دکتر قانعی: نگاه دولت قبلی باعث توقف مهندسی ژنتیک و ایمنی زیستی شد. نگاه مهندس حجتی مثبت است.

روز چهارشنبه 30 بهمن ماه در نشستی با عنوان "دانشگاه‌ها، مراکز پژوهشی و تجاری‌سازی" که در سومین همایش پیشرفت و توسعه علمی کشور توسط شورای انجمن‌های علمی کشور برگزار می‌شد دکتر قانعی رئیس ستاد توسعه زیست‌فناوری با بیان این مطلب که ستاد توسعه زیست‌فناوری باید سه درصد بازار جهانی زیست‌فناوری را تحقق بخشد گفت: "توسعه علمی باید با کشش بازار و تقاضا هماهنگ باشد. اما این هماهنگی باید به چه صورتی باشد؟ آیا وقت آن رسیده است که ما چنین کاری انجام دهیم. نکته مهم اینست که وقتی که به کل نظام علمی کشور نگاه می‌کنیم می‌بینیم که وزارت علوم که متولی کار است مقرراتی را برای اداره کردن علم و تحقیقات و فناوری تهیه کرده است. از طرف دیگر نقشه جامع علمی کشور متعارف با این برنامه تصویب شده و در آنجا هم یکسری قوانینی است که با قوانین وزارت علوم خیلی تطبیق داده نشده است. با نگاه دقیق‌تر می‌بینیم که معاونت علم و فناوری ریاست جمهوری و ستادهای مختلف دیگر هر کدام مصوباتی را دارند. به طوریکه با اینکه در همه این تشکلات همه چیز را داریم ولی در آخر نقش هر کدام مشخص نیست. داشتن هر یک از این دستگاه‌ها خود یک سرمایه است ولی اینکه اینها به هم مشغول شوند و در آخر بحث تجاری‌سازی و فناوری روی زمین بماند اصلا فایده‌ای ندارد. به نظر می‌رسد که اگر تقسیم بشود که هر یک از سازمان‌ها در این مسئله چگونه ورود پیدا کنند این پیشرفت تا حدی حاصل خواهد شد. یکی از این مواردی که می‌تواند مدلی برای این کار باشد اینست که ستاد توسعه زیست‌فناوری به عنوان ستاد نه به عنوان صف قبول کرده است که بر اساس مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی سه درصد بازار جهانی زیست‌فناوری باید توسط این ستاد محقق شود. یعنی اگر ستادی تشکیل داده می‌شود باید تکلیفی برای آن تعیین شود که چه مقدار از بازار جهانی را می‌خواهد تحقق بخشد. این ستاد باید از همان ابتدا بداند در کشور باید پاسخگوی چه موضوعی باشد. اینکه یک ستاد بیاید هم روی نشریه و هم تولید علم و غیره کار کند درست نیست در آخر وزارت علوم و دانشگاه‌ها هم همین کار را می‌کنند".

دکتر قانعی افزود: "این امر موجب شد تا ما از انجمن‌های علمی بخواهیم که بگویند آنها چه میزان از این سه درصد را محقق می‌کنند. از من چه می‌خواهید. این کار با بقیه سازمان‌ها مثلا وزارت علوم و دیگر وزرا هم انجام شد و از آنها خواستیم که سهم خود را از این سه درصد تعیین کنند. به نظر من می‌توانیم تهیه این نقشه کار را از انجمن‌های علمی بخواهیم. در ستاد توسعه زیست‌فناوری از همه انجمن‌های مربوط خواسته‌ایم که برای تحقق این سه درصد، نقشه راه دستگاهی را طراحی کنند و بعد معاونت علم و فناوری بیاید و بگوید که مثلا این حمایت را از بخش خصوصی و از نقشه راه انجمن انجام خواهم داد تا این سه درصد محقق شود. حرفی که زده شده که در سال 1404 باید 10 درصد از صادرات کشور دانش‌بنیان باشند هنوز مشخص نیست و باید تا سطح تکلیف دستگاهی برای تحقق این امر دقیق مشخص شود. در این حالت مشخص می‌شود که کدام قسمت از این کار روی زمین مانده و کدام قسمت از آن پیش رفته است. به نظر می‌رسد معاون علم و فناوری با صحبت با هر وزیر باید موضوع تفاهم‌نامه خود را بر مبنای تحقق سهم درصدی آن دستگاه و کارهایی که می‌تواند انجام دهد قرار دهد. پیشنهاد من اینست که باید نقشه راهی را پیدا کنیم که این نقشه راه باید توسط انجمن‌های علمی نوشته شود و ستادها باید طرف قرارداد انجمن‌های علمی برای تهیه این نقشه راه تجاری‌سازی علمی باشند".

