چرایی مرزبندیها در محصولات تراریخته
تعادل – در تاریخ توسعه علم و نظریههای ساختار شکن فلسفی و جامعه شناختی بخصوص درپنج قرن اخیر و در بسیاری موارد، چالش و مقاومتهایی رخ داده است. مخالفتهایی که تنها شگفتی و چین حیرت بر پیشانی تحلیلگران پس از این رویاروییها به جای گذاشته که در این فشرده به مواردی اشاره می شود: در سال ۱۶۱۰ انتشار یافته‌های علمی گالیله در تائید نظر کوپرنیک مبنی بر ثابت نبودن زمین و گردش آن به دور خورشید باعث شد تا وی از سوی کلیسا مورد بازجویی و تفتیش عقاید و حکم اعدام و نهایتا به توبه دروغین گالیله بیانجامد. “دنی پاپن” فیزیکدان معروف فرانسوی بود که با وجود تحقیقات و کشفیات فراوان در نهایت …
چرایی مرزبندیها در محصولات تراریخته
در تاریخ توسعه علم و نظریههای ساختار شکن فلسفی و جامعه شناختی بخصوص درپنج قرن اخیر و در بسیاری موارد، چالش و مقاومتهایی رخ داده است. مخالفتهایی که تنها شگفتی و چین حیرت بر پیشانی تحلیلگران پس از این رویاروییها به جای گذاشته که در این فشرده به مواردی اشاره می شود:
در سال ۱۶۱۰ انتشار یافته‌های علمی گالیله در تائید نظر کوپرنیک مبنی بر ثابت نبودن زمین و گردش آن به دور خورشید باعث شد تا وی از سوی کلیسا مورد بازجویی و تفتیش عقاید و حکم اعدام و نهایتا به توبه دروغین گالیله بیانجامد. “دنی پاپن” فیزیکدان معروف فرانسوی بود که با وجود تحقیقات و کشفیات فراوان در نهایت تنگدستی زندگی را بسر برد. وی نیز اولین مخترع ماشین بخار است که سرآغاز بزرگی برای عصر صنعتی گردید. اولین دستگاه اختراعی پاپن به تحریک صاحبان ابزاری که توسعه جنین اختراعاتی را در تضاد با منافع حال حاضر خود میدیدند و توسط جمعی از مردم و به انگیزه نابودی شیطانی که تصور میکردند در این دستگاه حلول کرده تخریب گردید. شروع کار ماشین دودی به عنوان اولین قطار بین تهران و شهر ری نیز با بازتابهایی مشابه روبرو بود. در آغاز دسته دسته از مردم به محل کارماشین که درواقع ایستگاه ماشین دودی بود می رفتند. ولی هیچ کس جرئت و تمایل سوار شدن بر آن را نداشت. مدت ها و به تحریک مالکان عمده درشکههای در مسیر تهران – شهر ری، این قطار ابتدایی با سنگ پراکنی و رفتار ایذایی از جانب جمعی از مردم روبرو بود. اولین کاشفان و توصیه کنندگان داروهای بیهوشی نیز که انقلاب بزرگی در جراحی ایجاد نمودند با چنین مقاومتهایی روبرو بودهاند. مدتها کنگره آمریکا در برابر محافظهکاران مخالف از حمایت دستاوردهای این کشف بزرگ طفره میرفت. سر انجام در سال 1864 میلادی از طرف انجمن دندانپزشکی آمریکا و در سال 1870 از طرف انجمن پزشکی آمریکا “ولز” (پس از مرگش) به عنوان کاشف داروی بیهوشی در ایالات متحده شناخته شد. و البته که حکایتهایی از این دست به خرواری از این مشت میماند.
جالب آنکه در حوزه ادیان آسمانی نیز مواجه منفی با رسالت انبیا الهی همواره رخ داده است. قرآن مجید به طور مکرر و موکد کانون این مخالفت و مقاومتها را در گروههای ملاء (آشراف) و مترفین (صاحبان سرمایه) بیان میکند که اینکه هیچ پیامبری به فراخوان مردم به سوی آفریدگار یکتا مبعوث نشد مگر که با مخالفت ملاء و مترفین مواجه شده باشد. به نظر میرسد این ملا و مترفین که از شرایط موجود بهره بیشتری میگیرند در برابر هر دگرگونی تکاملی در جامعه انسانی مقاومت نشان داده و به زعم خود در برابر این دگرگونیها میایستند.
