فناوری های نوین و تراریخته‌ها تضمینی برای امنیت غذایی

بحث محصولات تراریخته در کشور طی سال‌های اخیر حسابی جنجالی بوده است. دکتر بهزاد قره‌یاضی، رئیس انجمن علمی ایمنی زیستی و فوق دکتری ژنتیک گیاهی یکی از افرادی است که بحث‌های داغی با مخالفان محصولات تراریخته داشته و در مناظره‌های مختلفی در این‌باره شرکت کرده است. او استفاده از روش‌های جدید علمی از جمله بیوتکنولوژی را تنها راه امنیت غذایی در سال‌های آینده می‌داند و می‌گوید که کشورهای مهم جهان در حال کشت و تولید محصولات تراریخته هستند.

**موضوع محصولات تراریخته سال‌هاست جنجالی است و طی این مدت شما یکی از مدافعان سرسخت استفاده از بیوتکنولوژی بوده‌اید. چرا اصلا از تراریخته‌ها دفاع می‌کنید؟

طی دهه‌های اخیر جامعه عقلای بشر چه در ایران و چه در سراسر جهان به این نتیجه رسیده‌اند که برای تأمین امنیت غذایی و برای حفاظت از سلامت محیط‌زیست باید به طرف علم و فناوری حرکت کند. استفاده از فناوری بیوتکنولوژی مورد تأکید سران نظام به‌ویژه مقام معظم رهبری است. دلیل اینکه ما موافق هستیم و از این محصولات دفاع می‌کنیم این است که محصولات تراریخته در جهان موجب افزایش تولید محصول به مقدار 574 میلیون تن و به ارزش 167 میلیارد دلار آمریکا و از طریق حفظ 174میلیون هکتار اراضی موجب حفاظت محیط‌زیست شده‌اند. از سوی دیگر به خاطر مقاومت گونه‌های تراریخته مقابل آفات استفاده از آنها موجب شده تا باعث کاهش استفاده از ماده مؤثر آفت‌کش‌ها به میزان 620 میلیون کیلوگرم از سال 1996 تا 2015 شوند. به‌خاطر این خصوصیات است که از آنها دفاع می‌کنیم.

**مخالفان تراریخته اما حرف دیگری می‌زنند. مثلا می‌گویند ما تبدیل به موش آزمایشگاهی شده‌ایم و کشورهای دیگر حاضر به استفاده از این محصولات نیستند.

در داخل کشور بحث‌های غیرعلمی و غیرمستندی در این رابطه مطرح شده است. براساس آمار مرکز بین‌المللی دستیابی و استفاده از بیوتکنولوژی کشاورزی (ISAAA) سال ۲۰۱۷،  آمریکا با ۷۵ میلیون هکتار سطح زیرکشت که حدود ۴۰ درصد سطح زیرکشت جهانی محصولات تراریخته می‌شود، کشور اول استفاده از فناوری محصولات تراریخته است. بخش اصلی این محصولات هم ذرت، سویا و پنبه هستند. غول‌های کشاورزی دیگر هم رتبه‌های بعدی را در اختیار دارند. برزیل با ۵۰ میلیون هکتار،  آرژانتین با ۳۲.۶ میلیون هکتار،  کانادا با ۱۳.۱ میلیون هکتار و هند با ۱۱.۴ میلیون هکتار بیشترین میزان کشت محصولات تراریخته را در اختیار دارند. سؤال من این است؛ چرا 20 سال است که واردات این اقلام صورت می‌گیرد اما 2 سال است که بحث تولید این محصولات مطرح شده و با تراریخته‌ها مخالفت می‌شود؟

**یعنی می‌گویید استفاده از تراریخته‌ها اصولا امر رایجی در جهان است و این ترسی که در میان گروهی از مردم وجود دارد بی‌مورد است؟

