ارزیابی ایمنی محصولات تراریخته پیش از ورود به بازار

به گزارش خبرنگار پایگاه اطلاع رسانی بیوتکنولوژی ایران دبیر شورای مشورتی مرجع ملی ایمنی زیستی در سومین همایش بین المللی و یازدهمین همایش ملی بیوتکنولوژی به تشریح ساز و کار قانونی تولید، واردات و صادرات محصولات تراریخته پرداخت.

دکتر سمیرا کهک گفت: طبق تعریف قانون ملی ایمنی زیستی، محصول تراریخته عبارتست از هر موجود زنده ای که دارای ترکیب جدید مواد ژنتیکی است که از طریق فناوری زیستی جدید به دست می آید. ایمنی زیستی به مجموعه ای از تدابیر، سیاست ها و مقررات و روش هایی برای تضمین بهره برداری از فواید فناوری زیستی جدید و پیشگیری از آثار سوء احتمالی کاربرد این فناوری بر تنوع زیستی، سلامت انسان، دام، گیاه و محیط زیست است.

ضوابط و مقررات ایمنی زیستی در جهان

وی گفت: پروتکل ایمنی زیستی کارتاهنا مهمترین ابزار تعهد آور بین المللی در حوزه ایمنی زیستی و محصولات تراریخته است. این پروتکل در سال 200 تصویب شد و در سال 2003، نود روز بعد از الحاق پنجاهمین کشور وارد مرحله اجرایی شد. در حال حاضر 171 کشور عضو این پروتکل هستند. به طور کلی پروتکل کارتاهنا درباره مقررات مربوط به حمل و نقل و تبادلات بین المللی موجودات تراریخته است. طبق این پروتکل کشورهای صادر کننده محصولات تراریخته ملزم به اعلام نوع رخداد و مشخصات محصول تراریخته به کشور وارد کننده هستند.

ضوابط ایمنی زیستی در ایران

دبیر شورای مشورتی مرجع ملی ایمنی زیستی گفت: قانون الحاق ایران به پروتکل ایمنی زیستی کارتاهنا مصوب سال 1382 مجلس شورای اسلامی، قانون ملی ایمنی زیستی مصوب سال 1388 مجلس شورای اسلامی، آیین نامه اجرایی بند ب ماده 7 قانون ملی ایمنی زیستی مصوب سال 1394، بند چ ماده 31 قانون برنامه ششم توسعه و تبصره ذیل آن مصوب سال 1395، سیاست ها و راهبردهای اجرایی ایمنی زیستی مصوب سال 1396 در شورای ملی ایمنی زیستی و دستورالعمل دستگاه های ذیصلاح مصوب سال 1397 قوانین و مقرراتی هستند که در کشور در حوزه محصولات تراریخته وجود دارد.

کهک تشریح کرد: قانون ایمنی زیستی شامل 11 ماده 7 تبصره است. طبق ماده 2 قانون ملی ایمنی زیستی دولت مکلف است کلیه تمهیدات لازم را برای تولید، مصرف، واردات و صادرات محصولات تراریخته فراهم آورد. طبق همین قانون وزارت جهاد کشاورزی برای تولیدات بخش کشاورزی، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی برای تولید مواد غذایی، آرایشی و بهداشتی تراریخته و سازمان حفاظت محیط زیست برای حیات وحش و بررسی ارزیابی مخاطرات زیست محیطی مسئول هستند.

وی ادامه داد: در آیین نامه اجرایی بند ب ماده 7 قانون ملی ایمنی زیستی، شرایط بسته بندی، برچسب گذاری و حمل و نقل داخلی و برون مرزی محصولات تراریخته تعیین شده است.

وی گفت: تضمین بهره برداری از فواید زیستی جدید یکی از سیاست هایی است که به تصویب شورای ملی ایمنی زیستی رسیده است و در ادامه تاکید بر تولید محصول از منابع داخلی و خودکفایی با استفاده از ظرفیت های موجود، تسهیل، تسریع و یکپارچه سازی فرآیند صدور مجوز تولید و رها سازی محصولات تراریخته و حمایت از بومی سازی دانش فنی تولید محصولات تغییر شکل یافته ژنتیکی به عنوان راهبردهای اجرایی مطرح شده اند.

