سطحی‌نگری علیه ژنتیک
دکتر منصور امیدی* – یکی از مشکلات سال‌های اخیر، این است که در کشور دچار علم در لحظه و سطحی‌نگری هستیم، به‌طوری‌که هجمه‌های زیادی در سال‌های اخیر علیه اصلاح ژنتیک صورت گرفته، درحالی‌که تغییری که راجع به آن در اصلاح ژنتیک صحبت می‌کنیم جدید نیست. درواقع از ابتدای آغاز کشاورزی سنتی از سوی بشر، این اتفاق به طور طبیعی انجام می‌شده و انسان در دو، سه سده گذشته اصلاح نباتات را به طور مصنوعی انجام می‌داده است. سال‌هاست که گندم را اصلاح می‌کنیم. هم‌اکنون ما در کشور یک مؤسسه داریم تحت عنوان مؤسسه اصلاح و تهیه نهال و بذر. این مؤسسه
سطحی‌نگری علیه ژنتیک
یکی از مشکلات سال‌های اخیر، این است که در کشور دچار علم در لحظه و سطحی‌نگری هستیم، به‌طوری‌که هجمه‌های زیادی در سال‌های اخیر علیه اصلاح ژنتیک صورت گرفته، درحالی‌که تغییری که راجع به آن در اصلاح ژنتیک صحبت می‌کنیم جدید نیست. درواقع از ابتدای آغاز کشاورزی سنتی از سوی بشر، این اتفاق به طور طبیعی انجام می‌شده و انسان در دو، سه سده گذشته اصلاح نباتات را به طور مصنوعی انجام می‌داده است. سال‌هاست که گندم را اصلاح می‌کنیم. هم‌اکنون ما در کشور یک مؤسسه داریم تحت عنوان مؤسسه اصلاح و تهیه نهال و بذر. این مؤسسه بیش از ۵۰ سال عمر دارد که در این سال‌ها ده‌ها رقم گندم را به کشور اصلاح و معرفی کرده و درحال‌حاضر نیز در حال انجام است. در آن روش‌های سنتی و کلاسیک (به‌طورمثال) در یک دوره ١٠ ساله، صدها ژن را از یک گندم یا چیز دیگری برداشتیم و در گندم دیگری گذاشتیم؛ در صورتی که هدف ما یک ژن خاص بود؛ مثلا در کشور هر چند سال رطوبت در بهار بالا می‌رود، گندم‌های ما به زنگ زرد حساس هستند، زنگ زرد طغیان می‌کند و محصول ما را از بین می‌برد. حتی گاهی پیش آمده تا ۶۰ یا ۷۰ درصد محصول را از بین برده است. حالا اگر ما ژن مقاوم به زنگ زرد را از گندم‌های وحشی و مقاوم بگیریم و به این گندم بدهیم، این مقاومت را به‌دست می‌آوریم. اتفاقی که الان افتاده این است که همین اتفاق را ما در مقیاس مولکولی انجام می‌دهیم؛ یعنی دقیقا همان یک ژن را برمی‌داریم؛ آن ژن مقاوم به زنگ زرد را و همان یک دانه ژن را در همان گندمی که مدنظر ماست قرار می‌دهیم و یک مشکل را که حساسیت به این قارچ است از بین می‌بریم. این اتفاق دقیقا در چارچوب اصول و قوانین حاکم بر موجود زنده است. اینکه چرا ما به مهندسی ژنتیک نیاز داریم دلایل بسیار زیادی دارد. الزاما ما به این ظرفیت نیاز داریم چراکه دانش کل بشری است و متعلق به ما نیز هست. این ظرفیت را چرا احتیاج داریم، برای اینکه در فاصله کوتاه ۳۵ سال آینده؛ یعنی سال ۲۰۵۰، جمعیت زمین به ۹.۲ میلیارد نفر می‌رسد و شرایط تغذیه دنیا تغییر می‌کند. ما باید برای ١٠ میلیارد نفر غذا تهیه کنیم، تغییر اقلیم در هشت سال گذشته، ٠,٨درجه جهان را گرم‌تر کرده است و ما در آینده بسیاری از داشته‌های طبیعی‌مان را نخواهیم داشت؛ به‌خصوص آب، سرزمین ما گرم‌تر و محدودتر می‌شود. بنابراین ما باید از این ظرفیت محدودتر استفاده بهتری کنیم؛ این‌طور که گندم، کلزا یا پنبه در شرایط معمول می‌تواند رشد کند و پنج تن به ما بدهد، در شرایط ۳۰ درصد رطوبت کمتر و ۵۰ درصد آب کمتر بتواند همان ۵۰ تن یا بیشتر را به ما بدهد. این شرایط کاملا روبه‌رویمان است؛ شرایطی که باید از این ظرفیت استفاده کنیم. در سال ۲۰۵۰ ظرفیت شهرنشینی جهان ۷۰ درصد خواهد بود؛ به این معنا که ۷۰ درصد مردم در شهرها زندگی می‌کنند. تولید غذا در آن مقطع باید ۷۰ درصد تحت‌تأثیر تکنولوژی صورت گیرد. بنابراین ما استفاده از این ظرفیت را آگاهانه و در چارچوب قوانین حاکم بر موجود زنده و هدف‌دار، مشخص و با دقت کاملا بالا صورت می‌دهیم.
*استاد پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران
منبع: شرق