بی‌توجهی به دستاوردهای پژوهشی در حوزه کشاورزی: چه کسی پاسخگوست؟

اقتباس و تنظیم: نغمه عبیری

به گزارش گروه دانشگاه خبرگزاری فارس، پس از انقلاب اسلامی کشور در حوزه علمی به تدریج پیشرفت کرد که البته پیشرفت و توسعه این حوزه مرهون رشد و افزایش تعداد دانشگاه‌ها، اساتید و دانشجویان است.

متاسفانه بر اساس بی‌تدبیری برخی از مدیران میانی در حوزه مهندسی ژنتیک و بیوتکنولوژی کشاورزی نامی از دستاوردهای پژوهشی دانشمندان عزیز ما در حوزه کشاورزی در افتخارات نام برده شده دیده نمی‌شود. آیا زمان تغییر مدیران ناکارآمد زیاده گو و پر مدعا فرا نرسیده؟

افزایش قابل توجه چند ده یا چند صد برابری تعداد دانشجویان، اساتید و دانشگاه‌ها در بعضی رشته‌ها خود نشانگر اهمیت قائل شدن برای حوزه علم و فناوری در ایران است.

رشد در تعداد دانشجویان توأم با افزایش تعداد استاد برای دانشجویان موجب شد تا مقالات نمایه شده دانشجویان کشور در مجلات معتبر بین‌المللی افزایش قابل توجهی یابد و باعث شد تا جمهوری اسلامی ایران سریع‌ترین نرخ رشد علمی در جهان را داشته باشد.

در حالی که پیش از انقلاب فقدان اساتیدی با درجه استاد تمامی در کشور کاملا محسوس بود امروز شاهدیم در بعضی دانشگاه‌ها بالای 100 استاد تمام تنها در یک دانشگاه حضور دارند و این خود گواهی بر رشد فرهیختگی در جامعه و رشد علمی چشمگیر کشور در طول سه دهه است.

خبرگزاری فارس سپس به قسمتی کوچک از دستاوردهای کشور در حوزه‌های مختلف علم و فناوری از جمله در حوزه دفاعی و هوافضا که با واکنش گسترده جهانیان مواجه شده است اشاره می کند.

در حوزه پزشکی تولید داروهای نوترکیب (مهندسی ژنتیک شده) بیش از هر دستاورد دیگری جلب نظر خبرگزاری فارس را کرده است: داروهای نوترکیب که شش عدد از آنها طی روزهای گذشته رونمایی شد هدف نهایی یک فرایند بسیار علمی به نام مهندسی ژنتیک است. به طور کلی هدف نهایی از تحقیقات دامنه‌دار در زمینه بزهای تراریخته، دستیابی به توانمندی داخلی در تولید داروهای نوترکیب است. جهت دستیابی به این مهم باید فرایندی طی شود که هر گام و طی هر مرحله از این فرآیند خود افتخاری برای هر کشوری است که جمهوری اسلامی ایران در فرصت کوتاهی پس از انقلاب به این مهم دست یافت و در این بخش پژوهشگاه رویان به عنوان یکی از بخش‌های بسیار مهم در زمینه تحقیق بر روی سلول‌های بنیادی و حیوانات تراریخته نقش غیرقابل انکاری در توسعه این بخش دارد. تولید جنینن‌های آزمایشگاهی پستانداران با تکنیک‌های لقاح خارج رحمی، تولید جنین‌های شبیه‌سازی شده و تولید رده‌های سلولی تراریخته حاوی ژن TPA از این مراحل هستند.

خبرگزاری فارس بدون اشاره به دستاورد عظیم تولید و تجاری سازی برنج تراریخته که دقیقا با همین روش (مهندسی ژنتیک) تولید شده است از کنار ماجرای عقب‌ماندگی کشور در این حوزه (مهندسی ژنتیک کشاورزی) از کشورهایی همچون مصر، پاکستان، میانمار و حتی بورکینافاسو گذشته است که به نظر می‌رسد علت آن تقصیر و قصور غیرقابل انکار برخی از مدیران میانی در وزارت جهاد کشاورزی است. متاسفانه این امر موجب شده است تا این خبرگزاری از کنار سایر دستاوردهای بیوتکنولوژی پژوهشگران سخت کوش دانشگاهی و وزارت جهاد کشاورزی هم بگذرد که به نظر می‌رسد ناشایستگی و ناتوانی مدیریت بیوتکنولوژی کشاورزی در معرفی دستاوردهای پژوهشگران این حوزه است.

داروهای درمان سرطان و زخم پای بیمار دیابتی دیگر حوزه افتخار آفرین دستاوردهای کشور است که خبرگزاری فارس به درستی آن را تشخیص داده است. متخصصان ایرانی با همکاری سازمان انرژی اتمی موفق به ساخت داروهایی شده‌اند که برای درمان تومورهای پروستات، ریه و سینه کاربرد دارد ضمن اینکه محمد قنادی مراغه رئیس پیشین پژوهشگاه علوم و فنون هسته‌ای از حضور ایران در زمره سه کشور جهان در تولید رادیو داروهای جدید خبر داد.

