مهندسی ژنتیک فناوری ایمن برای تامین امنیت غذایی کشور

مهندسی ژنتیک فناوری ایمن برای  تامین امنیت  غذایی  کشور

کره زمین برای رسیدن به جمعیت 8 میلیارد نفری دور خیز برداشته است. دانشمندان حوزه غذا برآنند تا با کمترین هزینه زیست محیطی به رویارویی با بحران گرسنگی بپردازند. دریای بیکران ژن‎ها در انتظار کاربران شایسته‎ای هستند  تا گرفتن گوهر از صدف‎های این دریا بر این چالش پیش رو چیره شوند. هم اکنون فناوری‎های مهندسی ژنتیک از طلایه‎داران چنین مهمی در خط مقدم نبرد بی‎امان با گرسنگی قرار دارد. در برابر عزم دانشمندان این حوزه کشورمان به نام حراست از محیط زیست یا سلامت انسان و البته به کام آنان که از وضع موجود بهره می‎برند در تلاش رکود بر این رونق روز افزونند. از مواردی که خرده‎گیران مطرح می‎کنند آنست که کشور‎های توسعه یافته خود از مصرف محصولات تراریخته پرهیز می‎کنند. اشارات زیر تنها نکاتی برای زدودن این ابهام در کشور آمریکا است که هم بنیان آن را نهاد و هم اکنون کانون بیشترین توسعه آنست.

بیش از 1000 دانشمند تاکید دارند که تردید مردم نسبت به محصولات تراریخته می‎تواند مانع انقلاب سبز بعدی جهت تولید غذای سالم و تامین امنیت غذایی شود. در یادداشت منتشر شده در مجله Science شش محقق از سه موسسه تحقیقاتی بیانیه‎ای در حمایت از شاخص‎های علمی در هدایت به کارگیری ایمن و موثر فناوری مهندسی ژنتیک تهیه کرده‎اند که تاکنون به امضای بیش از 2000 نفر از متخصصان علوم گیاهی رسیده است. انجمن زیست شناسان امریکا که بزرگترین سازمان زیست شناسی جهان است اعلام کرده است که مهندسی ژنتیک می‎تواند ابزاری موثر برای بهبود امنیت غذایی و کاهش اثرات منفی کشاورزی بر محیط زیست باشد. گرچه در مجامع علمی، حمایت وسیعی از گیاهان تراریخته می‎شود، ولیکن تهیه کنندگان بیانیه مذکور بر این باورند که مخالف‎های موجود در برابر محصولات تراریخته مانع از گسترش سریع و به کارگیری بیشتر این فناوری‎ها شده است. این در حالی است که برای پاسخ به نیازهای غذایی رو به افزایش بشر با کمترین آسیب به سیاره زمین نیاز به استفاده از هر فناوری سودمند خواهیم بود. امضاء کنندگان این بیانیه مجموعه‎ای از دانشمندان هستند که بیش از 17 هزار مقاله علمی در زمینه‎های اصلاح گیاه، مکانیزم‎های مولکولی و ژنتیکی پدیده رشد و نمو گیاه و پاسخ‎های دفاعی گیاهان به تنش‎های محیطی منتشر کرده‎اند. هدف از امضاء کنندگان این بیانیه آگاه کردن مردم به این موضوع است که در بین دانشمندان در مورد ایمنی و کارایی فناوری مهندسی ژنتیک در کشاورزی اتفاق نظر وجود دارد و مردم باید به دانشمندان خود اعتماد کنند. در واقع محصولات تراریخته از طریق کاهش مصرف سموم می‎توانند پتانسیل عظیمی در حفظ محیط زیست داشته باشند. در صورت ممنوعیت استفاده از محصولات تراریخته خسارت زیادی به محیط زیست و اقتصاد وارد خواهد شد، زیرا محصول زراعی کاهش و قیمت مواد غذایی افزایش می‎یابد و برای جبران این کاهش محصول باید میلیون‎ها هکتار از جنگل‎ها و مراتع به زمین‎های زراعی تبدیل شوند که خود باعث افزایش گازهای گلخانه‎ای و گرمایش بیشتر زمین خواهد شد. بیانیه مذکور در راستای سایر بیانیه‎هایی است که قبلا در حمایت از موجودات تراریخته توسط انجمن پزشکی، آکادمی ملی علوم و انجمن ترویج علوم آمریکا و سازمان جهانی بهداشت صادر شده است. نویسندگان این بیانیه امیدوارند که اتفاق نظر و اجماع دانشمندان علوم گیاهی در مورد مزایای محصولات تراریخته به گوش سیاست گذاران و سرمایه داران و از همه مهمتر به گوش عموم مردم برسد تا آغازی برای یک رویکرد جدید در بهترین نحوه به کارگیری ابزارهای مهندسی ژنتیک در جهت بهبود گیاهان با هدف کشاورزی پایدار باشد. در پایان این مقاله از همه طرفداران مسئولیت پذیر فناوری مهندسی ژنتیک دعوت به عمل آمده است که بیانیه انجمن زیست شناسان امریکا را خوانده و امضاء کرده تا بدین طریق صدای آن‎ها توسط جهانیان شنیده شود و سیاست گذاران با استفاده از معتبرترین اطلاعات علمی موجود بتوانند در مورد هر یک از محصولات کشاورزی تراریخته قضاوت و تصمیم گیری نمایند.

