دکتر مظفری: منابع ژنتیک واحد‌های سازنده زندگی و حیات بشریت
تهیه و تنظیم: فاطمه فرشاد-
دکتر جواد مظفری مسئول بانک ژن گیاهی ملی ایران، موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر در دوازدهمین کنگره ژنتیک ایران در مورد اهمیت منابع ژنتیک گفت: توجه‌هایی که امروزه به منابع ژنتیک می‌شود بیشتر در راستای …
دکتر جواد مظفری مسئول بانک ژن گیاهی ملی ایران، موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذردر دوازدهمین کنگره ژنتیک ایران در مورد اهمیت منابع ژنتیک گفت: توجه‌هایی که امروزه به منابع ژنتیک می‌شود بیشتر در راستای طرح توسعه هزاره‌ای است که در اجلاس زمین مد نظر بوده است. وی بیان کرد محور اصلی برنامه توسعه پایدار سازمان ملل مربوط به رفع فقر و گرسنگی است که منابع ژنتیک نقش بی‌بدیلی را در این راستا بازی می‌کنند. به‌طورکلی منابع ژنتیک و به ویژه منابع ژنتیک گیاهی در مرکز و قلب توسعه پایدار قرار دارند و برنامه‌های توسعه پایدار حول محور حفاظت و بهره‌برداری از این منابع تنظیم شده‌اند. چالش‌هایی از قبیل افزایش قیمت مواد غذایی، گرم شدن کره زمین و تغییرات جهانی آب و هوا تهدید جدی برای بشر به ویژه کشاورزان و محیط زیست بشمار می‌روند در کنار این چالش‌ها دستیابی به منابع انرژی پاک‌تر و تولید پایدار را باید مد نظر قرار داد که از طریق ذخیره و بهره‌برداری صحیح منابع ژنتیک می‌توان به این مهم دست پیدا کرد. به عبارتی منابع ژنتیک واحد‌های سازنده زندگی، حیات بشریت و مهمترین ابزار بشر برای سازگاری با این قبیل چالش‌ها هستند. وی افزود 64% مردم دنیا از مواد گیاهی به عنوان دارو استفاده می‌کنند و بیش از 85 هزار گونه گیاهی با ویژگی‌های دارویی مستند شناخته شده‌اند. در کشورهای پیشرفته و کشورهایی که کمتر از داروهای گیاهی به طور مستقیم استفاده می‌شود هم در 25% داروها حداقل یک ماده گیاهی به کار رفته است. منابع ژنتیک با توجه به ایجاد تغییرات آب و هوایی ناخواسته و غیر قابل منتظره‌ای در 30% مناطق دنیا در آینده بسیار حائز اهمیت هستند. کشور ایران به ویژه شمال غربی آن ( منطقه مهم کشاورزی) در زمره این مناطق قرار دارد. در ادامه وی با توجه به دو مؤلفه رشد روز افزون جمعیت و از بین رفتن منابع ژنتیک یادآور شد که ما باید بتوانیم میان این دو مؤلفه که در خلاف جهت یکدیگر در حال حرکت هستند سازش ایجاد کنیم و برای انجام این کار همه کشورها هم به منابع ژنتیک خود و هم به منابع سایر کشورها نیاز دارند. این نیازمندی کشورها باعث شده منابع ژنتیک در بخش‌های بهداشت، غذا، کشاورزی و محیط زیست در مرکز توجه قرار بگیرد و کشورها حق حاکمیت ملی را در منابع ژنتیک خود اعمال و منابع ژنتیک را کنترل کنند و بهره‌برداری از این منابع را مورد توجه قرار دهند.
او خاطر نشان کرد با توجه به اینکه ایران در مرکز مراکز هشتگانه واویلوف قرار دارد و محل پیدایش تنوع و منابع ژنتیک بوده در این زمینه بسیار غنی و دارای گستردگی فراوانی است. به طوری‌که 70 هزار گونه گیاهی که 99% از آن‌ها توده‌ای هستند یعنی در داخل هر گونه تنوع فوق‌العاده‌ای وجود دارد، در بانک ژن گیاهی ایران نگهداری می‌شوند.
660 گونه از درختان میوه در 37 ایستگاه کشور، 31 هزار نمونه ژنتیک در بانک ژن جنگلی و مرتعی گیاهان ایران و 15 هزار منابع ژنتیک گندم و حبوبات هم در بانک ژن دانشکده کشاورزی دانشگاه تهران وجود دارد.
وی در مورد اهمیت حفاظت و بهره‌برداری صحیح از منابع ژنتیک در بانک‌های ژن افزود "این که منابع ژنتیک را در بانک‌های ژن حفاظت می‌کنیم یک موضوع است و نحوه حفظ و نگهداری آن‌ها در بانک‌های ژن موضوع دیگری است که در این زمینه تمام کشورها در یک سطح قرار ندارند، برخی کشورها منابع ژنتیک خود را ارزیابی کرده و برخی ارزیابی نکرده‌اند و یا فقط ارزیابی‌های مرفولوژیک انجام داده‌اند. برخی از کشورهای منطقه از جمله ایران، مصر، پاکستان و ترکیه تکنیک‌های ژنتیک نوین را خوب می‌دانند و از تکنیک‌های مولکولی در سطح وسیع برای شناسایی منابع ژنتیک استفاده می‌کنند.".
دکتر مظفری گفت: " آنچه امروزه به عنوان منابع ژنتیک داریم بیشتر توسط اصلاحگران انسانی ایجاد شده است به طوری‌که اصلاح ژنتیک دام از قدیم مرسوم بوده و این تنوع را مدیون زحمات زارعین و دامداران هستیم و امیدواریم که بتوانیم حقوق این قشر زحمتکش را در منابع ملی کشور به رسمیت بشناسیم."
وی در پایان افزود در ایران فضای فیزیکی بانک‌های ژن و همچنین امنیت کلکسیون‌ها برای حفاظت از منابع ژنتیک محدود و بسیار پایین است و قانون هنوز از هیأت دولت به مجلس نرفته است و اعتبار مستقلی برای منابع ژنتیک وجود ندارد و در این زمینه باید یک شبکه ملی ایجاد شود.
تهیه و تنظیم: فاطمه فرشاد