کشاورزی در برخی کشورها متحول شود که نمونه روشن آن مربوط به هند می‌شود. پیش از کشت پنبه تراریخته مقاوم به آفت به واردات پنبه وابسته بود ولی با این انتخاب در طول یک دهه به تولید کننده و صادر کننده اول پنبه جهان تبدیل شد. علاوه بر آثار اقتصادی باید آثار حذف مصرف سم در کشت این نوع پنبه را بر محیط زیست و سلامت کشاورز و مصرف‌کننده در نظر گرفت. این شرایط را با وضعیت صنعت نساجی ایران مقایسه کنید که به دلایل مختلفی از جمله طغیان آفت زمین گیر شده است.
امنیت غذایی در ایران پایدار نیست
در ادامه بهزاد قره یاضی، رئیس انجمن علمی ایمنی زیستی با اشاره به چالش‌های امنیت غذایی کشور به دلیل تغییرات اقلیمی، کمبود آب، روند جهانی خشکسالی و افزایش فزاینده جمعیت اظهار داشت: اگر دسترسی به غذای کافی و مغذی را امنیت غذایی بدانیم در حال حاضر در ایران امنیت غذایی داریم ولی این امنیت به طور فزاینده‌ای وابسته به بیگانگان است و پایدار نیست. کشورمان سالانه ۱۲ میلیارد دلار محصولات غذایی به کشور وارد می شود در حالی که سال ۸۴ وابستگی غذایی کشور ۲.۴ میلیارد دلار بوده است. هم‌اکنون بیش از نیمی از کالری مصرفی کشور از محل واردات تامین می شود و ۸۵ درصد علوفه و خوراک دام کشور وارداتی است.
قره یاضی با بیان این که سه تا پنج میلیارد دلار از واردات غذایی کشور در ۱۰ سال اخیر تراریخته بوده است، اظهار داشت: علی رغم پیشرفت های خوبی که در تولید علم از جمله در زمینه آگرونومی داشته ایم جای تاسف است که به دلیل کم توجهی به فناوری های نوین در شرایطی قرار گرفته ایم که امنیت غذایی کشور متکی به واردات است.
وی در ادامه با اشاره به نقش مهندسی ژنتیک به عنوان یکی از روش های مدرن اصلاح نباتات در افزایش عملکرد محصولات کشاورزی و کمک به تامین امنیت غذایی گفت: فرایندهای مهندسی ژنتیک با الهام از طبیعت بوده و هر کاری که در مهندسی ژنتیک می کنیم طبیعت قبل از ما انجام داده است.
قره یاضی با اشاره به برخی اظهارنظرها در خصوص ممنوعیت محصولات تراریخته در اروپا گفت: سالانه تنها ۳۳ میلیون تن سویای تراریخته با مجوز رسمی وارد اتحادیه اروپا می‌شود و جالب است که معدود کشورهایی مثل ترکیه که ادعای عدم مصرف تراریخته در مورد آنها مطرح می‌شود سویای خود را از کشورهایی مثل برزیل، آمریکا و آرژانتین تامین می‌کنند که تقریبا هیچ سویای غیرتراریخته ندارند.
خشکسالی در ایران و چالش تامین غذا
در ادامه این نشست، دکتر علی هاتف سلمانیان، استاد بیوتکنولوژی با اشاره به اینکه وضعیت بد اکوسیستم باعث شده کشاورزی در ایران به چالش بزرگی بر خورد کند، گفت: اگر تلاشی صورت نگیرد در آینده توانایی تامین غذای خود از طریق کشاورزی را نخواهیم داشت.
وی در ادامه با انتقاد از بحث‌های غیر علمی درباره کمک مهندسی ژنتیک گفت: در مورد مباحثی که درباره محصولات مهندسی ژنتیک در رسانه‌ها مطرح می‌شود این سؤال مطرح است که چه کسی در مورد این محصولات تصمیم می‌گیرد؟ بر خلاف آنچه یک جریان خاص دنبال می‌کند تصمیم‌گیری باید در محیط‌های علمی صورت بگیرد.
وی افزود: صحبت از تامین غذای بشر و جامعه فردای ایران باید با درک واقعیت‌های موجود باشد. امروز نیمه آذر ماه است و آخرین بارانی که در تهران آمد چه زمانی بود؟ شاید ۸ ماه گذشته. جمعیت جهان رو به افزایش است و شرایط اقلیمی بدتر می‌شود. به همین دلیل آینده جهان به سمت کاهش بالای منابع غذایی می‌رود.
سلمانیان ادامه داد: در ایران نیز اوضاع به شکلی است که براساس اظهار نظرهای رسمی ایران در سال ۲۰۲۵ از کشوری نیمه خشک به کشوری خشک تبدیل می‌شود. جهان در حال حاضر رو به گرمایش و کاهش شدید منابع آبی است و ایران در این بین نه تنها مستثنی نیست بلکه یکی از مهم‌ترین کشورهایی است که شاهد تغیر اقلیم خود است.
این استاد بیوتکنولوژی با بیان اینکه بخش زیادی از جمعیت روستایی کشور که قبلا مشغول کشاورزی و مولد بودند، مهاجرت کرده‌اند گفت: وقتی نیروی انسانی کافی برای کشاورزی در ایران وجود ندارد چگونه می‌توانیم غذای خود را از طریق کشاورزی تامین کنیم؟