چرا کشورهای قوی در کشاورزی به سمت تولید تراریخته می‌روند؟
در ایران و سایر کشورهای جهان شاهد مصرف بیش از اندازه آب هستیم و آمارهای رسمی نشان می‌دهد به طور قطع در آینده با کمبود بیشتر آب و زمین‌های کشاورزی مواجه خواهیم شد.
تولید غذای کافی از مهم‌ترین عناصر امنیت غذایی است. مهندسی ژنتیک یکی از راهکارهایی است که به تولید غذای سالم و کافی و دست یابی به امنیت غذایی کمک می کند. در سال 2050 جمعیت جهان به 9 میلیارد نفر می رسد و پیش‌بینی شده است تغییرات اقلیمی تا 25 درصد از محصولات کشاورزی را از بین ببرد. از سوی دیگر ما در ایران و سایر کشورهای جهان شاهد مصرف بیش از اندازه آب هستیم و حتی آمارهای رسمی نیز نشان می‌دهد با توجه خشکسالی موجود، به طور قطع در آینده با کمبود بیشتر در رابطه با زمین‌های کشاورزی مواجه خواهیم شد. در جدیدترین گزارش ناسا آمده که کشور ایران کمتر از نصف میانگین بارندگی را دارد و تغییر در اقلیم خیلی زودتر از متوسط جهانی در ایران شروع شده است. پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد جنگل‌ها درختزار می شود، درختزارها بوته زار می شوند و بوته زارها بیابان می شوند. مخصوصا بیان شده خاورمیانه بیشتر از سایر مناطق در دنیا تحت تاثیر تغییر اقلیم است. حالا نکته حایز اهمیت این است که این خشکسالی روی امنیت غذایی اثر می گذارد.
یکی از راهکارهایی که برای مقابله با امنیت غذایی دنبال می‌شود، توسعه محصولات مقاوم به خشکی است. کشت ذرت تراریخته مقاوم به خشکی چند سالی است در آمریکا آغاز شده است. سطح زیرکشت این ذرت در مدت کوتاهی افزایش یافته و از 50 هزار هکتار در سال 2013 با گذشت تنها سه سال در سال 2016 میلادی در 123 استان سطح زیر کشتی بیش از 1.7 میلیون هکتار را به خود اختصاص داد. این ذرت می‌تواند در شرایط تنش خشکی، با کاهش تبخیر آب از گیاه تا 175 درصد، نیاز ذرت به آب را کاهش دهد. در حال حاضر کشورهای دنیا و غول‌های کشاورزی مانند برزیل و آمریکا، روی محصولات مقاوم به خشکی سرمایه‌گذاری زیادی کرده‌اند. یکی از روش‌های توسعه چنین محصولاتی، انتقال ژن مقاومت به خشکی است. دانشمندان گیاهان مقاوم به خشکی را بررسی می کنند و صفات آن را به اقلام زراعی، منتقل می کنند تا مقاومت به خشکی حاصل شود.
روش دیگر ویرایش ژن است. مهندسی ژنتیک در حال حرکت از انتقال ژنوم به سمت ویرایش ژن‌ها است. این روش قادر است به صورت هدفدار، در حتی یک ژن تغییر ایجاد کند. برای مثال اگر در مقایسه ژنوم یک گیاه حساس به خشکی با یک گیاه مقاوم به خشکی مشخص شود تغییر کوچکی در یک ژن موجب این تفاوت شده است می‌توان با ویرایش هدفدار ژن مذکور به گیاه مقاوم به خشکی رسید.
سلامت غذا از دیگر عناصر امنیت غذایی است. تولید محصولات تراریخته با کاهش مصرف سموم به این هدف کمک می‌کند. این فناوری می‌تواند عملکرد کشاورزی را در استفاده از سموم بهینه کرده و باعث کاهش ورود سموم به آب و خاک می شود. این محصولات توانسته است 37 درصد از مصرف سموم را کاهش دهد. مصرف ماده موثره سم ها بعد از تولید محصولات تراریخته کمتر شده و بیش از 550 میلیون کیلوگرم کاهش مصرف سموم را شاهدیم. بهبود خواص تغذیه‌ای از اهداف دیگر گیاهان تراریخته است. مانند برنج طلایی و افزایش ویتامین آ در برنج و افزایش اسید چرب و آمینه در خوراک دام. برنج طلایی می تواند از نابینایی مرگ 250 هزار کودک در سال جلوگیری کند.
بهبود ارزش غذایی در برخی محصولات تراریخته موجب مقابله با بیماری‌هایی همچون سرطان و بیماری‌های قلبی می‌شود. نسبت اسید چرب امگا 3 و 6 خیلی مهم است که اگر این نسبت مناسب نباشد، می تواند باعث مشکل و بیماری شود. با فناوری تراریخته روغنهای مطلوب مانند امگا 3 در کلزا تولید می شود که یک هکتار این کلزا معادل 10 هزار کیلوگرم ماهی است. تولید این محصول علاوه بر مزایای مختلف اقتصادی باعث کاهش صید و دست‌اندازی به منابع دریایی می‌شود. مزیت دیگری که از کشت محصولات تراریخته حاصل شده است، کاهش انتشار دی اکسید کربن است که بسیار مهم است. زیرا جمهوری اسلامی ایران، کشور یکی مانده به آخر در لیست تغییر در فرایندهای تولید کربن است و باید رویکردهای خود را تغییر دهد. برخی مطالعات نشان داده است کشت برخی محصولات تراریخته یکنواختی در کشاورزی را کاهش داده است. در سال 1995 تا 2000 محصولات تراریخته بررسی شده و مشخص شد 28 درصد یکنواختی پنبه در ایالات متحده کاهش یافته یعنی تنوع آن زیادتر شده است.
محصولات تراریخته محصولاتی هستند که بعد از تولید، آنالیزهای مختلف مربوط به سلامت را پشت سر می گذارند. تمام محصولات موجود در بازار، این مرحله را طی کرده و مجوز گرفته اند و تمام مستندات آن نیز در پایگاه BCH قابل دسترس است. برای مثال، اطلاعات ذرت مقاوم به خشکی، در سایت موجود است و می توان فهمید چه کشورهایی به این ذرت مجوز مصرف انسان یا دام یا فقط کشت داده اند. با مراجعه به همین پایگاه می‌توان پی رد این که گفته می شود کشورهای اتحادیه اروپا به این محصولات مجوز نداده‌اند، واقعیت ندارد و اتحادیه اروپا برای این محصول هم مجوز مصرف انسان، دام و حتی کشت داده است که به صورت آنلاین در مرکز BCH قابل مشاهده است. در بخش بررسی اطلاعات این سایت، می توان موارد مورد نظر را جستجو کرد. مثلا کل ذرت های دارای مجوز در دنیا را مشاهده کرد.
دکتر مطهره محسن پور- عضو هیئت علمی پژوهشگاه بیوتکنولوژی کشاورزی
نقل از: خبرآنلاین