بیو ایمپلت‌های چشمی دستاوردی دیگر است. بیوایمپلنت‌های چشمی برای نخستین بار در جهان در کشورمان به تولید انبوه رسید؛ بیو ایمپلت‌های چشمی از جنس پرده آمنیوتیک جنینی است و وقتی که روی زخم می‌نشیند می‌تواند باعث جوش خوردن سریع آن شود همچنین خاصیت ضد التهابی و ضد عروقی دارد و از رشد عروق مزاحم در نسج جلوگیری می‌کند. این پرده آمنیوتیک با استفاده از یک حلقه کاریل بر روی چشم قرار می‌گیرد و بدون اینکه بخیه شود و یا نیاز باشد مریض به اتاق عمل برود پیوند می‌شود.

در واقع با تولید این بیوایمپلنت روش درمان زخم های قرنیه و برخی بیماری‌های چشمی به جای روش جراحی که یک ساعت تا 45 دقیقه به طول می‌انجامید به یک روش درمانگاهی تبدیل می‌شود که ظرف مدت زمان چند دقیقه انجام می‌شود.

پیشرفت‌های کشور در زمینه فناوری‌‌های نوین پزشکی محدود به این بخش‌ها نمی‌شود، تولید داروی imod برای بیماران ایدز، تولید کیت‌های تشخیص HIV و HCV در کشور، تولید هور‌مون رشد انسانی، فاکتورهای خونی، تکثیر سلول‌های بنیادی بند ناف به منظور درمان سرطان یا صدمات بافت قلب و عصب و سلول‌های استخوانی، ترمیم ضایعات نخاعی، شبیه‌سازی، تولید سلول‌های بنیادی جنین، تولید واکسن اعتیاد و تلاش برای تولید واکسن آنفلوآنزا در داخل کشور از جمله دستاوردهای بزرگ کشور ما در عرصه فناوری‌های نوین است.

در عرصه فناوری هسته‌ای، پژوهشگران و محققان علاوه بر ساخت رادیو داروهای عنوان شده در بخش پزشکی، موفق به کارهایی بس عظیم شدند که هر کدام از آنها افتخاری بسیار بزرگ برای هر کشوری محسوب می‌شود. غنی‌سازی اورانیوم، تکمیل چرخه سوخت هسته‌ای و تولید کیک زرد از جمله کارهای افتخار‌آمیز دانشمندان جوان هسته‌‌ای کشور بود.

استخراج اورانیوم، تبدیل اورانیوم، فرآوری غنی‌سازی اورانیوم در دستگاه‌های سانترینیوژ که دستگاه‌های بسیار پیشرفته‌ای هستند، از مراحل مهم صنعت هسته‌ای است و دستیابی به این فرایند برای هر کشوری افتخاری به یاد ماندنی است. در واقع هدف از غنی‌سازی تولید اورانیومی است که دارای درصد بالایی از ایزوتوپ ۲۲۵ U است و باز فرآوری از مراحل چرخه سوخت هسته‌ای است که کشور جمهوری اسلامی ایران بدون کمک هیچ کشوری به تنهایی به آنها دست یافت.

سانتریفیوژ‌های نسل اول، دوم و سوم: سانتریفیوژ از اتاقکی سیلندری تشکیل شده است که با سرعت بسیار زیاد حول محور خود می‌چرخد. هنگامی که گاز هگزا فلوئورید اورانیوم به داخل این سیلندر دمیده می‌شود نیروی گریز از مرکز ناشی از چرخش آن باعث می‌شود که مولکول‌های سبک‌تری که حاوی اورانیوم 235 است در مرکز سیلندر متمرکز شده و مولکول‌های سنگین‌تری که حاوی اورانیوم 238 هستند در پائین سیلندر انباشته می‌شوند. نسل‌های متفاوت این سانتریفیوژها قابلیت‌های متعددی در سرعت و دقت غنی‌سازی اورانیوم دارند.

کیک زرد: کیک زرد نامی است که به اکسید اورانیوم تغلیظ شده عنوان می‌شود. از کیک زرد برای تهیه اورانیوم غنی‌شده استفاده می‌شود و جمهوری اسلامی ایران موفق به تولید این ماده استراتژیک شد.

این دستاورد بزرگ، در حقیقت قسمت نوید بخش حرکت مستمر و بی‌وقفه تلاشگران و متخصصان این فناوری بزرگ در مسیر تکمیل برنامه جامع اکتشاف، استخراج و تأمین مواد مورد نیاز تأسیسات هسته‌ای کشور است.

