اجرای سند ملی زیست فناوری مغفول مانده است/موانع توسعه کشت محصولات تراریخته را بردارید

هفتمین همایش ملی بیوتکنولوژی کشور که از تاریخ 21 تا 23 شهریور ماه از سوی انجمن بیوتکنولوژی و با همکاری مرکز اطلاعات بیوتکنولوژی ایران و تعدادی از نهادهای دولتی و انجمن‌های علمی برگزار شده بود با صدور قطعنامه‌ای به کار خود پایان داد. در این قطعنامه از مسئولین خواسته شده است تا در انتصاب مدیران بیوتکنولوژی شایسته ‌سالاری و اعتقاد به بیوتکنولوژی را مدنظر قرار دهند. این درخواست انعکاس نارضایتی بسیاری از شرکت‌کنندگان از عملکرد مدیران بیوتکنولوژی کشور است که نقل محفل تجمع عظیمی بود که طی سه روز گذشته برگزار شده بود. در این قطعنامه ضمن انتقاد از عدم تلاش در راستای تحقق سطح زیر کشت محصولات تراریخته مندرج در سند ملی زیست فناوری که موجب از دست رفتن موقعیت ممتاز مورد نظر در منطقه در مقایسه با کشورهای همسایه شده است، رفع موانع توسعه کشت این محصولات مورد تأکید قرار گرفته است. متن کامل قطعنامه به شرح زیر است.

بسم الله الرحمن الرحیم

قطعنامه هفتمین همایش ملی بیوتکنولوژی جمهوری اسلامی ایران

خدای را شاکریم که در سال جهاد اقتصادی توفیق یافتیم هفتمین همایش بیوتکنولوژی جمهوری اسلامی ایران را در مورخ 23-21 شهریورماه سال جاری با حضور موثر فعالان بیوتکنولوژی کشورمان و با حضور میهمانانی از کشورهای اتریش، مالزی، ترکیه، مجارستان، کانادا و سوئیس، در تهران در محل پژوهشگاه نیرو برگزار کنیم. زیست فناوری که از علوم و فناوری‌های برتر ساز در چند دهه اخیر است، در عین قابلیت‌های جدید و ویژه، کمترین احتمال خطر برای محیط زیست و منابع طبیعی را داشته و قادر است در بسیاری از عرصه‌های زندگی از جمله بهداشت و درمان، کشاورزی، انرژی، محیط زیست و … اثر گذار باشد. کشور ما به لحاظ اسناد بالا دستی و دیدگاه‌های مقام معظم رهبری، وجود متخصصین عالی رتبه در کشور و مراکز تحقیقاتی مجهز، از شرایط ویژه‌ای برای تولید دانش، محصول و ایجاد ثروت در این حوزه برخوردار است. مراکز پژوهشی کشور از ظرفیتهای سخت افزاری وتجهیزاتی بسیار برخوردار و نعمت نیروی انسانی توانمند تخصصی و جوانان با انگیزه نیز از سرمایه‌های ارزشمند کشور ماست و مدیریت هوشمندانه بر سرمایه موجود، دستیابی به اهداف متعالی نظام در عرصه‌های علمی را امکان پذیر خواهد ساخت.

در این حرکت بزرگ علمی، حدود 1240 مقاله پژوهشی از پژوهشگران در سراسر کشور پذیرفته و با همکاری صمیمانه متخصصین کشور، در بستر مجازی و کارگروه‌های تخصصی داوری شد. به دلیل محدودیت در زمان تنها بخشی از یافته‌های اندیشمندان کشور بصورت همزمان در قالب سخنرانی در چهار سالن و نیز به صورت پوستر ارائه شد. خوشبختانه رشد فعالیت زیست فناوران کشور نه تنها به صورت ارائه مقالات پژوهشی و تولید علم، بلکه در عرصه معرفی فناوری‌ها، کالاها و خدمات مبتنی بر بیوتکنولوژی نسبتا مطلوب بوده و در راستای کمک به توسعه علمی کشور به پیش می‌رود.

