تراریخته؛ از شایعه تا واقعیت

محصول تراریخته چیست؟

سازمان بهداشت جهانی تراریخته را اینطور تعریف می‌کند: «تراریخته به گیاهان، جانوران یا موجودات میکروسکوپی گفته می‌شود که ترکیب ژنتیک آنها (DNA)به طریقی تغییر یافته که در طبیعت از راه جفتگیری یا نوترکیبی طبیعی اتفاق نمی‌افتد.» این‌روزها همه‌چیز را می‌توان از نظر ژنتیک دستکاری کرد.

از محصولات کشاورزی تا دام و طیور یا حتی انسان از ژن‌ تشکیل شده‌اند. این تغییرات با انگیزه تولید محصول بیشتر یا نژادی بهتر صورت می‌گیرد. هر فرآورده کشاورزی یا موجود زنده‌ای به‌طور طبیعی نقص‌هایی داشته و نسبت به بعضی بیماری‌ها و مشکلات مقاومت کمتری دارد.

دانشمندان علم ژنتیک با برداشتن این ژن‌های معیوب، آنها را با ژن‌های نمونه‌های مقاوم، جایگزین می‌کنند. با این حساب، در یک محیط کوچک‌تر و با صرف انرژی و مواد کمتر می‌توان محصول بیشتری را به‌دست آورد. البته به‌خاطر همین تغییر ژن‌ها بعضی خصوصیت‌ها نیز به‌صورت ناخواسته به این فرآورده‌ها اضافه می‌شود که همین موضوع مورد مناقشه بسیاری از کارشناسان و البته مصرف‌کننده‌هاست.

برای سلامتی مضر است؟

آیا استفاده از محصولات تراریخته برای بدن ضرر دارد و می‌تواند باعث بیماری‌هایی مثل سرطان شود؟ شواهدی در دست نیست که خوردن این محصولات به سلامت انسان لطمه می‌زند؛ این بزرگ‌ترین استدلال موافقان است. مخالفان اما این استدلال را کافی نمی‌دانند. اسکندر امیدی‌نیا این رویکرد را ناشی از پروپاگاندای رسانه‌ای می‌داند که توسط رسانه‌های مختلف در جهان راه افتاده و هیچ پشتوانه علمی ندارد.

ناصر کرمی به همشهری می‌گوید: «ما با یک پدیده جدید در دنیا طرف هستیم که عوارض جانبی آن بر بشر و محیط‌زیست هنوز ناشناخته است و بخش‌های نامفهوم زیادی دارد؛ به همین دلیل باید گام به گام جلو برویم.» کرمی در عین حال، دانش تغییر ژنتیک را در دسترس می‌داند و می‌گوید: «اینکه جلوی انتقال این دانش به کشورهای دیگر گرفته می‌شود، ‌اشتباه است. همه، حتی دانشجویان ما می‌توانند بورسیه هر کشوری را دریافت کرده و این دانش را یاد بگیرند.»

موافقان: ما به تراریخته‌ها نیاز داریم

موافقان تولید محصولات تراریخته کسانی هستند که می‌گویند، با توجه به منابع محدود کره زمین و افزایش انفجاری نیازهای بشر و تولید محصول بیشتر، ما دیر یا زود به چنین محصولاتی نیاز خواهیم داشت. آنها می‌گویند، تولید محصول مقاوم به آفت‌ها و مشکلات طبیعی منجر به تولید محصولات بیشتر در هر کشوری خواهد شد و این به‌معنای قطع نیاز کشورها به واردات محصول و در نهایت مستقل شدن آنهاست.

اسکندر امیدی‌نیا، به همشهری می‌گوید: «محصولات تراریخته دامنه گسترده‌ای از نیازهای بشر را مرتفع می‌کنند. خوراک‌های فراسودمند که نقش غذا و واکسن را برای بدن انسان ایفا می‌کنند، هم‌اکنون در کشورهای پیشرفته استفاده می‌شود و باید ما نیز بتوانیم از چنین محصول مهمی بهره ببریم.»

آنها می‌خواهند بقیه کشورها را مصرف‌کننده بار بیاورند درحالی‌که خودشان می‌توانند چنین محصولاتی را بدون مشکل استفاده کنند. به گفته امیدی‌نیا، هرچند مباحث مربوط به محصولات تراریخته در بین دانشمندان ژنتیک مورد مناقشه است اما دلیل عمده ابراز مخالفت با آن به دنیای سیاست و اقتصاد برمی‌گردد. او واردکننده‌های محصولات مرتبط مثل سم، کود و بذر خارجی و… را از دست‌های پشت‌پرده این مخالفان دانسته و می‌گوید: «با گسترش تولید محصولات تراریخته این واردکننده‌ها متضرر می‌شوند و برای اجتناب از ضرر مالی مخالفت می‌کنند.» رئیس دانشکده محیط‌زیست تأکید می‌کند: «برخلاف تصور عده‌ای، این فرایند مطلقا جدید نیست. از نظر آکادمیک این علم 50 سال سابقه دارد و 20 سال است که فراورده های آن وارد بازار شده است؛ در نتیجه دانش جوانی نیست که مباحث مربوط به آن را نشناسیم.»

منبع: همشهری آنلاین