نانوتکنولوژی: نانوتکنولوژی دانش و فناوری دیگری است که پیشرفت‌های خیره‌کننده ایران به حق جلب توجه خبرگزاری فارس را هم کرده است. موضوع اصلی این فناوری مهار ماده یا دستگاه‌هایی در ابعاد کمتر از یک میکرومتر، معمولا حدود 1 تا 100 نانومتر است. در واقع نانوتکنولوژی فهم و بکارگیری خواص جدید از مواد و سیستم‌هایی در این ابعاد است که اثرات فیزیکی جدیدی، عمدتا متاثر از غلبه خواص کوانتومی بر خواص کلاسیک از خود نشان می‌دهند.

نانوفناوری یک دانش به شدت میان‌رشته‌ای است و به رشته‌هایی چون پزشکی، داروسازی و طراحی دارو، دامپزشکی، زیست شناسی، فیزیک کاربردی، مهندسی مواد، ابزارهای نیم رسانا، شیمی ابرمولکول و حتی مهندسی مکانیک، مهندسی برق و مهندسی شیمی نیز مربوط می‌شود که کشور ما نیز علیرغم مشکلات پیش‌رو با اتکا بر جوانان و متخصصان داخلی رتبه دوازدهم استفاده از فناوری نانو در دنیا و رتبه نخست را میان کشورهای اسلامی دارا است.

داروی ضد سرطان "دوکسوربیسین لیپوزومال" با فناوری نانوتکنولوژی: داروی ضد سرطان دوکسوربیسین لیپوزومال با فناوری نانو تکنولوژی برای نخستین بار در ایران و دومین بار در جهان پس از کشور آمریکا به همت متخصصان طی روزهای گذشته و در سالگرد سی و سومین فجر انقلاب اسلامی به تولید انبوه رسید.

این دارو که برای درمان انواع سرطان کاربرد دارد علاوه بر عوارض جانبی برای سلول‌های بدن، خاصیت سمی شدیدی برای قلب به همراه دارد که با استفاده از تولید آن به وسیله فناوری نانو و به شکل لیپوزومال دو ویژگی عمده را با خود به همراه می‌آورد که نخست، سبب کاهش عوارض عمومی و کاهش مسمومیت قلبی می‌شود، همچنین میزان نفوذ آن به بافت سرطانی بدن افزایش می‌یابد در صورتی‌که میزان نفوذ آن به بافت‌های سالم بدن کاهش پیدا می‌کند.

در حوزه نانوتکنولوژی هم متاسفانه نام "کشاورزی" در بین دستاوردها غایب بود. البته غیبت پژوهشکده بیوتکنولوژی وزارت جهاد کشاورزی در حوزه نانوتکنولوژی تنها مربوط به گزارش خبرگزاری فارس که تلاش شایسته‌ای داشته است تا بخشی از دستاوردهای انقلاب اسلامی را در دهه مبارک فجر معرفی کند نیست. همین چندی پیش بود که در خلال جشنواره نانوتکنولوژی کشور که از سوی ستاد توسعه نانوتکنولوژی کشور و معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری برگزار شده بود همه دستگاه‌های کشور جوایز متعددی را درو کردند. در بین صد پژوهشگر برتر معرفی شده در این جشنواره، در بین دستاوردهای برتر معرفی شده، در بین دانشگاه‌ها و موسسات و واحدهای پژوهشی برتر هیچ کدام نامی از کشاورزی به چشم نمی خورد. تنها دستاورد مربوط به بخش کشاورزی که از قضای حادثه رتبه اول دستاورد برتر کشور را نیز از آن خود کرده بود و برای یکی از دست اندرکاران دریافت این جایزه عواقب وخیمی را به دنبال داشت.

جالب‌ترین موضوع مورد توجه این است که در وزارت جهاد کشاورزی ریاست پژوهشکده بیوتکنولوژی کشاورزی و مدیریت نانوتکنولوژی کشاورزی در اختیار یک فرد است. نتیجه این مدیریت هفت ساله را می‌توان در گزارش خبرگزاری فارس و کتاب منتشر شده از سوی ستاد نانوتکنولوژی کشور مشاهده کرد. آیا زمان آن فرا نرسیده است تا با ارزیابی علمی عملکرد مدیران به ناشایسته سالاری علمی خاتمه داده و زمینه جهش علمی در ایران را منطبق بر سند چشم‌انداز نظام در افق 1404 و منویات رهبری نظام فراهم کرد؟

دستاوردهایی که هرچند توسط خبرگزاری فارس گلچین شده بود همه و همه گواه از حضور جمهوری اسلامی ایران در لبه فناوری‌های برتر حکایت دارد.

مرکز اطلاعات بیوتکنولوژی ایران رجای واثق دارد که در سایه شایسته سالاری و استفاده از تجارب علمی گرانسنگ حاصل از تلاش پژوهشگران کشور پیشرفت علمی کشور متوقف نخواهد شد و فتح قله‌های رفیع علم و دانش توسط دانشمندان ایرانی امکان پذیر خواهد بود.

با اقتباس از خبر فارسی http://khabarfarsi.com/ext/2049105