چرا محصولات تراریخته؟

همه جنجال‌ها از سال 94 و هنگامی آغاز شد که خبر تولید داخلی محصولات تراریخته منتشر شد. با وجود اینکه محصولات تراریخته دو دهه است به کشور وارد می‌شود، دو سال است که با انتشار خبر عزم دانشمندان متعهد کشور برای تجاری سازی نتایج تحقیقات خود برخی رسانه‌ها با حساسیتی خاص بحث تولید و مصرف محصولات تراریخته را دنبال می‌کنند. در نهایت بحث‌ها به سمتی رفت که واردات ادامه یافت و تولید متوقف شد. اما چرا دانشمندان بیوتکنولوژی بر بهره‌مندی کشور از مزایای مهندسی ژنتیک در عرصه کشاورزی اصرار می‌کنند؟
اولین نسل محصولات تراریخته بر صفات مؤثر بر نهاده‌ها مانند مقاومت به آفات، مقاومت به ویروس و تحمل به علف‌کش‌ها متمرکز بود که به تولید 574 میلیون تن محصول بیشتر برای کشاورزان و تولیدکنندگان طی سال‌های 1996 تا 2015 منجر شد و ارزش افزوده‌ای معادل 167/8 میلیارد دلار ایجاد کرد. این منافع دسترسی بهتر به غذا و تغذیه سالم را برای 7/4 میلیارد نفر جمعیت جهان را فراهم کرد و نقشی غیر قابل انکار در افزایش دسترسی به غذا داشت. نسل دوم محصولات تراریخته شامل محصولاتی بود که علاوه بر صفات برتر نسل اول متحمل به تنش‌های غیر زیستی همچون کم آبی بودند. در نسل سوم بر بهبود ارزش غذایی محصول برای مصرف‌کننده تمرکز شده است. برنج غنی از ویتامین آ و آهن، روغن غنی از اسید اولئیک، تولید واکسن‌های خوراکی در گیاهان زراعی پرمصرف که مورد مصرف بسیاری از مردم به ویژه طبقه کم درآمد است، تولید سیب زمینی که مقدار کمتری آکریلامید، ماده‌ای سرطان‌زا که طی سرخ شدن ایجاد می‌شود، از انواع ارقام تراریخته نسل سوم هستند. به طور کلی می‌توان گفت طی دو دهه گذشته مزایایی چون افزایش عملکرد محصولات کشاورزی، جلوگیری از تغییر کاربری اراضی به کشاورزی، کاهش فرسایش خاک، کاهش هزینه تولید، افزایش سود کشاورز، کاهش مصرف سموم خطرناک و جلوگیری از آلودگی های زیست محیطی بخشی از خدمات مهندسی ژنتیک گیاهی و کشت محصولات تراریخته هستند که توانسته است به کمک رفع بخشی از معضلات بشر بیاید. معضلاتی که در کشور ما نیز صنعت کشاورزی را فرا گرفته و روندی فزاینده یافته است. کشت و مصرف این محصولات هم برای کشاورزان و هم برای مصرف کننده ها مفید و سودآور است. کشاورزان از روش های سالم تر و ایمن تر کشت بهره مند می‌شوند و محصول بیشتری را برداشت خواهند کرد و مصرف کننده‌ها  هم از محصولاتی بهره‌مند می‌شوند که با فناوری‌های روز و استفاده از روش‌های سالم‌تر تهیه شده‌اند.
بی‌تردید چشم‌پوشی از فناوری تولید محصولات تراریخته ممکن نیست. برای برطرف شدن نگرانی‌های موجود در مورد سلامت و ایمنی این محصولات مطالعات علمی معتبر در مراجع ملی و بین‌المللی صورت گرفته است. با وجود شبهاتی که مطرح می‌شود همه سازمان‌های مسئول در حوزه سلامت غذا و حفظ محیط زیست در همه کشورهایی که به بررسی این امر می‌پردازند سلامت و ایمنی محصولات تراریخته موجود را تایید کرده‌اند. سازمان جهانی بهداشت صراحتا اعلام کرده است محصولات تراریخته موجود در بازار مصرف هیچ زیانی برای مصرف کننده‌ها ندارند و از نظر سلامتی تفاوتی برای این محصولات و انواع غیر تراریخته آن‌ها وجود ندارد. 
در سطح بین‌المللی خدمات مهندسی ژنتیک گیاهی، در افزایش تولید محصول سالم و حفاظت از محیط زیست، موجب شده است فناوری تولید محصولات تراریخته به سریع‌ترین فناوری پذیرفته شده توسط بشر تبدیل کرده است. سطح زیر کشت این محصولات با گذشت 22 سال از تولید تجاری آن‌ها بیش از صد برابر شده و از 1/7 میلیون هکتار در سال 96 میلادی به بیش از 185 میلیون هکتار در انتهای سال 2016 میلادی رسید. در حال حاضر 26 کشور محصولات تراریخته تولید می‌کنند. آمریکا، اسپانیا، استرالیا، چین، کانادا، هند، آرژانتین، برزیل و آفریقای جنوبی از کشورهای 
تولید کننده محصولات تراریخته هستند که علاوه بر تولید و مصرف به صادرات این محصولات هم می‌پردازند. محصولات تراریخته تقریبا در تمام دنیا مصرف می‌شوند. ایران اولین کشور اسلامی بود که نزدیک به بیست سال پیش به فناوری تولید محصولات تراریخته دست یافت و محصولات متعددی از طریق این فناوری اصلاح شده است. در حال حاضر نیز حداقل دو محصول پنبه مقاوم به آفت کرم غوزه و برنج مقاوم به آفت کرم ساقه خوار را آماده تولید تجاری داریم. با وجود چنین توانمندی بالای علمی و ظرفیت این فناوری در رفع برخی معضلات غذایی و کشاورزی، بهره‌مندی کشور از آن در میان جنجال‌های ایجاد شده در ابهام قرار گرفته است.

زهرا حاجت‌پور – دبیر مرکز اطلاعات بیوتکنولوژی ایران

منبع: رسالت