دبیر شورای ملی ایمنی زیستی: ایران باید تولید کننده و صادر کننده محصولات تراریخته باشد.

دبیر شورای ملی ایمنی زیستی که به عنوان سخنران مدعو در نشست تخصصی مهندسی ژنتیک و ایمنی زیستی در ایران و چین در مرکز تحقیقات استراتژیک سخن می‌گفت با بیان این مطلب افزود: "سهم تجارت محصولات تراریخته در دنیا 52 میلیارد دلار است که بخشی از آن را ما با واردات این محصولات می‌پردازیم. ما واقعاً پتانسیل این را داریم که تولید کننده محصولات تراریخته باشیم نه وارد کننده و مصرف کننده آن‌ها. اگر محصولات ما بر اساس قوانین علمی تولید شوند دیگر هیچ جای نگرانی برای مصرف آن‌ها وجود ندارد."

دکتر مرشدی که به دلیل تأخیر بیش از دو ساله در به تصویب رساندن آیین‌نامه اجرایی قانون ملی ایمنی زیستی از سوی انجمن‌های علمی و پژوهشگران عرصه مهندسی ژنتیک و بیوتکنولوژی که خواهان توسعه تولیدات این محصول هستند با انتقادات روزافزونی مواجه است کمبود غذا را مشکلی جهانی دانست و افزود برخی از کشورهای دنیا با معضل گرسنگی و بعضی دیگر با سوء تغذیه همراه هستند و مردم کشور ما هم اگر نگوییم دچار گرسنگی امّا حتماً با سوء تغذیه مواجه خواهند شد.

وی با اشاره به ملاحظات ابراز شده در خصوص تولید محصولات تراریخته خاطر نشان کرد: "همیشه در جوامع، کنار هر موضوعی که مطرح می‌شود نگرانی‌هایی ابراز می‌شوند و محصولات تراریخته هم از آن مستثنی نیستند. ما نباید به طور مثال مشکلات مطرح شده در چین یا سوئیس را مشکلات خودمان بدانیم و هر موضوع و مشکلی که در دنیا مطرح می‌شود را مشکل خودمان تلقی کنیم. هر کشور ظرفیت خاص خود را دارد و با توجه به آن باید برنامه‌ریزی شود."

به نظر می‌رسد که این بخش از سخنان دکتر مرشدی پاسخی به آمار ارائه شده از سوی پروفسور دکتر شو دیگر سخنران این نشست تخصصی بود که از کشور چین دعوت شده بود و در یکی از اسلایدهای خود خبر از بررسی بیش از 1500 تقاضای صدور مجوز محصولات تراریخته و موافقت با بیش از 1227 مورد در طی سه سال بوده است. در مقابل مدیران میانی در ایران در طی هفت سال گذشته مانع از صدور حتی یک مجوز در این مورد شده‌اند.

در عین حال دکتر مرشدی در یک سخنرانی جذاب که مورد استقبال همه منتقدان هم قرار گرفت بیوتکنولوژی را به عنوان یک رویکرد و فناوری جدید نه جایگزین روش‌های دیگر تولید غذا برای میلیاردها انسان دانست و خواستار توجه به آن شد؛ و اظهار داشت " به گفته کسانی است که در دنیا صاحب تکنیک هستند در حال حاضر ایران در زمینه بیوتکنولوژی در منطقه حرف اول و آخر را می‌زند." وی در مورد اینکه با وجود اول بودن بلامنازع ایران در منطقه چرا برای مثال کشور همسایه ما پاکستان با تولید دو میلیون و ششصد هزار تن پنبه تراریخته به یکی از بزرگترین تولید‌کنندگان این محصولات در جهان تبدیل شده ولی ایران با ممانعت از تولید داخلی محصولات تراریخته تبدیل به یکی از بزرگترین وارد کننده‌های محصولات تراریخته آرژانتینی، آمریکایی و برزیلی تبدیل شده است اشاره‌ای نکرد.

دبیر شورای ملی ایمنی زیستی با اشاره به تصویب پروتکل کارتاهنا در سال 1382 در مجلس شورای اسلامی و تصویب قانون ایمنی زیستی کشور در سال 1388 از تهیه و ارائه آیین‌نامه‌های اجرایی آن به شورای ایمنی زیستی برای بررسی در این هفته خبر داد.

وی تصریح کرد که "با وجود پتانسیل بالای کشور از لحاظ علمی برای تولید محصولات تراریخته ما همچنان وارد کننده این محصولات برای بازار بزرگ مصرف داخل هستیم. به‌طور مثال در حدود %80 تا 85 % سطح زیر کشت ذرت دنیا از نوع تراریخته است و ما این محصول را وارد کشور می‌کنیم و در چنین مواردی کسی به دنبال این نیست که تراریخته‌ها برای سلامت انسان یا تنوع زیستی ضرر دارند یا نه؟ حال این سؤال مطرح است که چرا وقتی تمام روغن خوراکی ما از محصولات تراریخته وارداتی تولید می‌شود نگرانی در مورد سلامت انسان و حفظ تنوع زیستی وجود ندارد ولی زمانی که حرف بر سر تولید داخلی این محصولات به میان می‌آید برای آن هزار مشکل ایجاد می‌شود؟" او تأکید کرد که این گفته‌ها نظر شخصی او در مورد تأیید یا رد محصولات تراریخته نیست. به نظر وی ما نباید برای خود در جهت پیشبرد اهدافمان مشکل ایجاد کنیم. و بهتر است محصولات تراریخته تولید خودمان باشند تا وارداتی زیرا همه اطلاعات لازم در مورد چگونگی دست‌ورزی آنها را ما در اختیار داریم در صورتی‌که در مورد محصولات وارداتی اینگونه نیست.