پژوهشگران کشور، اعم از اساتید و دانشجویان با تکیه بر انگیزه‌های قوی انقلابی و ملی خود، با عزمی راسخ و تلاشی خستگی‌ناپذیر چشم به آینده بهتر برای کشور عزیزمان داشته و دارند. اینان آنچه در توان خود دارند برای تربیت نیروی انسانی متخصص بکار برده و سعی در گسترش دایره فعالان این حوزه از فناوری داشته‌اند و توانسته‌اند در قالب معرفی محصولات برتر و خدماتی با کیفیت‌تر به ملت سرافراز ایران خدمت کنند. اینک این همایش، تجلی آن تلاش‌ها و کوشش‌ها بود که باید آن را به واقع جلوه‌ای از "جهاد علمی" زیست فناوران کشور دانست، حضور و همراهی همه را ارج می‌نهیم. امید است با همت مضاعف دانشمندان و پژوهشگران زیست فناوری در کشور، بتوانیم به عنوان یک الگوی توسعه یافته، نوید بخش کمک به توسعه علمی در کشورهای در حال توسعه، کشورهای اسلامی و فارسی زبان باشیم.

در پایان، شرکت کنندگان این همایش، ضمن ارج نهادن به موفقیت‌های موجود، اعلام می‌کند که با وجود ظرفیت فوق العاده و بالقوه، کشور ما از مزایای زیست فناوری در حد شایستگی‌های ملت ایران به ویژه در مرحله تولید برخوردار نشده است. بدین جهت، با رویکردی آسیب شناسانه بر این باوریم که مهم‌ترین اشکالات موجود در مسیر پیشرفت شایان بیوتکنولوژی بشرح ذیل است:

·     سند ملی زیست فناوری مصوب هیئت وزیران یک میثاق ملی و حاصل زحمات طاقت فرسا و تعامل پژوهشگران و مدیران کشور است. اجرای عمده مواد این سند مغفول مانده است. اجرای کامل این سند مورد درخواست است.

·     ناآشنا بودن توده مردم و مسوولان کشور با قابلیت‌های زیست فناوری یکی از موانع توسعه بیوتکنولوژی و مهندسی ژنتیک در حوزه‌های مختلف است. از ستاد توسعه زیست فناوری، صدا و سیمای جمهوری اسلامی و سایر رسانه‌ها انتظار می‌رود نسبت به آگاه‌سازی مردم و به ویژه مسئولان محترم نظام در فرهنگ سازی و ارائه تصویری صحیح و مثبت از بیوتکنولوژی اقدام کنند.

·     سهم تحقیقات از تولید ناخالص داخلی بر خلاف تأکیدات مکرر مقام معظم رهبری و اسناد بالادست نظام در چند سال اخیر کاهش یافته و میزان تخصیص آن نیز به طریق اولی کاهش یافته است. از مسئولین محترم نظام انتظار می‌رود ضمن ریشه یابی علل و عوامل کاهش اعتبارات پژوهشی در سال‌هایی که افزایش درآمدهای نفتی را شاهد بوده‌ایم، نسبت به انجام تعهدات برنامه‌های چهارم و پنجم توسعه کشور و افزایش سهم پژوهش از تولید ناخالص کشور به ویژه در حوزه زیست فناوری اقدام شود.

·     بیش از دو سال از تصویب قانون ملی ایمنی زیستی می گذرد. تأخیر در اجرای این قانون موجب عدم بهره مندی کشور از محصولات و دستاوردهای زیست فناوری شده است، اجرای کامل و فوری این قانون مورد تقاضا است.

·     رواج استناد به اندیشه‌ها و مکاتب سکولار و غیربومی از طریق ترجمه و ارائه مباحث اخلاق زیستی و فلسفه فناوری غربی منجر به ناهماهنگی در نظام حقوقی حوزه زیست فناوری و دغدغه سازی‌های غیرمنطقی در خصوص محصولات زیست فناوری شده است. شرکت کنندگان ضمن تاکید بر مشروعیت مهندسی ژنتیک و بیوتکنولوی، خواستار رفع بی توجهی به مبانی و روش شناسی فقه و حقوق و اخلاق مبتنی بر اسلام در اظهار نظرها و تدوین قوانین هستند.

·     اجرایی شدن قانون حمایت از شرکتهای دانش بنیان در تبدیل ایده به ثروت در حوزه زیست فناوری بسیار تأثیرگذار خواهد بود، ضمن تشکر از اقدامات معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری در پیگیری تصویب این قانون، اجرایی شدن سریع آن مورد تاکید است.

