بررسی دلایل فناوری‌هراسی در کشورهای در حال توسعه/ سیاست‌زدگی عرصه علم و فناوری
روزنامه شرق- هزاره سوم را هزاره تلالو فناوری‌های نوین نامیده‌اند. هدف از ظهور و بروز و گسترش فناوری‌های جدید، حفظ برتری کشورهای صاحب قدرت موجود در برابر کشورهای جدید در حال توسعه است. دانشمندان حوزه تحلیل علم معتقدند که ماهیت فناوری در سه دهه اخیر در حال تغییر ماهیت است، به عبارت دیگر فناوری‌های جدید در عین داشتن قابلیت‌های بالا …
هزاره سوم را هزاره تلالو فناوری‌های نوین نامیده‌اند. هدف از ظهور و بروز و گسترش فناوری‌های جدید، حفظ برتری کشورهای صاحب قدرت موجود در برابر کشورهای جدید در حال توسعه است. دانشمندان حوزه تحلیل علم معتقدند که ماهیت فناوری در سه دهه اخیر در حال تغییر ماهیت است، به عبارت دیگر فناوری‌های جدید در عین داشتن قابلیت‌های بالا، به شدت در حال ساده‌تر‌شدن هستند و به همین دلیل هژمونی قدرت در حال تغییر است و استراتژی صاحبان قدرت در جهان کنونی در عرصه‌های زیر به شدت در حال فعالیت است:
1. باید از نفوذ و گسترش فناوری‌های جدید در قدرت‌های نو ظهور جلوگیری کرد.
2. باید فناوری‌هراسی و گریز از علوم جدید در کشورهای در حال توسعه نهادینه شود.
3. سرعت تحول تکنولوژی در دست پیشتازان به حدی باشد که رقیبان جدید فکر هماوردی و رقابت را از سر خود دور کنند.
بنابراین روش‌های مختلفی را به کار گرفتند که در ادامه به برخی از آنها اشاره می‌کنیم:
1. ایجاد رژیم‌های کنترل و پیشرفت در علم فناوری و صنعت.
2. ایجاد گروه استرالیا برای یکپارچه‌سازی اطلاعات. نقل‌و‌انتقال و خریدوفروش تجهیزات پیشرفته فرآیندی است که از دو دهه پیش در حال اجراست و با مدیریت صادرات و واردات تجهیزات علمی و فناوری، مستمرا کشورهای در حال توسعه را در حال رصد قرار می‌دهد و آن را دقیق‌تر می‌کند. گفتنی است گروه استرالیا اولین‌بار در جلسه‌ای در استرالیا و با حضور 22کشور توسعه‌یافته شکل گرفت. این کشورها رژیمی ایجاد کردند که اگر کشوری مثل ایران یا هر کشور در حال توسعه دیگر، از هریک از این کشورها دستگاه‌ها، تجهیزات یا مواد اولیه مورد نیاز در انواع فناوری‌ها را درخواست کردند، مجموعه این اطلاعات به یک دبیرخانه خاص ارسال شود تا بتوانند در آن دبیرخانه حرکت علمی آن کشور خاص را تحلیل کنند و بتوانند با همدیگر تصمیم بگیرند که این نوع کالا یا دستگاه را به آن کشور بدهند یا خیر و در حال حاضر اعضای این گروه در بیش از 40 کشور توسعه‌یافته فعالیت می‌کنند.