منابع معتبر علمی اعلام کرده‌اند که 60 درصد از غذاهای فراوری شده در سوپرمارکت‌های ایالات متحده امریکا شامل نان، پیتزا، چیپس، کلوچه، بستنی، سس‌های مایونز، شیره ذرت، شیر سویا، سوپ، شیرین‌کننده‌‌ها، پودرکیک و بسیاری از محصولات دیگر حاوی ترکیباتی از سویا، ذرت و کلزای تراریخته هستند.

آمار منتشر شده (جدول 1) از سوی سازمان غذا و کشاورزی ملل متحد (FAO) نشان می‌دهد که از کل تولید، واردات، صادرات و مصرف چند نوع محصول کشاورزی در امریکا به طور متوسط در مجموع حدود 62 درصد از 12 محصول تراریخته اصلی که در آمریکا تولید می‌شود به مصرف داخلی می‌رسد. هم‌چنین حدود 49 درصد کل تولید محصولاتی مانند کدو که به صورت مستقیم مورد استفاده مردم قرار می‌گیرند، در داخل آن کشور مصرف می‌شود. با این حال، میزان مصرف داخلی آن دسته از محصولات تراریخته‌ای که پس از فرآوری مورد استفاده مردم قرار می‌گیرند، بسیار بیشتر بوده و از 52 تا 97 درصد متغیر است. برای مثال حدود 94 درصد از شکر تولیدشده از چغندرقند تراریخته در امریکا به مصرف داخلی می‌رسد. همچنین 99 درصد محصول یونجه تراریخته تولید شده در آن کشور نیز در داخل امریکا به مصرف خوراک دام می‌رسد.

یک نکته جالب در این زمینه، الیاف پنبه است. با این که الیاف پنبه غیرخوراکی محسوب می‌شود ولی تنها 14 درصد الیاف پنبه تراریخته تولیدی در امریکا در داخل این کشور مصرف می‌شود. به عبارت دیگر، امریکا 86 درصد الیاف پنبه تراریخته تولیدی خود را به سایر کشورها صادر می‎کند. این آمارها به این معنا هستند که مردم آمریکا ترجیح می‌دهند که محصولات تراریخته خوراکی را به مصرف داخلی خود برسانند و محصولات غیرخوراکی مانند الیاف پنبه را به کشورهای دیگر صادر کنند.

لازم به توضیح است که پیش از این برخی از مخالفین نآگاه محصولات تراریخته چنین وانمود می‌کردند که امریکا به عنوان بزرگ‌ترین تولیدکننده محصولات تراریخته در جهان، از مصرف این محصولات خودداری کرده و تمام محصول تولیدی خود را به کشورهای فقیر و در حال توسعه جهان صادر می‌کند!!!

مقدار تولید و مصرف محصولات تراریخته تولیدشده در آمریکا در سال 2013 در جدول نمایش داده شده است.

پیمان نوروزی- عضو هیات علمی موسسه تحقیقاتی اصلاح و تهیه بذر چغندر قند

منبع: تعادل