کهک افزود: اعضای کمیته صدور مجوز محصولات تراریخته وزارت جهاد کشاورزی عبارتند از: معاون پژوهشی سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، رئیس پژوهشگاه بیوتکنولوژی کشاورزی، مدیر کل دفتر پژوهش های محیط زیست و توسعه پایدار کشاورزی، نماینده معاونت تولیدات گیاهی، نماینده موسسه ثبت و گواهی نهال و بذر، نماینده پژوهشگاه بیوتکنولوژی کشاورزی، نماینده موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر، نماینده سازمان حفظ نباتات، نماینده انجمن های علمی عضو شورای ملی ایمنی زیستی، نماینده سازمان دامپزشکی، نماینده شیلات، نماینده وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و نماینده حقوقی سازمات تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی.

شرایط کسب مجوز محصولات تراریخته از وزارت جهاد کشاورزی

عضو هیئت مدیره انجمن علمی ایمنی زیستی اظهار کرد: رخداد های تراریخته برای کسب مجوز در ایران باید در کشور مبدا دارای مجوز باشند، در اتاق تهاتر ایمنی زیستی ثبت شده باشند و در کشور مبدا مصرف شوند؛ همچنین رخداد ها باید دارای تائیدیه اتحادیه اروپایی و یکی از کشورهای ژاپن، آمریکا، کانادا باشند یا دارای تائیدیه از حداقل یکی از کشورهای برزیل، هند، مالزی، مکزیک، فیلیپین، آفریقای جنوبی یا اروگوئه باشد. تا کنون 12 رخداد ذرت تراریخته موفق به دریافت مجوز واردات به ایران شده اند. محصولات تراریخته ای که به کشور وارد می شوند قبل از کسب مجوز حتما مورد نمونه برداری و راستی آزمایی قرار می گیرند.

کهک یادآور شد: با گذشت 23 سال از تولید تجاری مصرف محصولات تراریخته در جهان تا کنون گزارش معتبری مبنی بر مضر بودن این محصولات برای انسان یا محیط زیست ارائه نشده است؛ اما به دلیل مسموم شدن فضا نسبت به محصولات تراریخته، تولید ملی این محصولات محقق نشده است.

وی تاکید کرد: تشکیل کمیته صدور مجوز محصولات تراریخته در سال 1393 در وزارت جهاد کشاورزی بعد از 15 سال واردات بدون ارزیابی این محصولات، گامی سودمند برای بازگشت امنیت روانی مردم در مورد غذای مصرفی در حوزه کشاورزی است.

وی با ارائه گزارشی از وضعیت کشت محصولات تراریخته در سطح جهان گفت: در انتهای سال 2018 میلادی، بیست و سومین سال تولید تجاری محصولات تراریخته، 26 کشور، 191.7 میلیون هکتار را زیر کشت این محصولات بردند. آمریکا، برزیل، آرژانتین، کانادا و هند پنج کشوری بودند که بیشترین سطح زیر کشت تراریخته را داشتند. سویا، ذرت، پنبه و کلزا چهار محصولی هستند که بیشترین سطح زیر کشت تراریخته را به خود اختصاص داده اند.

ایران برای تامین امنیت غذایی به ویژه برای تامین روغن نباتی و خوراک دام به سویا و ذرت تراریخته نیاز دارد. در ایران بیش از90 درصد خوراک دام و طیور از طریق واردات محصولات تراریخته تامین می شود. بخش عمده ی ذرت و سویای موجود در بازار تجارت جهانی تراریخته است. در سال 1397 حدود 8.9 میلیون تن ذرت دامی وارد کشور شد که 7.5 میلیون تن آن تراریخته بود.

جمهوری اسلامی ایران سالانه مقادیر زیادی محصولات تراریخته را وارد می کند. با توجه به اینکه اسناد بالادستی نظام قانون ایمنی زیستی کشور بر فراهم کردن تمهیدات لازم برای بهره بردای مردم از فناوری زیستی جدید و محصولات حاصل از آن تاکید می کند به نظر می رسد زمان آن رسیده باشد که مسئولین کشور برنامه ریزی جامعی برای حمایت از تولید این محصولات و تسهیل صدور مجوز انجام دهند.

سومین همایش بین المللی و یازدهمین همایش ملی بیوتکنولوژی دهم شهریور ماه در محل همایش های بین المللی رازی در تهران با حضور جمع کثیری از پژوهشگران، دانشجویان و کارآفرینان حوزه زیست فناوری آغاز به کار کرد و تا روز دوازدهم شهریور ماه ادامه دارد.