·     تولید ثروت و تجاری کردن محصولات و کسب بازار بین المللی در زیست فناوری نیازمند رفع موانع در صدور مجوز تولید می‌باشد. عدم صدور مجوز، موجب توقف زیست فناوری در مرحله پژوهش و دلسردی در محققین جوان شده است. از دولت محترم درخواست می شود نسبت به رفع مشکلات و موانع صدور مجوز تولید و مصرف محصولات و خدمات مبتنی بر زیست فناوری اقدام کند. تداوم تحقق وعده‌های دولت محترم برای ورود متخصصان زیست‌فناوری در امر پژوهش و تولید با حذف نگاه‌های بخشی و رقابت‌های شخصی که منجر به حذف دانشمندان زیست‌فناوری(ترور خاموش) و گرفتن جرأت ورود به عرصه تولید از دانشمندان جوان می‌شود مورد تقاضا است.

·     واردات محصولات زیست فناوری در حوزه کشاورزی، غذا و دارو در عین عدم صدور مجوز برای تولید داخلی آن همچنان ادامه دارد. این امر موجب از بین رفتن فرصت‌های شغلی و خروج ثروت شده است. کنترل واردات محصولات زیست فناوری که تولید داخلی آن امکان‌پذیر است و اجرای دقیق "قانون حداکثر استفاده از توان فنی و مهندسی تولیدی، صنعتی و اجرایی کشور در اجرای پروژه‌ها و ایجاد تسهیلات به منظور صدور خدمات" مورد درخواست است.

·     به منظور رشد شایسته زیست فناوری، انتصاب شایسته سالارانه، استفاده از مدیران متعهد، متخصص و معتقد به توسعه زیست فناوری مورد انتظار است.

·     عدم تلاش در راستای تحقق سطح زیر کشت محصولات تراریخته مندرج در سند ملی زیست فناوری موجب از دست رفتن موقعیت ممتاز مورد نظر در منطقه و در مقایسه با کشورهای همسایه شده است. رفع موانع توسعه کشت محصولات تراریخته از جمله گل و گیاهان زینتی مورد تأکید است.

·     حفظ حقوق مالکیت معنوی پژوهشگران در توسعه زیست فناوری از اهمیت ویژه ای برخوردار است، از نمایندگان محترم مجلس شورای اسلامی درخواست می شود نسبت به رفع ابهام در ثبت اختراعات نوآوری های زیست فناوری در قانون مربوط (بند د ماده 4) اقدام شود.

·     تحقق اهداف نقشه جامع علمی کشور، نیازمند تقسیم کار هدفمند ملی بین مراکز علمی و اجرایی است. همچنین توسعه فعالیت دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی در حوزه زیست فناوری، نیازمند مدیریت هوشمندانه بر توان سخت افزاری و منابع انسانی است. اقدام موثر از معاونت محترم علمی و فناوری ریاست جمهوری، وزارت علوم تحقیقات و فناوری و سایر دستگاه‌های ذیربط، مورد انتظار است.

·     بازنگری در برنامه های درسی زیست فناوری متناسب با پیشرفتهای خیره کننده در این عرصه و توجه به توسعه کیفی به جای گسترش کمی در دوره‌های تحصیلات تکمیلی و تجدید نظر در مورد دوره‌‌های تحصیلات تکمیلی بدون پایان نامه در حوزه زیست‌فناوری مورد تقاضا است.

·     ایجاد بستر مناسب جهت جذب نیروهای متخصص در زمینه زیست‌فناروی به منظور ممانعت از خروج این نیروها از کشور و معکوس کردن روند مهاجرت مغزها مورد تقاضا است.

به نظر می‌رسد تداوم دشمنی‌های استکبار در جهت توقف حرکت شجاعانه و علمی ایران در دستیابی به فناوری هسته‌ای، به سوی زیست فناوری هم هدایت شده است. امید است دستگاه‌های مسئول در کشور، فارغ از هرگونه گرایش سیاسی، نقاط بازدارنده و مشکل ساز توسعه زیست فناوری را شناسایی و برطرف کنند تا شاهد جهش روز افزون در عرصه‌های تولید علم و بهره‌مندی از فناوری باشیم. انجمن بیوتکنولوژی ایران همچنان دست یاری همه مشتاقان پیشرفت علمی و فناوری ایران سربلند را به گرمی می‌فشارد و از هرگونه تلاشی در این راستا استقبال می‌کند.