دکتر مرشدی اظهار داشت: سهم تجارت محصولات تراریخته در دنیا 52 میلیارد دلار است که بخشی از آن را ما با واردات محصولات تراریخته به داخل کشور می‌پردازیم. به گفته وی ما در افق 1404 قرار است 180 میلیون تن محصول کشاورزی تولید کنیم که در حال حاضر حدود 107 میلیون تن اعلام شده است؛ حال سؤال اینجاست که آیا با روش‌های اصلاح کلاسیک و یا تولید محصولات ارگانیک می‌شود به این مهم دست پیدا کرد یا نه؟ و برای جبران این کمبود تا سال 1404 بیوتکنولوژی چه سهمی و دیگر روش‌ها چه سهمی خواهند داشت؟

او می‌گوید: باید مردم را ترغیب به مصرف محصولاتی که برای آنها سالم هستند کرد و این وظیفه هر دولت و هر متخصصی است. عدم آگاهی از بیوتکنولوژی مدرن که علم جدیدی است و مردم ما از آن اطلاعات زیادی ندارند سبب ابراز برخی نگرانی‌ها از آن می‌شود.

وی با اشاره به پروتکل کارتاهنا و هدف آن که حفظ سلامت انسان و تنوع زیستی است افزود اگر همه موارد لازم قبل از آزادسازی محصولات تراریخته را رعایت کنیم دیگر هیچ نگرانی در مورد مصرف آنها بعد از رهاسازی و تجاری شدن وجود ندارد.

در ادامه دکتر مرشدی از دستاوردهای قانون ایمنی زیستی تشکیل شورای ملی ایمنی زیستی را نام برد که در آن مراجع ذی‌صلاحی چون وزارت جهاد کشاورزی، وزارت بهداشت و سازمان محیط زیست فعالیت دارند.

وی یادآور شد: پروژه توانمندسازی ایمنی زیستی در جمهوری اسلامی ایران در حال اجرا است و در طول یک سال و نیم گذشته کارهای بسیار خوبی بر روی آن انجام شده است و هدف این پروژه همان هدف پروتکل کارتاهناست و در سازمان تسهیلات جهانی محیط زیست هم به تصویب رسیده است. بودجه این پروژه یک میلیون و ششصد هزار دلار است که بخش اندکی از آن را سازمان تسهیلات جهانی محیط زیست در اختیار جمهوری اسلامی قرار داده است. وی امیدوار است بعد از اتمام این پروژه یک ساختار اجرایی برای کارهای ایمنی زیستی در کشور محیا شود به علاوه اینکه آگاهی عمومی هم افزایش پیدا کند.

گفتنی است تدوین یک سویه و پشت درهای بسته همین "پروژه توانمندسازی ایمنی زیستی جمهوری اسلامی" در دبیرخانه شورای ملی ایمنی زیستی که در طی حدود دو سال گذشته حتی نسخه‌ای از آن در اختیار اعضای شورای ملی ایمنی زیستی و نمایندگان انجمن‌های علمی نیز قرار داده نشده است در برخی از جلسات مورد انتقاد شدیداللحن رئیس انجمن ایمنی زیستی کشورمان قرار گرفته و خواهان برکناری مشاور این پروژه (و تهیه کننده آن) شده است.و تا کنون هیچ نوع جزئیاتی در مورد سمت و سوی این پروژه در اختیار رسانه‌ها هم قرار نگرفته است.

دکتر مرشدی در انتها افزود: "به هر حال مشکلات را همه می‌دانیم حال باید برای حل آنها چه کرد؟ آیا باید همین رویه را پیش گرفت یا اینکه وارد یک سیستم تولید تراریخته و تجارت جهانی آن شویم و البته ما واقعاً پتانسیل این را داریم که کشوری تولید کننده و صادر کننده باشیم نه وارد کننده و مصرف کننده. البته میزان کمی واردات هم می‌توان داشت." وی با وجود عدم تولید حتی یک محصول تراریخته در داخل کشور (به جز احتمال تولید مقداری برنج تراریخته آن هم در سطحی محدود توسط برخی کشاورزان پیشتاز) و واردات میلیون تنی این محصولات مدعی شد که: "طبق آیین نامه‌هایی که وجود دارد اگر محدودیتی هست برای واردات است نه تولید داخل!"

وی در اظهاراتی امیدوار کننده گفت: "شورای ملی ایمنی زیستی خود را موظف می‌داند تا طبق ماده 2 قانون ایمنی زیستی که دولت را مکلف به در اختیار قرار دادن امکانات برای کسانی می‌کند که قصد تولید محصولات تراریخته را دارند، عمل کند تا ان‌شاالله یک کشور تولید کننده و صادرکننده محصولات تراریخته باشیم نه وارد کننده این محصولات." وی اظهار امیدواری کرد که در جلسات بعدی شنونده گزارش‌هایی از رهاسازی محصولات متنوع تراریخته که در کشور تولید شده و به علت مشکل قانونی و آیین نامه‌های اجرایی تاکنون موفق به رهاسازی نشده بودند باشیم."

دبیر شورای ملی ایمنی زیستی وظیفه شورای ملی ایمنی زیستی را از این به بعد رفع نگرانی از مردم دانست و گفت: "اگر محصولات ما بر اساس قوانین علمی تولید شوند دیگر هیچ جای نگرانی برای مصرف آنها وجود ندارد".

تهیه و تنظیم: بنفشه درویش‌روحانی