دریکی دو قرن اخیر و در شتاب روند مدرنیته، مخالفتها در حوزه علم راه خودرا از فناوریها جدا کرده است. اساسا اختلاف نظرات علمی به عنوان یک اصل پذیرفتنی در مناسبات بین دانشمندان هر حوزه نه تنها مردود نبوده بلکه به مثابه الزامی برای توسعه آن پذیرفته شده است. بدیهی است دستگاههای نظارتی و برخاسته از اراده آگاهانه هر جامعهای، دستاورد فناوریهای نوین را و در رابطه با نقش مثبت و یا منفی بر زندگی مردم رصد کرده و با وضع قوانین متناسب به آنها سامان میبخشند. با چنین مقدمهای این پرسش متبادر میشود چرا دستاوردهای مهندسی ژنتیک و در حوزه غذا، در جامعه جهانی گروهها و حتی کشورهای مخالفی را ایجاد کرده است؟ آیا ریشه مخالفتهای زنجیرهای که اخیرا در ایران نیز مشاهده میشود از جنس آنچه است که در کشورهای عضو اتحادیه اروپا بعضا وجود دارد؟ چرا در آمریکا و با وجود دستگاه قدرتمند “اف بی ای” برای نظارت بر سلامت تولید و تجارت غذا و با وجود دو حزب حاکم رقیب اما اختلاف نظری به چشم نمیخورد؟ دو حزب سیاسی که بر سر مساله سادهتری مانند ممنوعیت و یا قانونی بودن سقط جنین تضاد اساسی دارند.
“جان انتاین” سر دبیر وبسایت ” Genetic Literacy Project” در خصوص وفاق عمومی نهادهای علمی-نظارتی در کشورهایی مانند آمریکا برای محصولات تراریخته و در مقایسه با مخالفتها در استرالیا و بعضی کشورهایی اروپایی معتقد است که مخالفین عمدتا بر ریسک در مرحله فرایندهای تکنیکی و خطرات احتمالی و در صورت اهداف خاصی تاکید دارند. اما دستگاههای دقیق نظارتی در امریکا تنها این خود فراورده ها هستند که از نظر سلامت مورد بررسی قرار میدهند. مقاله مندرج در این وبسایت به ریسکهای بزرگتری اشاره میکند که در دهه 1930 و با پرتوتابی و مواد شیمیایی موتاسیونزا برای تولید واریتههای برتر محصولات کشاورزی وجود داشته است. آنتاین میپرسد گرچه در این روش پر خطر تا کنون سه هزار رقم زراعی بدست آمده است اما چرا حساسیتها بسیار کمتر از فراوردههای مهندسی ژنتیک بوده است؟ جان انتاین در این مقاله نتیجه میگیرد اگر به جای احتمالات خطر در خلال فرایند تولید و در شرایط بدون کنترل و در نتیجه پاک کردن صورت مساله تنها سلامت محصولات تراریخته را بعد از تولید مورد ارزیابی قرار دهیم بطور قطع کاربرد این محصولات گسترده بیشتری را در جهان در بر خواهد گرفت. او میافزاید که به استناد بررسی آکادمی آمریکایی “”Advancement of Science 88 درصد از دانشمندان مرتبط بر سالم بودن محصولات تراریخته تاکید دارند.
نگارنده نیز البته به طور خاص بر این باور است که فناوری مهندسی ژنتیک پاسخی به کمبودهای خیره کننده مواد غذایی در آینده نزدیک و محتوم جوامع انسانی است. در حال حاضر کشورهایی مانند استرالیا و بعضی اروپاییها هنوز به دلیل میزان تولیدات کلاسیک خود، کمبود قابل توجهی ندارند. بنابراین بنظر میرسد ضرورت تاکید بر توسعه و تولید محصولات تراریخته نیز در حال حاضر در اولویتهای آنان به چشم نمیخورد.
البته نوع مخالفتهایی که در ماههای اخیر در کشورمان شدت گرفته است بنظر میآید که از جنس و رنگ دیگری باشد. از آنجا که مخالفتهای زنجیرهای اخیر عمدتا از جانب کسانی است که از تخصص مهندسی ژنتیک و یا دانشهای تکمیلی آن به کفایت برخوردار نیستند هنوز برای ریشهیابی دلایل آن نیاز به ارزیابی بیشتری به چشم میخورد. شاید که در حال حاضر مهمترین پرسش و ابهام در خصوص این مخالفتهای عجولانه آن است که با وجود اینکه این محصولات به مرحله تولید و توزیع قرار نرسیده است پس چه انگیزهای اینگونه به ناشکیبایی مخالفان افزوده است؟ آیا این مخالفتهای زود هنگام در حقیقت آدرسهای انحرافی برای دور ساختن اذهان جامعه از بعضی ناکار آمدیهاست؟ پرسشی است که به زمان بیشتری برای پاسخ به آن نیاز داریم.
عبدالحسین طوطیایی
پژوهشگر کشاورزی
منبع: تعادل