ایجاد محدودیت در ورود دانشجویان از محدوده خارج از حوزه استکبار به رشته‌های خاص فناورانه از جمله بیوتکنولوژی، نانوتکنولوژی، ماورای جو و نظایر آن. راه‌اندازی جریان‌های (به ظاهر مردمی) برای مقابله با علوم جدید در برابر برخی مخاطرات احتمالی که عمدتا ناشی از دانشمندان همان کشورهای استکباری است. بنابراین در کشورهایی که خود پیشتاز این فناوری‌ها هستند و درآمدهای کلان از این فناوری‌ها کسب می‌کنند، عرصه را برای تظاهرات علیه فناوری تسهیل می‌کنند تا آثار فناوری‌هراسی آن در بین مردم کشورهای در حال توسعه، مانع از پیشرفتهای آنان شود. به این ترتیب با برگزاری انواع تظاهرات (به شکل‌های مختلف از جمله کارناوال‌ها) در کشورهای پیشرفتهای مانند آمریکا، موجبات توسعه فناوری‌هراسی را در دیگر کشورها به‌ویژه در کشورهایی مانند کشور ما فراهم می‌کنند. در این حالت ما بدون آنکه خودمان هم بدانیم که بازی خورده‌ایم، به جای آنکه به‌دنبال بسط و گسترش علم و فناوری‌های نوین باشیم، در جبهه آنها فعالیت می‌کنیم و در ضدیت با علوم جدید موضع‌گیری می‌کنیم. علت این بازخوردهای منفی در کشورهایی مثل آمریکا نیز سوءاستفاده دانشمندان همان کشورهاست در حالی‌که مقام‌معظم‌رهبری فرمودند «العلم سلطان» یعنی علم و فناوری قدرت و اقتدار می‌آورد و اگر بر این علم و فناوری مسلط شویم و بتوانیم از آنها استفاده درست کنیم، پیشرفت می‌کنیم، ولی اگر کوتاه بیاییم و تحت سلطه بمانیم، زیردست می‌مانیم، اما ما دچار بحران فناوری‌هراسی شدیم که متاسفانه این ویژگی در بین برخی از مسوولان ما نیز رسوخ یافته است. اما نکته مهم آن است که به‌رغم پیشرفت در برخی از شاخه‌های فناوری‌های نوین مانند انرژی هسته‌ای یا هوافضا در این عرصه دچار ضعف شدید هستیم که به گمان من علم و فناوری در زمینه‌هایی مانند محیط‌زیست، کشاورزی، سلامت، انرژی و بسیاری از زمینه‌های دیگر، قابلیت‌های فراوانی دارد، بنابراین این صحنه رقابت، صحنه بسیار گسترده‌ای است. به همین دلیل به نظر می‌رسد دست‌های پشت پرده و پشت صحنه بازی‌خورده قدرت‌های بزرگ هستند. وقتی که قرار است استفاده از کودهای زیستی در برابر کودهای شیمیایی مضر و سرطان‌زا در کشاورزی کشور ما گسترش پیدا کند، منافع اقتصادی واردکنندگان عمده کودهای شیمیایی (که بازارهای چند میلیارد دلاری را در اختیار دارند)، به خطر می‌افتد و به فکر راه چاره می‌افتند و در این امر گاهی اوقات از غفلت‌ها و جهالت‌های برخی از مسوولان هم استفاده می‌کنند، به این ترتیب می‌بینیم هیچ‌کدام از موانعی که پیش‌روی کودهای زیستی است، در برابر کودهای شیمیایی مضر وجود ندارد. بنابراین نگاه من این است که موضوع گسترش فناوری‌هراسی تا حدودی شبیه موضوع ایران‌هراسی است. به بیان دیگر قدرت‌های دیگر، کشورهای همسایه را از قدرت ایران می‌ترسانند و در همین راستا خود ما نیز در داخل، خودمان را از پیشرفتهای علم و فناوری می‌ترسانیم. من این دو پدیده را در یک راستا می‌بینم که برخلاف آموزه‌های مقام‌معظم‌رهبری و امام بزرگوارمان به ما آموخته‌اند. اکنون پژوهشگران ما باید همت کنند و به دانش و فناوری‌های نو به‌طور کامل دست پیدا کنند تا بتوانند از ارزش‌های افزوده این فناوری‌ها استفاده کنند و با رعایت اخلاق علمی و اخلاق دینی، از جنبه‌های سوءاستفاده از جنبه‌های علم و فناوری در هر نقطه‌ای از جهان خودداری کنند.
منبع: روزنامه شرق (http://www.sharghdaily.ir/Default.aspx?NPN_Id=122&pageno=7)