رئیس ستاد توسعه زیست‌فناوری افزود: "دستگاه دیگری در دولت است به نام کمیسیون علمی و فناوری که شش وزیر عضو این کمیسیون هستند. این شش وزیر هرچه را که مصوب کنند، مصوبه دولت قلمداد خواهد شد و این کمیسیون کارگروهی دارد. بنابراین بعضی از حرف‌هایی که می‌خواهیم از جنس دولتی باشد باید در یک جا مصوبه معاون اول را داشته باشد که مثلا فلان وزارت این کار را انجام بده و آن مسئله به عنوان مصوبه قلمداد شود. پیشنهاد من اینست که نقشه راه دستگاهی از طریق کمیسیون علمی و فناوری به عنوان مصوبه به هر یک از دستگاه‌ها ارسال شود. در تمام مدت چهار سال گذشته دولت قبلی که من در این کمیسیون بودم یکبار هم از این جنس حرف‌ها زده نشد. این کار وقت تلف کردن است. پیشنهاد من اینست که ستاد توسعه زیست‌فناوری سهم را معلوم کند و این کار باید تصویب شود که مجلس یا کمیسیون علم و فناوری و یا معاون علم و فناوری رئیس جمهوری می‌توانند این کار را انجام دهند".

قانعی ادامه داد: "مسئله دیگر اینست که وقتی ما وارد فصل تجاری‌سازی می‌شویم می‌بینیم که کمبود دانش داریم. یعنی اگر شرکت ما پیوست R&D نداشته باشد زمین می‌خورد. در اینجا وزارت علوم و پژوهشگاه ملی مهندسی ژنتیک و زیست‌فناوری وارد شوند و در کنار بخش‌های تجاری R&D را درست کنند. زمانیکه دو یا سه میلیارد پول در اختیار یک هیئت علمی قرار می‌دهیم شب خوابش نمی‌برد و نمی‌داند با این پول‌ها چکار کند. نمی‌داند از کجا دستگاه بخرد، به چه کسی سفارش بدهد. حدود 4 یا 5 درصد هم در بین این افراد هستند که اگر هیئت علمی نبودند اینکاره بودند. ولی واقعیت اینجاست که 80 درصد از این افراد نمی‌دانند مراحل تجاری‌سازی چیست و بسیار محجوب هستند و اگر دو بار شرکت بیمه آنها را بخواهد قهر می‌کنند. ما نمی‌توانیم تجاری‌سازی را با شرکت‌های کوچک راه‌اندازی کنیم. بنابراین برای اینکه شرکت‌های دانش‌بنیان شهید نشوند پیشنهاد می‌کنیم که از الان در معاونت علم و فناوری هلدینگ‌ها تشکیل شوند. اگر شرکت‌های بزرگ تجاری را در کشور داشته باشیم و در ذیل آن‌ها این شرکت‌های کوچک شکل بگیرند میزان ریسک برای تجاری‌سازی پایین خواهد آمد".

رئیس ستاد زیست‌فناوری در پایان سخنرانی خود در پاسخ به سوال یکی از شرکت‌کنندگان در مورد اجرایی شدن قانون ملی ایمنی زیستی ایران گفت: "نگاه‌های دولت قبلی باعث جلوگیری از اجرایی شدن و توقف اینکار شده است. به نظر می‌رسد که با نگاه مثبتی که وزیر جهاد کشاورزی آقای حجتی به مهندسی ژنتیک دارند این مسئله به زودی محقق شود".

تهیه و تنظیم: نغمه عبیری