ببینید بحث این است که اول اینکه تراریخته‌ها مفید هستند و دوم اینکه اصولا دیگر در جهان امروز استفاده از آن ها اجتناب‌ناپذیر است. هم‌اکنون سویای غیرتراریخته در جهان وجود ندارد. بیش از نیمی از ذرت جهان هم تراریخته است. ذرت و سویا که ما بیش از 90 درصد آن را وارد می‌کنیم درواقع تبدیل می‌شود به روغن نباتی، مرغ، تخم مرغ، شیر، گوشت قرمز، ماهی و اینجور اقلام استراتژیک که اگر اینها را ما خودمان تولید نکنیم باید وارد کنیم. متأسفانه درباره این فناوری دروغ‌های زیادی مطرح می‌شود.

 **مواردی را به یاد دارید که خیلی به‌نظرتان عجیب بوده باشد؟

مثلا در مستندی که سال گذشته توسط صداوسیما پخش شد، کشاورزان هندی به‌دلیل کشت محصولات تراریخته خودکشی کردند و بحث‌های دروغ دیگری در همین رابطه مطرح شد. مستندساز آن موقع به این سؤال پاسخ نداد که اگر پنبه تراریخته در حدی برای کشاورز زیان‌آور است که خودکشی می‌کند، چرا تقریبا ۱۰۰درصد پنبه‌کاران هندوستان در حال کشت پنبه تراریخته هستند و منافع آن را مشاهده می‌کنند؟ اگر اظهارات این دوستان درست است چرا دولت هندوستان اجازه کشت این محصولات را داده است،  یا کشورهایی مانند استرالیا،  کانادا،  برزیل، آرژانتین و… که بالاترین میزان تولید این محصولات را دارند، یا به‌عنوان ‌مثال چرا در کشور آمریکا بالای ۹۵ درصد از محصولاتی مانند چغندرقند،  یونجه، پنبه، ذرت، سویا و کلزای (کانولا) این کشور تراریخته است. این مسئله نه‌تنها باعث بدبختی کشاورزان نمی‌شود،  بلکه باعث افزایش بهره‌وری در کشاورزی می‌شود. محصولات تراریخته نتیجه پیشرفته‌ترین تحقیقات علمی هستند. این محصولات به‌نحوی اصلاح شده‌اند که صفت مطلوبی به آنها اضافه و یا صفت نامطلوبی حذف شود و درنهایت دارای فواید بیشتری باشند.

**یعنی در مخالفت کامل با منتقدان، این محصولات را به نفع مردم می‌دانید؟ 

ببینید این محصولات در مراحل تولیدشان به هیچ‌وجه از سموم شیمیایی استفاده نمی‌شود و بنابراین فاقد بازمانده سموم هستند. از طرف دیگر این محصولات آمده‌اند که هزینه‌های تولید را کاهش دهند و درواقع،  دسترسی مردم را به غذای سالم و ارزان فراهم کنند. برخی از این محصولات کیفیت‌های غذایی بالاتری دارند و مثلا دارای ویتامین A و آهن بیشتر هستند. برخی دیگر به‌گونه‌ای اصلاح شده‌اند که می‌توانند در شرایط خشکی مقاوم باشند تا بدون اینکه ما این همه آب‌شیرین را در کشاورزی از دست بدهیم، بتوانیم بذرهای متحمل به کم‌آبی را در کشاورزی داشته باشیم.  جریان فناوری‌هراسی در کشور، همواره تأکید می‌کند در حوزه مصرف محصولات تراریخته، کشورهای اروپایی مانع تولید و ورود این محصولات می‌شوند؛ اما سالانه تنها ۳۳میلیون تن سویای تراریخته با مجوز رسمی وارد اتحادیه اروپا می‌شود و جالب است که معدود کشورهایی مثل ترکیه که ادعای عدم‌مصرف تراریخته در مورد آنها مطرح می‌شود، سویای خود را از کشورهایی مثل برزیل، آمریکا و آرژانتین تأمین می‌کنند که تقریبا هیچ سویای غیرتراریخته‌ای ندارند!

منبع: همشهری