فناوری تراریخته بازوی کمکی حفاظت از محیط زیست

امروزه روش های گوناگونی برای بهبود عملکرد محصولات کشاورزی در سطح جهان مورد استفاده قرار می گیرند. استفاده از سموم شیمیایی روشی متداول اما زیانبار برای کاهش خسارت ناشی از آفات و افزایش عملکرد محصولات کشاورزی است. حفظ سلامت انسان و محیط زیست دو فاکتور اساسی در کشاورزی صنعتی است که امروزه لزوم توجه به آن ها با توجه به تعداد پرشمار مبتلایان به انواع بیماری های صعب العلاج و سرعت گرفتن تخریب محیط زیست بیش از پیش حس می شود.

از طرفی خسارت ناشی از آفات تا 40 درصد برآورد می شود که این به معنی کاهش معنی دار عملکرد محصولات کشاورزی است و از طرف دیگر استفاده بی رویه از سموم سلامت انسان و محیط زیست را به مخاطره می اندازد. آلودگی آب و خاک به سموم شیمیایی، از بین رفتن موجودات غیر هدف و در نتیجه کاهش تنوع زیستی، سرعت گرفتن فرسایش خاک در نتیجه افزایش غلظت ترکیبات شیمیایی آلاینده تنها گوشه ای از مخاطرات ثابت شده استفاده از سموم شیمیایی برای محیط زیست هستند. کشاورزانی که در حین عملیات سم پاشی در معرض این سموم قرار می گیرند و مصرف کننده هایی که محصولاتی حاوی بقایای سموم را مصرف می کنند هر یک به نوعی در خطر هستند. تحقیقات نشان داده است قرار گرفتن در معرض سموم شیمیایی یکی از دلایل عمده ابتلا به سرطان در کشور است. بخش زیادی از سم در شالیزارها استفاده می شود و نرخ سرطان نیز در نوار شمالی کشور بسیار زیاد است. ما در ایران 27 هزار تن سم مصرف می کنیم. سهم هر ایرانی در کشور 400 گرم سم است. این رقم در اروپا 70 گرم است. کشت محصولات تراریخته علاوه بر اینکه باعث کاهش مصرف سموم می شود و بعضا مقدار سم مصرفی را به صفر کاهش می دهد. استفاده از فناوری تراریخته یکی از روش های ایمن برای کمک به حفاظت از محیط زیست و ارتقای سطح سلامت محصولات کشاورزی برای انسان است. مصرف سم در کشت گیاهان تراریخته مقاوم به آفت به طور چشمگیری کاهش می یابد.بسیاری از محصولات تراریخته با هدف مقاومت به آفات مهندسی شده اند که این امر مصرف سم را در کشت برخی گیاهان تراریخته به صفر رسانده است.

بحث‌های دیگری نیز درباره کمک مهندسی ژنتیک و تراریخته به محیط زیست از طریق حفظ منابع آب و کاهش آن در کشاورزی مطرح شده است. در گذشته میزان بارش 260 میلیمتر بوده و الان شده 180 میلیمتر. منابع آب زیرزمینی ما در گذشته 132 میلیارد مترمکعب بوده و الان شده 88 میلیارد مترمکعب و ما هر روزه شاهد کاهش این مقدار هستیم. هم اکنون برخی محصولات تراریخته که کشت آن ها نیازمند آب کمتر است به بازار ارائه شده است. در حال حاضر پژوهشگران در کشورمان در حال مهندسی برنجی تراریخته هستند که بی نیاز از کشت غرقابی است و نیاز آبی آن در حدی کاهش پیدا کرده است که قابل کشت در اقلیم خشک ایران هم باشد.

محصولات تراریخته به عنوان دستاورهای سریعترین فناوری پذیرفته شده توسط بشر آثار شایسته تحسینی در مدیریت تغییرات اقلیمی، نیل به اهداف توسعه پایدار و تامین امنیت غذایی داشته اند. کشت محصولات تراریخته در مدت بیست سال منجر به صرفه جویی در زیر کشت بردن 174 میلیون هکتار از زمین های کشاورزی شده است و به این ترتیب با جلوگیری از تغییر کاربری اراضی کمک شایانی به حفظ محیط زیست کرده است. در همین مدت مصرف ماده موثره آفت کش ها به مقدار 620 میلیون کیلوگرم کاهش یافته است. استفاده از فناوری تراریخته باعث کاهش انتشار گاز دی اکسید کربن به مقدار 26.7 میلیارد کیلوگرم تنها در یک سال شده اند. این مقدار معادل خروج 12 میلیون خودرو از جاده ها به مدت یک سال است.

بنابر این استراتژی استفاده از محصولات تراریخته از طریق تمرکز بر افزایش تولید بدون افزایش سطح زمین های کشاورزی و با استفاده از 1.5 میلیارد هکتار زمین کشاورزی موجود، و درنتیجه حفاظت از جنگل ها نقش بی بدیلی در حفاظت از تنوع زیستی و تحقق اهداف توسعه پایدار داشته اند.

استفاده از فناوری مهندسی ژنتیک مدرن، و محصولات تراریخته به عنوان دستاورد آن، در عصر حاضر ضروری است اما فناوری ها به تنهایی معجزه نمی کنند. استفاده از فناوری تراریخته هم در کنار عملیات کشاورزی مناسب ازجمله تناوب زراعی و مدیریت کشت و به کارگیری سایر ظرفیت های کشاورزی بهترین نتیجه را خواهد داشت.

مسعود توحیدفر – استاد دانشکده فناوری‌های نوین دانشگاه شهید بهشتی

منبع: شهروند