حفاظت از ذخایر زیستی به مثابه حفظ امنیت ملی

تهیه و تنظیم: زهرا حاجت‌پور- چندی پیش در پی انتشار یک فایل ویدئویی، برخی از چهره‌های مشهور از مردم درخواست کردند تا با اهدای سلول‌های بزاق به بیماران مبتلا به لوسمی در سراسر جهان کمک کنند.

دکتر محمود تولایی ،عضو هیئت مدیره انجمن بیوتکنولوژی و ایمنی زیستی، در گفتکو با مرکز اطلاعات بیوتکنولوژی ایران، ضمن تأیید این مطلب که چنین پیشنهاد‌هایی در قالب اهداف انسان‌دوستانه مطرح می‌شوند و استقبال مردم از آن امری قابل پیش‌بینی است ، افزود عدم تمایل همکاران متخصص به برقراری تعامل و همفکری درباره چنین مسائلی این شبه را ایجاد می‌کند که گروهی از متخصصان ژنتیک نا‌آگاهانه و بدون شناخت کافی با چنین پروژه‌هایی همکاری می‌کنند.

وی گفت: در کشور ما از نظر متخصص و نیروی انسانی خلائی وجود ندارد.اما متأسفانه رویکردی که عمدتاً دیده می‌شود ارسال نمونه‌های خام و فراوری نشده به مراکزی است که قابل اعتماد نیستند و در پشت صحنه دشمنی آن‌ها با کشور ما بسیار دیده شده است.

دکتر تولایی اینطور ادامه داد که متأسفانه در ایران یک پزشک می‌تواند در مطب خود به هر مقداری که مایل باشد نمونه زیستی تهیه و به خارج از کشور ارسال کند. در حالی که این کار در کشور ما، طبق قواعد کاملاً صریح تعریف شده، جرم است.

وی در ادامه با تأکید بر ضرورت نظارت وزارت بهداشت بر ارسال نمونه‌های زیستی به خارج از کشور، افزود: اینکه به راحتی و فقط در پی پخش یک فیلم ذخایر ژنتیکی کشورمان را در اختیار سایر کشور‌ها قرار دهیم، یک خطای آشکار است.

عضو هیئت امنا بنیاد خیریه ژنتیک ایران، ضمن تأکید بر کاستی‌های قانون در زمینه حراست از ذخایر ژنتیکی، تصریح کرد که امرز حتی بر مبنای قواعد جاری گذشته هم، یک محقق اجازه ندارد گونه‌های زیستی کشور خود را در اختیار کشور‌های دیگر قرار دهد.

دکتر تولایی با بیان اینکه همکاری‌های علمی در حل صورت مسأله مفید است و در حال حاضر بین ایران وسایر کشور‌ها هم در حال انجام است، هشدار داد که ارسال خام نمونه‌های زیستی مانند خون و بزاق کاملاً خطاست چراکه امکان هر نوع بهره‌برداری از آن وجود دارد.

وی گفت: ممکن است مثلاً ما جهش‌های ژنتیکی را در مورد ژن افزایش کلسترول خون در ایران شناسایی کرده باشیم و در سایر کشور‌ها هم این مطالعه انجام شده باشد. در این حالت همفکری در مورد این موضوع بسیار مطلوب خواهد بود. چنین همکاری‌هایی در ارسال نمونه باید به وسیله متخصصین و مراکز مشخص باشد که مسئولیت ارسال نمونه‌ها را هم بر عهده بگیرند و به این ترتیب خروج هر نمونه‌ای از کشور ثبت شود. لازم است وزارت بهداشت در این رابطه اعلام موضع کند تا مجامعی با دستورالعمل مشخص مسئول نظارت بر حفظ ذخایر توارثی باشند.

وی یادآور شد که سلول‌های شخصی افراد حاوی اطلاعات ویژه‌ای است که قطعاً تمایل ندارند در اختیار همه قرار بگیرد. به همین دلیل باید از دسترسی به این اطلاعات توسط افرادی که حسن نیت آن‌ها مسجل نشده است، جلوگیری شود.

عضو انجمن ژنتیک و ایمنی زیستی ایران در پایان هشدار داد، همان‌طور که مردم مسائل شخصی مربوط به خانواده، همچون اخلاق و رفتار فرزندان، موجودی حساب بانکی، ایمیل شخصی و هرچه را ممکن است جنبه راز داشته باشد، به طور آشکار در اختیار جامعه قرار نمی‌دهند، واضح است که نباید بپذیرند گنجینه ژنتیکی خود را به دست افراد نا‌شناس بسپارند. این گنجینه معرف تمام صفات و ویژگی‌ها، از جمله آسیب‌پذیری هر فرد است که فقط در موارد ضروری باید به افراد مطمئن سپرده شود.