تنوع زیستی

متن شبهه

گفته شده کشت محصولات تراریخته به کاهش تنوع زیستی منجر می‌شود.

تبیین شبهه

ادعای کاهش تنوع زیستی گاه بدون تبیین درستی از چگونگی آن بیان می‌شود و گاه تأثیر گذاری کشت تراریخته بر نظام تک کشتی به عنوان علت بیان می‌شود. برخی ادعا کرده‌اند بهره‌مندی کشور از فناوری بومی مهندسی ژنتیک در تولید محصولات تراریخته «منجر به تک کشتی شدن می شوند و به دنبال آن تنوع زیستی کاهش خواهد یافت و یا از بین خواهد رفت. در نتیجه تک کشتی شدن علاوه بر تاثیر بر تنوع زیستی ممکن است در شیوع یا اپیدمی یک بیماری خاص کمک کند.»

پاسخ شبهه

تک‌کشتی در کشاورزی در مورد تمام محصولات کشاورزی مطرح است و برای جلوگیری از آن راه‌حل‌های مختلفی اتخاذ می‌شود چه محصول تراریخته باشد و یا محصول غیر تراریخته باشد. اگرچه گفته می‌شود به دلیل اینکه برخی محصولات پر مصرف مانند سویا به صورت صنعتی و عمده کشت می‌شوند این امر درباره آنها بیشتر صدق می‌کند. اما در صورتی که سویای جهان صرفا از طریق سویای غیر تراریخته نیز تامین می‌شد دقیقا همین شرایط درباره آن صادق بود.

تک‌کشتی به شرایطی گفته می‌شود که گیاه زراعی واحد در زمین زراعی وسیع به صورت ممتد و پیاپی كشت شود (Finckh & Wolfe, 1998, p. 233). این امر موجب افزایش آسیب پذیری محصول به آفات، ایجاد مقاومت در آفات، افزایش مصرف سم و کود، فرسایش خاک و کاهش تنوع زیستی می‌شود. مدیریت آثار جانبی نظام تک‌کشتی امری پیچیده و دشوار است. راه حل اصلی کاهش آثار نظام تک‌کشتی آیش و تناوب زراعی است اما اجرای این راه‌حل در بسیاری موارد ممکن نیست (Ibid, p. 234).

در هر صورت این معضل متعلق به شیوه کشاورزی صنعتی است که برای رفع نیاز جمعیت کنونی بشر اتخاذ شده است و نمی‌توان بی‌مهابا درباره آن سخن گفت. ممکن است با افزایش بازدهی برخی محصولات تراریخته کشاورزان بیشتری به کشت آن محصول مشخص روی بیاورند و تک‌کشتی درباره آن افزایش یابد. اما این امر به خود فناوری تراریخته مرتبط نیست و نظام کشاورزی صنعتی باید چاره‌ای برای آن بیاندیشد. البته مطالعات معتبری وجود دارد که نشان می‌دهد کشت محصولات تراریخته حتی به افزایش تنوع زیستی منجر شده است. برای مثال در سال 1995 تا سال 2000 که 72 درصد از اراضی کشت پنبه را پنبه تراریخته تشکیل می‎داد به جای کاهش تنوع، افزایش تنوع زیستی مشاهده شد و 28 درصد کاهش یکنواختی پنبه گزارش شد (Ammann, 2005). همچنین بررسی تغییرات تنوع زیستی از سال 2000 تا 2005 نشان می‌دهد مناطقی مانند امریکای شمالی، چین و هند که جزء تولیدکنندگان عمده محصولات تراریخته هستند، بیشترین افزایش تنوع زیستی را شاهد بوده‌اند (Ibid).

همچنین بررسی تغییرات تنوع زیستی محصولات زراعی در قرن بیستم بر اساس متاآنالیز انجام شده میان 20 مطالعه معتبر در این باره نشان می‌دهد این تغییرات در دهه‌های مختلف متفاوت بوده و با آغاز تولید تجاری و کشت محصولات تراریخته در دهه 1990 نه تنها کاهشی مشاهده نشده است بلکه شاهد افزایش تنوع زیستی هستیم (Ammann, 2012).

بسیاری از عوامل مؤثر بر کاهش تنوع زیستی به طور مستقیم یا غیر مستقیم به صنعت کشاورزی و نیاز بشر برای تولید غذای بیشتر در سطح محدود زمین‌های زراعی موجود مرتبط است. امنیت غذایی و تامین غذا همواره اولویت اول بشر و کشورها بوده است و در کنار آن تلاش شده فعالیت‌های کشاورزی کمترین اثر منفی را بر تنوع زیستی داشته باشد. اقدامات و فناوری‌هایی که بهره‌وری را در سطح موجود از زمین‌های قابل کشت افزایش می‌دهد، از راه‌های کاهش آثار منفی کشاورزی بر تنوع زیستی است. حتی یک مطالعه در منابع معتبر و گزارش مراجع رسمی ملی و بین‌المللی وجود ندارد که بر کاهش تنوع زیستی در اثر بهره‌مندی از فناوری تراریخته دلالت داشته باشد در حالی که روش‌های متداول کشاورزی قطعا اثر منفی بر تنوع زیستی دارند. به عکس، کشت برخی انواع محصولات تراریخته که مقاوم به علف کش هستند امکان کشت بدون خاک ورزی را فراهم می‌کند (see Brookes, 2017a; Marra, 2004). خاک‌ورزی از آسیب‌های اصلی کشاورزی است و به کیفیت خاک آسیب می‌زند و موجب آزاد شدن کربن و آلودگی هوا می‌شود. همچنین بر اساس مطالعات مختلف در مناطق کشت محصولات تراریخته مقاوم به آفت به دلیل عدم استفاده از سموم آفت‌کش جمعیت حشرات و جانوران مختلف بسیار بیشتر است (see Naranjo, 2014; Gatehouse, 2011).